Πάμε…κατηχητικό; Ελευθερία και αγάπη (Α΄ Κορ. 8, 8-13 έως 9,1-2)

Πάμε…κατηχητικό; Ελευθερία και αγάπη

(Α΄ Κορ. 8, 8-13 έως 9,1-2)

Αγαπημένη μου κατηχήτρια,

Αγαπημένε μου κατηχητή,

Η ελευθερία, αιώνες τώρα, θεωρείται αξία υπέρτατη. Αλλά και όταν αναφερόμαστε στα χαρακτηριστικά του «κατ΄ εικόνα Θεού», η ελευθερία είναι ένα από τα πρώτα που αναφέρουμε. Και όχι άδικα! Μεγάλο δώρο η ελευθερία. Και μάλιστα, όχι μόνο ελευθερία στο να κάνεις κάτι, αλλά και στο να σκεφτείς, να τοποθετηθείς, να επιλέξεις από ποια οπτική γωνία θα δεις τα πράγματα. Πόσες φορές δεν εντυπωσιαζόμαστε από το πόσο διαφορετικά βλέπουν οι άνθρωποι την ίδια κατάσταση; Συμβαίνει ένα γεγονός και αποτελεί συγχρόνως, για τον έναν σημάδι Θεού και για τον άλλον συμφορά. Παρουσιάζεται μια ανθρώπινη συμπεριφορά, που προκαλεί συγχρόνως, στον έναν οργή και στον άλλον κατανόηση και συμπόνια. Ακόμη και στα χρόνια του Χριστού, ένα θαύμα, έκανε συγχρόνως, άλλους να δοξάζουν τον Θεό και άλλους, τους Φαρισαίους, να σκανδαλίζονται, διότι παραβιαζόταν δήθεν η αργία του Σαββάτου.

Πολύτιμο, αλλά συχνά και δώρο βαρύ η ελευθερία. Κάθε μέρα, ένα σταυροδρόμι. Κάθε λεπτό, δύο τουλάχιστον επιλογές. Κάθε στιγμή, ένα δίλημμα, τι να επιλέξω να σκεφτώ, τι να αποφασίσω, τι να πράξω. Έφτασαν οι φιλόσοφοι να πουν πως είμαστε καταδικασμένοι να είμαστε ελεύθεροι. Κι απ΄ την άλλη, χωρίς ελευθερία, όλα χάνουν την αξία τους. Αν όλα ήταν υποχρεωτικά, αναπόφευκτα, νομοτελειακά, τι θα είχε ο άνθρωπος να παινευτεί, για τι να μετανοήσει, τι να φοβηθεί και σε τι να ελπίσει. Και τελικά, ακόμη και η σχέση μας με τον Θεό, τι χαρά να μας δώσει, αν ήταν δεδομένη και άκοπη, χωρίς πειρασμούς και επιλογή;

Λάτρης της ελευθερίας ο απόστολος Παύλος. Γι΄  αυτόν, σε κάθε φράση των επιστολών του, η σχέση με τον Θεό είναι γεγονός ελευθερίας. Ο Νόμος της Παλαιάς Διαθήκης είναι ένας ζυγός που όχι μόνον πληγώνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, αλλά και δεν οδηγεί πουθενά. («οὐ δικαιωθήσεται ἐξ ἔργων νόμου πᾶσα σάρξ», Γαλ. 2, 16). Οι νόμοι, οι διατάξεις, οι εντολές δεν προσφέρουν σωτηρία. Η απλή υπακοή αφορά δούλους. Εμείς όμως χριστήκαμε παιδιά και συγκληρονόμοι Θεού. Δεν υπακούμε κάποιο ξένο θέλημα, αλλά το Άγιο Πνεύμα έχει κατακλύσει την καρδιά μας και την κάνει κάθε στιγμή να αναφωνεί: «Θεέ μου, Πατέρα μου» (Γαλ. 4,6).

Αφού λοιπόν δεν έχουμε νόμο, τι συμβαίνει; Όλα επιτρέπονται; «Ναι», απαντά ο Απόστολος. Κανένας νόμος, κανένας περιορισμός δεν βρίσκεται πάνω από την ελευθερία. Και  διακηρύσσει: «Πάντα μοι έξεστι» (Α΄Κορ. 6, 12), όλα μου επιτρέπονται.

Σήμερα, στην αποστολική περικοπή, γίνεται λόγος για τα ειδωλόθυτα, δηλαδή τα κρέατα των θυσιών των ειδωλολατρών. Εκείνα που κάποτε η κατανάλωσή τους, η βρώση τους, αποτελούσε δείγμα ευσεβείας στους θεούς. Ήρθε ο Χριστός, κατήργησε τα είδωλα. Τίποτε πλέον δε σημαίνει το να φάει κανείς από το κρέας αυτό. Ο Παύλος επιβεβαιώνει, πως καμία σημασία δεν έχει η βρώση τους. Ελεύθερος ο καθένας να φάει ή αν μη φάει. Όμως…

ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗ ΠΕΡΙΚΟΠΗ 

⁸Σωστά, δεν είναι οι τροφές που θα καθορίσουν τη θέση μας απέναντι στο Θεό· ούτε αν δε φάμε κάποια απ’ αυτές χάνουμε κάτι ούτε αν φάμε αποκτάμε κάτι παραπάνω. ⁹Προσέξτε όμως, μήπως το ελεύθερο αυτό δικαίωμά σας γίνει αιτία να σκοντάψουν και να πέσουν εκείνοι που η πίστη τους είναι αδύνατη. ¹⁰Πράγματι, αν κάποιος, απ’ αυτούς δει εσένα, που έχεις τη «γνώση», να κάθεσαι στο τραπέζι ενός ειδωλολατρικού ναού, η συνείδησή του, αφού αυτός είναι αδύνατος, δε θα παρασυρθεί από το παράδειγμά σου και δε θα παρακινηθεί να τρώει τα ειδωλόθυτα; ¹¹Έτσι, η δική σου «γνώση» θα προκαλέσει το χαμό αυτού του αδύνατου, του αδερφού μας, για τον οποίον ο Χριστός έδωσε τη ζωή του. ¹²Αμαρτάνοντας όμως μ’ αυτό τον τρόπο απέναντι στους αδερφούς και πληγώνοντας τη συνείδησή τους που είναι αδύνατη, αμαρτάνετε απέναντι στον ίδιο το Χριστό. ¹³Γι’ αυτό, αν κάποια τροφή μπορεί να γίνεται αιτία να σκοντάφτει και να πέφτει ο αδερφός μου, εγώ δεν θα βάλω ποτέ κρέας στο στόμα μου, για να μη γίνω αιτία να πέσει ο αδερφός μου. ¹Πάρτε παράδειγμα εμένα. Δεν είμαι απόστολος; δεν είμαι ελεύθερος; δεν είδα αναστημένο τον Ιησού, τον Κύριό μας; δεν είστε εσείς ο καρπός του κόπου μου στην υπηρεσία του Κυρίου; ²Κι αν ακόμα άλλοι αρνούνται να με αναγνωρίσουν ως απόστολο, για σας οπωσδήποτε είμαι· γιατί η ίδια η ύπαρξη της εκκλησίας σας είναι η απόδειξη πως είμαι απόστολος.

Τι μας λέει η περικοπή; Μας λέει να μετατοπίσουμε τη έννοια μας από διατάξεις και υποχρεώσεις και νόμους και εντολές και να την τοποθετήσουμε στην ωφέλεια του διπλανού μας. Μας λέει να μην έχουμε έννοια αν θα δυσαρεστηθεί ο Θεός από μια παράβαση, αλλά αν θα δυσαρεστηθεί από το να ζούμε σα να μην υπάρχει άλλος  άνθρωπος πάνω στη γη. Μας λέει πως ελευθερία δε σημαίνει πως η ζωή μου και οι επιθυμίες μου πρέπει να κατακλύζουν όλο των χώρο, πιέζοντας εκείνον που δεν έχει τα νοητικά μου προσόντα, ή δεν είχε τόσες ευκαιρίες να φτάσει στο επίπεδο μου, ώστε να διεκδικήσει τον χώρο του ή να αμυνθεί απέναντι στη συμπεριφορά μου. Με άλλα λόγια –και για να χρησιμοποιήσω τα δεδομένα της περικοπής- δεν θα κριθούμε επειδή φάγαμε κρέας, αλλά επειδή μπέρδεψα τον αδελφό μου, τον σκανδάλισα και του κλόνισα το οικοδόμημα της ανώριμης ακόμη πίστης του.

Η ελευθερία χωρίς αγάπη γίνεται εργαλείο πληγής. Η ελευθερία χωρίς αγάπη δεν γνωρίζει φραγμούς. Η ελευθερία χωρίς αγάπη γίνεται ασυδοσία, αυθαιρεσία, θράσος, αδιακρισία. Η ελευθερία δόθηκε για να υποταχτεί στην αγάπη. Κι όταν η αγάπη πλημμυρίσει την καρδιά, η ελευθερία επανέρχεται, υπάκουη όχι σε ένα στενό «εγώ» αλλά σε ένα πλατύ «εμείς».

Με την αγάπη δεν αναστέλλονται βεβαίως οι εντολές. Αντίθετα εδραιώνονται και από δουλική θηλιά γίνονται αντικείμενο αγάπης, ακριβώς γιατί προέρχονται από το πρόσωπο εκείνο που επιλέξαμε να κάνει κατοχή στην καρδιά μας: Τον Χριστό τον ίδιο. Διαβάστε σας παρακαλώ τον 118^ο Ψαλμό, όπου με λίγα συγκλονιστικά περιγράφεται η αγάπη στον Νόμο του Θεού. Για παράδειγμα:

«και φυλάξω τον νόμον σου δια παντός εις τον αιώνα και εις τον αιώνα του αιώνος
και επορευόμουν εν πλατυσμώ  ότι τας εντολάς σου           εξεζήτησα και ελαάλουν εν τοις μαρτυίοις σου εναντίον βασιλέωνα και ουκ ησχυνόμην και εμελέτων εν ταις εντολαίς σου ας ηγάπησα σφόδρα» (44-47)

Και ακριβώς επειδή απέχουμε πολύ από την τέλεια αγάπη, χρειαζόμαστε την παιδαγωγία όλων των εντολών και όλων των ασκήσεων και όλης της προσευχής και όλης της νηστείας που όρισαν οι Πατέρες μας. Δεν είναι όμως πια για μας διαταγές, δεν είναι βραχνάς, δεν είναι καταπίεση. Ασκήσεις αγάπης είναι, εργαλεία πλατέματος της καρδιάς είναι, δύναμη αποκόλλησης από το «εγώ» μας είναι. Ένα «εγώ», που δεν μας επιτρέπει να γίνουμε ό, τι πιο υπέροχο έπλασε ο Θεός στη Δημιουργία Του:

Άνθρωποι ελεύθεροι να θυσιάσουμε την ελευθερία μας στο όνομα της αγάπης.

Κι έτσι εξηγείται με τον καλύτερο τρόπο και η συνέχεια του χωρίου:

«Πάντα μοι έξεστιν αλλ΄ ού πάντα συμφέρει».

Ναι, όλα επιτρέπονται αλλά δεν με ωφελούν όλα. Και αυτό που σίγουρα όχι μόνο δε με ωφελεί αλλά με βλάπτει βαρύτατα είναι να θεοποιώ το θέλημα μου στο όνομα μιας αλαζονικής ελευθερίας, στερώντας τον εαυτό μου από την ευτυχία να συντονίζομαι με τον υπέρτατο νόμο του σύμπαντος, τον νόμο που με γέννησε και που έχει σφραγίσει το κάθε μου κύτταρο: Την αγάπη.

Δυο λόγια για συζήτηση, με αφορμή την αποστολική περικοπή:

1. Αν θέλετε να εξηγήσετε αναλυτικότερα το περιεχόμενο της περικοπής, θα σας χρησιμεύσουν οι 7 προηγούμενοι στίχοι:

1 Σχετικά τώρα με τα ειδωλόθυτα ξέρουμε ότι όλοι έχουμε γνώση. Η γνώση φουσκώνει από υπερηφάνεια, η αγάπη όμως οικοδομεί.  2 Αν κάποιος νομίζει ότι έχει γνωρίσει κάτι, ακόμα δεν το γνώρισε καθώς πρέπει να το γνωρίσει.  3 Αν όμως κάποιος αγαπά το Θεό, αυτός έχει γνωριστεί από Αυτόν.  4 Σχετικά με την τροφή λοιπόν του κρέατος των ειδωλοθύτων, ξέρουμε ότι τίποτα δεν είναι το είδωλο στον κόσμο και ότι κανένας Θεός δεν υπάρχει παρά μόνο ένας.  5 Και γιατί, αν βέβαια υπάρχουν λεγόμενοι θεοί είτε στον ουρανό είτε πάνω στη γη, όπως ακριβώς υπάρχουν θεοί πολλοί και κύριοι πολλοί,  6 αλλά για μας ένας Θεός υπάρχει, ο Πατέρας, από τον οποίο προέρχονται τα πάντα και εμείς ανήκουμε σ’ αυτόν, και ένας Κύριος Ιησούς Χριστός, μέσω του οποίου έγιναν τα πάντα και εμείς μέσω αυτού.  7 Αλλά δεν υπάρχει σε όλους αυτή η γνώση. Μερικοί πιστοί μάλιστα, από τη συνήθεια ως τώρα για το είδωλο, ως ειδωλόθυτο το τρώνε, και η συνείδησή τους που είναι ασθενής μολύνεται.

2. Οι δύο τελευταίοι στίχοι μας θυμίζουν την υπεροχή του Αγίου Παύλου και πόσο θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί τους ασθενέστερους στην πίστη. Η συνέχεια του κεφαλαίου όμως και κυρίως οι στίχοι 19-22 αποτελούν έναν ύμνο στην θυσία της ελευθερίας στο όνομα της αγάπης:

19 Γιατί, ενώ είμαι ελεύθερος από όλους, σε όλους δούλωσα τον εαυτό μου, για να κερδίσω τους περισσότερους.  20 Και έγινα στους Ιουδαίους σαν Ιουδαίος, για να κερδίσω τους Ιουδαίους. Σ’ αυτούς που είναι κάτω από νόμο σαν να είμαι κάτω από νόμο, ενώ δεν είμαι ο ίδιος κάτω από νόμο, για να κερδίσω αυτούς που είναι κάτω από το νόμο.  21 Στους ανόμους σαν άνομος, ενώ δεν είμαι άνομος στο Θεό, αλλά έννομος στο Χριστό, για να κερδίσω τους ανόμους.  22 Έγινα ασθενής στους ασθενείς ως προς την πίστη, για να κερδίσω τους ασθενείς. Σε όλους έχω γίνει όλα, για να σώσω με κάθε τρόπο μερικούς.

3. Θα είχε πολύ ενδιαφέρον, αν εντοπιζόταν το νόημα της σημερινής αποστολικής περικοπής με την σημερινή παραβολή, την παραβολή της τελικής κρίσης. Ποια είναι η κεντρική ιδέα που τις συνδέει; Μήπως και στις δύο, προβάλλεται η ανάγκη να αναδείξουμε την αγάπη, ως το ανώτατο μέτρο μέτρησης του σωστού και του λάθους στη ζωή μας; Όταν ο πειρασμός της περηφάνιας για τη νηστεία, την κατάνυξη, την ανάγνωση ψυχωφελών αναγνωσμάτων, την προσήλωση στην τάξη των ακολουθιών και γενικά για την τήρηση των κάθε είδους εντολών μάς χτυπά την πόρτα της ψυχής μας, μήπως μία και μόναδική θα έπρεπε να είναι η ερώτηση μας προς τον εαυτό μας;

Αγαπάμε; Αγαπάμε; Κι αν λέμε πως αγαπάμε, πόσο απέχουμε από την άπειρη αγάπη του Θεού για μας;

Αν το ερώτημα αυτό κυριαρχούσε στην ψυχή μας, θα είχαμε κερδίσει τουλάχιστον την επιείκεια και την συγχωρητικότητα προς τον αδελφό μας.