Οι Άγιοι Τόποι των εσχάτων

Η αλήθεια είναι πως θεωρούσα την επίσκεψη στους Αγίους Τόπους ως μια κατεξοχήν θρησκευτική και πνευματική εμπειρία με δεδομένη τη σύνδεση της Αγίας Γης με τις απαρχές της χριστιανικής πίστης. Την εντύπωση αυτή ενίσχυαν διαχρονικοί εντυπώσεις των πολλών συγγενών και φίλων προσκυνητών, πολλοί εκ των οποίων έχουν βρεθεί στα μέρη εκείνα επανειλημμένως και διατηρούν αμείωτη την επιθυμία τους να βρεθούν και στο μέλλον. Κοινός τόπος των εντυπώσεων ήταν και παραμένει το έντονο θρησκευτικό συναίσθημα, η συγκίνηση της σύνδεσης του με τα αληθινά μέρη όπου διαδραματίστηκαν τα συγκλονιστικότερα γεγονότα της Θείας Ενανθρωπήσεως, ο ασκητισμός των πρώτων χριστιανικών αιώνων, ο οποίος έχει αφήσει εκεί τα σημάδια του και, βεβαίως, ο αγώνας του Ελληνορθόδοξου Πατριαρχείου να διατηρήσει ζωντανή, μετά κόπων και βασάνων, μια ζωντανή δισχιλιετή παράδοση.

Πριν βρεθώ στα μέρη αυτά, θεωρούσα όλα τα παραπάνω ως σημαντικότατα, συγκινητικότατα και αναπόσπαστα στοιχεία της πνευματικής μου συγκρότησης, θεμελιωμένης στα νάματα της Ορθοδοξίας, συνδεδεμένα όμως μόνον με το παρελθόν. Έπρεπε να βρεθώ εκεί για να συνειδητοποιήσω τη σύνδεση όλων αυτών όχι μόνο με το παρελθόν, όπως πάντα θεωρούσα, αλλά με το παρόν και το μέλλον. Αλλά όχι μόνον αυτό: Η προσκυνηματική εμπειρία στα μέρη αυτά, ενώ, σε πρώτη ανάγνωση έχει μόνον έναν προσωπικό χαρακτήρα, σε μια δεύτερη, ευρύτερη προσέγγιση προσλαμβάνει χαρακτήρα κοινωνικό, πολιτιστικό και ευρύτερα πολιτικό, περιλαμβάνοντας δεδομένα που αφορούν το παρόν και το μέλλον ολόκληρης της πνευματικής πορείας της Ευρώπης αλλά και της οικουμένης.

Οι προεκτάσεις αυτές, πριν λίγες δεκαετίες, ίσως να φαίνονταν υπερβολικές. Καθώς όμως πλέον καθίσταται κοινή συνείδηση πως ο κόσμος ενοποιείται και οι αλληλεπιδράσεις είναι ταχύτατες και πασιφανείς, τέτοιου είδους συλλογισμοί κάθε άλλο παρά εξωπραγματικοί πρέπει να θεωρούνται. Μια επίσκεψη στους Αγίους Τόπους δεν αφορά μόνον την αναζωογόνηση και αναθέρμανση του θρησκευτικού συναισθήματος, ούτε την υποστήριξη των Ελληνορθόδοξων προσκυνημάτων. Αφορά και την αναβάπτιση στην κοιτίδα ενός ολόκληρου πολιτισμού, του δυτικού πολιτισμού, που παρά τις έντονες και διαρκείς προσπάθειες αποχαρακτηρισμού του, δεν παύει να είναι ένας χριστιανικός πολιτισμός. Η επαφή με τους τόπους εκείνους, επαφή εξόχως υπαρξιακή καθώς εμπλέκει τον νου, το συναίσθημα και τις αισθήσεις, βοηθά στο να συνειδητοποιήσει κανείς την ιστορική τομή που σηματοδοτεί η γέννηση του Χριστού. Πουθενά αλλού στον κόσμο δεν αναδεικνύεται με τόσο ανάγλυφο τρόπο ο διαχωρισμός μεταξύ της προ και μετά Χριστόν περιόδου στην ανθρώπινη ιστορία. Φαίνεται πως, σύμφωνα με την θεία θέληση, παρά τις άπειρες εναλλακτικές εκδοχές, η ενανθρώπιση του Θεού έπρεπε να συμβεί εκεί, όπου από τις αρχές του ανθρώπινου πολιτισμού, η γη ποτίστηκε με αίμα εκατομμυρίων ανθρώπων μέσα από συγκρούσεις μακράς διαρκείας και απίστευτης κτηνωδίας. Είναι εκεί όπου, αν και τα χάσματα φαίνονται σήμερα αγεφύρωτα και το μίσος άσβεστο, ένας Σταυρός σε ένα ελληνορθόδοξο προσκύνημα, ανάμεσα σε ψηλές πολυκατοικίες, χαμόσπιτα και μιναρέδες, επιμένει να προσφέρει μια εναλλακτική λύση, μια λύση συνεννόησης και καταλλαγής, μια προοπτική ενός καλύτερου κόσμου.

Ναι, είναι ο ίδιος Σταυρός που συχνά, στο πέρασμα των αιώνων, τον καπηλεύθηκαν ηγεμόνες και υποκινητές άνομων συμφερόντων. Ναι, είναι ο ίδιος Σταυρός που τον φέρουν άνθρωποι που στο όνομα του θα έπρεπε να είναι μεταξύ τους αδελφοί αλλά συχνά συμπεριφέρονται ο ένας προς τον άλλον χειρότερα και από αλλόθρησκοι. Κι όμως! Ακόμα και έτσι, οι Άγιοι Τόποι, με την ιλαρή ακτινοβολία τους, κρατούν τους ανθρώπους κοντά τον έναν με τον άλλον, εκκεντρίζοντας κάθε στιγμή στην ψυχή τους ένα όνειρο, ένα όραμα μιας μελλοντικής αδελφοσύνης που αρνείται να πεθάνει και περιμένει να πάρει κάποτε την λυτρωτική του «εκδίκηση».

Σ΄ έναν κόσμο που τρέχει με ραγδαία ταχύτητα, η διαφύλαξη αυτών των τόπων στο όνομα μόνον της διατήρησης μιας παράδοσης μπορεί να κάνει μέρα με τη μέρα τους ώμους των Αγιοταφιτών πατέρων να βαραίνουν όλο και περισσότερο από την ευθύνη, ίσως κάποτε κάποτε και από την απογοήτευση. Η δικαίωση όμως του έργου τους όπως και η δικαίωση της επίσκεψης τού καθενός προσκυνητή ξεχωριστά, είτε από την Ελλάδα είτε κάθε μέρος του κόσμου, βρίσκεται στο μέλλον. Και αυτό το γεγονός, εάν αποτελέσει καθημερινή συνείδηση, είναι σε θέση να ελαφρώσει το βάρος και να δώσει φτερά, πρώτα στους ήρωες Αγιοταφίτες πατέρες και ακολούθως σε όλους μας.

Η προσκύνηση των αγιασμένων τόπων, πέρα από την τουριστική της αξία και εμπειρία, προσλαμβάνει χαρακτήρα εσχατολογικό γιατί αποτελεί αναβάπτιση σε μια προσδοκία που αφορά τα έσχατα, τα αγιασμένα έσχατα, των οποίων το άρωμα αξιωνόμαστε ήδη στο παρόν. Άγιοι λοιπόν οι τόποι εκεί, όχι μόνο γιατί υπήρξαν θεοβάδιστοι αλλά και διότι επιβεβαιώνουν καθημερινά το γεγονός πως αυτό το φθαρτό και συχνά κτηνώδες «εδώ και τώρα», όπως έγινε κάποτε, έτσι και θα γίνεται διαρκώς η πρώτη ύλη για το διηνεκές θείο σχέδιο υπέρβασης και κατανίκησης του θανάτου. Σχέδιο που στο παρελθόν από εκεί ξεκίνησε και στο μέλλον θα απλωθεί σε ολόκληρη την οικουμένη, καθιστώντας την άγια και θεοβάδιστη.