H τυραννία της αξίας – Τι έχει απογίνει το κοινό καλό;
9 Φεβρουαρίου 2023Αυτές τις ημέρες διάβασα ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο [1] του Μichael, J., Santel, Καθηγητή πολιτικής φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο του Harvard και σκέφτηκα, να μοιραστώ τις εντυπώσεις που μου δημιουργήθηκαν από μια πρώτη ανάγνωση.
Στις 440 σελίδες του χρήσιμου καλογραμμένου αυτού βιβλίου [2], ξεδιπλώνονται με αποδεικτική δεξιότητα και φιλοσοφική ενάργεια, καθημερινά ανθρώπινα ερωτήματα, φιλοσοφικοί, κοινωνικοί, παιδαγωγικοί, οικονομικοί προβληματισμοί, για την έννοια, το περιεχόμενο και την επίπτωση της αξίας στην ανθρώπινη σύγχρονη ζωή [3], μάλιστα υπό το πρίσμα των παγκόσμιων κοινωνικών εμπειριών από την πρόσφατη βίωση της πανδημίας του Covid19.
Από την πρώτη ανάγνωση, ενδεικτικά ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου είναι τα εξής:
I. Η υποβοηθούμενη αγορά «δανεικής λάμψης της αξίας» μέσω πανεπιστημιακών πτυχίων με στόχο την «ανοδική κινητικότητα» βαραίνει τους ώμους των νέων ανθρώπων, οι οποίοι «αναγκάζονται σχεδόν να πιστέψουν ότι η επιτυχία είναι αποκλειστικά δική τους και ότι, αν αποτύχουν, δεν μπορούν να κατηγορήσουν άλλον παρά μόνο τον εαυτό τους».
II. Η ισότητα των αποτελεσμάτων είναι καταπιεστική και μη δημιουργική. Η εναλλακτική λύση είναι μια ευρεία ισότητα συνθηκών οι οποίες θα καλλιεργήσουν τους κοινωνικούς δεσμούς συμβάλλοντας στη πραγμάτωση της δημοκρατίας.
III. Το ζητούμενο δεν είναι η ισότητα. Το ζητούμενο είναι, πολίτες από διάφορα κοινωνικά στρώματα, να συναντιούνται σε κοινούς χώρους και στη δημόσια σφαίρα.
IV. Αν η δημοκρατία είναι απλά η διαχείριση της οικονομίας με άλλα μέσα, αν δεν είναι τίποτα άλλο από το άθροισμα των ατομικών συμφερόντων και προτιμήσεών μας, τότε η τύχη της δεν εξαρτάται από τους ηθικούς δεσμούς των πολιτών.
V. Ο μηχανισμός αξιοκρατικής διαλογής επιτελεί το έργο του. Και αυτοί που είναι στην κορυφή δύσκολα αντιστέκονται στη σκέψη ότι δεν αξίζουν την επιτυχία τους , όπως και ότι δεν αξίζουν τη θέση τους και εκείνοι που βρίσκονται στον πάτο.
VI. Η αξιοκρατική πεποίθηση ότι οι άνθρωποι αξίζουν τα όποια πλούτη η αγορά προορίζει για το ταλέντο τους, καθιστά την αλληλεγγύη σχεδόν αδύνατη. Η απάντηση εξαρτάται από το αν θα αναγνωρίσουμε ότι παρά τους κόπους μας δεν είμαστε αυτοδημιούργητοι και αυτάρκεις.
VII. Η ατομική σωτηρία όπως εμφανίζεται σε χριστιανικές συζητήσεις (Πελάγιος 5ος αι. [4], Αυγουστίνος, Λούθηρος, Καλβίνος) συνδέεται αναπόσπαστα και τροφοδοτεί την τυραννία της αξίας, όπως με άλλα συμφραζόμενα παρατηρεί ο Μax Weber.
VIII. Θα πρέπει να ξαναθυμηθούμε να ακούμε τους άλλους.
IX. Η επιτυχία συνδεδεμένη με την αξία, συντρίβει την αίσθηση της συνάφειας και συνύπαρξης στην πραγματική ζωή. Η επιτυχία δεν είναι δικό μας κατόρθωμα γι αυτό αξίζει να νιώσουμε ευγνωμοσύνη με ταπεινότητα, σε κάποιους άλλους που μας έδωσαν τις ευκαιρίες.
X. Η διαλογή και ο μόχθος για το ατομικό καλό στο αέναο τυραννικό κυνηγητό της αξίας, έχουν ουσιώδη ποιοτική διαφορά με την αξία της ευγνωμοσύνης και της ταπεινοφροσύνης οι οποίες συμβάλλουν στο κοινό καλό που βρίσκεται στην κοινωνική συνοχή και αλληλεγγύη.
XI. Η ατομική ευτυχία προϋποθέτει να μπορούν όλοι να ζήσουν μια αξιοπρεπή και ποιοτική ζωή, είτε ανελίσσονται , είτε όχι.
XII. Η ταπεινοφροσύνη θα μας βοηθούσε να απομακρυνθούμε από τη σκληρή ηθική της επιτυχίας, η οποία μας κρατά σε απόσταση. Επειδή ακριβώς ξεπερνά την τυραννία της αξίας και υποδεικνύει μία λιγότερη μνησίκακη και πιο γενναιόδωρη δημόσια ζωή.