Πάμε…κατηχητικό; Κυριακή της Συγνώμης «Συχώρα με κι ο Θεός να σε συχωρέσει»
24 Φεβρουαρίου 2023
|
Αγαπημένε μου κατηχητή
Αγαπημένη μου κατηχήτρια,
Ζούμε σε εποχές ανατροπών.
Αυτό διατυπωνόταν πάντα από τις μεγαλύτερες γενεές, που διαχρονικά δυσκολεύονται να αποδεχτούν απόψεις και συμπεριφορές των νεωτέρων. Στην περίπτωση όμως της δικής μας εποχής, όλα δείχνουν, πως κάτι ριζικότερο συμβαίνει. Όπως διαπιστώνουν πολλοί μελετητές της ιστορίας, ζούμε καταστάσεις πρωτοφανείς. Παράδειγμα; Ήδηαπότην δεκαετία του ΄50, ήταν φανερό, πως για πρώτη φορά ο πλανήτης βρίσκεται σε κίνδυνο ολοκληρωτικής καταστροφής από τα έργα ενός από τα πλάσματα που φιλοξενεί.
Ακόμη κάτι πρωτόγνωρο: Καμία άλλη περίοδος της ιστορίας δεν γνώρισε τόσο μαζική και τόσο συνειδητή στροφή προς τη αθεΐα. Ποτέ άλλοτε ο άνθρωπος δεν αναζήτησε σε τόσο μεγάλο βαθμό το νόημα των πραγμάτων αποκλειστικά και μόνο εντός των συνόρων της ανθρώπινης ιστορίας και του κόσμου των αισθήσεων.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα και κάτι τρίτο, επίσης πρωτόγνωρο: την αντικατάσταση της παντοδυναμίας του Θεού με την θεοποίηση της παντοδυναμίας του ανθρώπου. Ας το σκεφτούμε λίγο: ένα ολόκληρο σύστημα μας κολακεύει διαρκώς, πείθοντάς μας πωςμετην κατανάλωση αυξάνει η ισχύς και η αξία μας. Και συγχρόνως, μας εκμηδενίζει από κάθεάποψη οικονομική, ψυχική και πνευματική-μη μπορώντας να εμποδίσει, ούτε την συσσώρευση πλούτου και δύναμης στους εκλεκτούς του, ούτε την αδικία, το πανάρχαιο όπλο της απληστίας.
Έτσι, ο κολακευμένος και κατόπιν εξουθενωμένος άνθρωπος, αναζητώντας υποκατάστατο της χαμένης του αξίας, καταφεύγει στην εικονική πραγματικότητα. Η εικόνα, ως ναρκωτικό, δίνει πρόσβαση σε φανταστικούς κόσμους, όπου μικροί και μεγάλοι ζουν –ή νομίζουν πως ζουν- ό,τι τους στερεί η πραγματικότητα. Ένα μόνο παράδειγμα θα φέρω: έχετε αναρωτηθεί, τι κάνει τόσο εθιστικά τα ηλεκτρονικά παιχνίδια; Οι παιδοψυχολόγοι –και όχι μόνον-αρχίσουν να το συνειδητοποιούν: Ο έλεγχοςπάνω σε δυνάμεις, πάνω σε γεγονότα, πάνω σε εικονικούς ήρωες. Το χειριστήριο μετατρέπει τον παίκτη σε Θεό, με εξουσία ακόμη ζωής ή θανάτου.
Ας αναλογιστούμε, μέσα σε ένα τέτοιο περιβάλλον, πώς ακούγεται στα αυτιά των πολλών ο λόγος για ένα Θεό εκουσίως αδύνατο και για μία διαδρομή υπαρξιακής μετάνοιας και συντριβής, που οδηγεί προς Εκείνον!
Κι όμως! Μπροστά μας ξανά η αγία και Μ. Σαρακοστή. Μόνο που την αξία της και τα πολύτιμα πνευματικά της στοιχεία, δεν αρκεί μόνο να τα διακηρύξουμε με λόγους και παραπομπές σε αγίουςΠατέρες και φωτισμένους Γέροντες. Εμείς, ως δάσκαλοι, ως κατηχητές, ως γονείςείναιαπαραίτητο, και για μας και για τις ψυχές που μας εμπιστεύτηκε ο Θεός με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, να γίνουμε η ζωντανή οδός που θα φιλοτιμήσειτα τόσοστερημένα από ζωντανάπαραδείγματα παιδιά του καιρού μας.
Και μια προσωπικήεμπειρία: θυμάμαι, μαθητής Λυκείου, διαφώνησα σε θέμα γραμματικής με προχωρημένηςηλικίαςφιλόλογο. Είχε καταφανώς άδικο, υπερασπίστηκε όμως το λάθος της μέχρι τέλους, αν και η θέση μου ήταν απόλυτατεκμηριωμένη. Το κουδούνιχτύπησε και με πλησίασε. «Είχες δίκιο», μου είπε, «όμως η θέση μου δεν μου επέτρεπε να ομολογήσω το λάθος μου». Πέρασε ο καιρός, οι ρόλοι άλλαξαν. Βρέθηκα κι εγώ εκτεθειμένοςαρκετές φορές ενώπιον των μαθητών και των παιδιών μου. Είναι αλήθεια πως η συγγνώμηπροςμικρότερους δεν είναι εύκολη. Το τόλμησα όμως και μπορώ να βεβαιώσω, πως το άνοιγμα της ψυχής, αλλά και του μυαλού ενός παιδιού ενώπιον ενός μεγαλύτερου που ομολογεί το λάθος του, φέρνει δάκρυα στα μάτια. Ταπεινά σας προτρέπω, όποτε βρεθείτε σε τέτοιοδίλημμα, να το τολμήσετε.
Αυτή η συγγνώμη είναι ο πρωταγωνιστής αυτής της τελευταίας Κυριακής του Τριωδίου. Έχει καθιερωθεί, στο τριήμερο αυτό, η προσοχή να επικεντρώνεται στη καθαρά Δευτέρα, στη λαγάνα της και στον χαρταετό της. Ο πλούτος όμως και τα βαθειά νοήματα της Σαρακοστής έχουν ήδη ξεκινήσει από το Ευαγγέλιο της Κυριακής. Πριν το διαβάσουμε, θα έλεγα να καλέσουμε τα παιδιά να θυμηθούν κυρίως του αρνητικούςπρωταγωνιστές των τριών περασμένων Κυριακών.
Ποιοι βλέπουμε να είναι εκείνοι, στις τρεις παραβολές το Χριστού που προηγήθηκαν, που δεν καταφέρνουν να συναντήσουν τον Θεό, παρόλο που τόσο το ήθελαν;………
Βεβαίως ……….Ο Φαρισαίος…………. Ο μεγαλύτερος γιός…………… «τα ερίφια», δηλαδήεκείνοι, που στέρηση την συμπαράσταση από τον αδελφό τους.
Να μπούμε λίγο στη λογική τους;
- Ο Φαρισαίος διαλαλεί την ευσέβειά του. Προσεύχεται, νηστεύει, κάνει ελεημοσύνη. Λέει ψέματα γι΄ αυτά που ισχυρίζεται; Όχι, αλήθεια λέει. Κατηγορεί τον Τελώνη. Σας θυμίζω το κακό όνομα των Τελωνών εκείνη την εποχή. Καταπίεζαν με σκληρότητα του ανθρώπους για εισπράξουν τους φόρους, εκβίαζαν και φυλάκιζαν οφειλέτες. (Με λίγο χιούμορ, φέρνετε και τους σημερινούς δανειστές ως παραδείγματα). Έχει επιχειρήματα να περιφρονεί τον Τελώνη; Έχει.
- Ο μεγάλος γιος θυμώνει με τον άσωτο. Έχει δίκιο; …….Από τη μεριά του και από τη μεριά ενός απλού σημερινού ανθρώπου, ναι. Αγανακτεί να βλέπει τον άσωτο να επιστρέφει με τιμές στο σπίτι που εγκατέλειψε. «Δεν είναι δίκαιο», ακούγεταιμέσα του μια φωνή.
- Οι ανελεήμονες; Γιατί δεν δίνουν στου φτωχούς;……. από τσιγγουνιά. Μόνο; Μπορεί να έχουν κι άλλες δικαιολογίες. Έχετε ακούσει;……… «Δεν έχω να δώσω». Σωστά. Άλλη; «Είναι τεμπέληδες και απατεώνες». Σωστό. Άλλη; …….. «Δεν πρόσεξαν όταν είχαν». Ωραία. Έχουν δίκιο; Από τη μεριά τους , ναι.
Που είναι λοιπόν το λάθος τους; Το κοινό λάθος τους; Για να δούμε το σημερινό Ευαγγέλιο. Ένα παιδί μας το διαβάζει. (Από το πρωτότυπο. Ελάχιστα είναι τα σημεία που θέλουν μετάφραση).
Ματθ. 6, 14-21
14 Γιατί αν αφήσετε στους ανθρώπους παραπτώματα αυτών, θα τα αφήσει και σ΄εσάς ο Πατέρας σας ο ουράνιος. 15 Αν όμως δεν τα αφήσετε στους ανθρώπους, ούτε ο Πατέρας σας θα αφήσει τα δικά σας παραπτώματα».
16 «Και όταν νηστεύετε, μη γίνεστε όπως οι υποκριτές σκυθρωποί. γιατί αφήνουν άπλυτα τα πρόσωπά τους, για να φανούν στους ανθρώπους πως νηστεύουν. Αλήθεια σας λέω, έχουν πάρει πλήρως το μισθό τους. 17 Εσύ, όμως, όταν νηστεύεις, άλειψε σαπουνίζοντας το κεφάλι σου και νίψε το πρόσωπό σου, 18 για να μη φανείς στους ανθρώπους πως νηστεύεις, αλλά στον Πατέρα σου που είναι στα κρυφά. Και ο Πατέρας σου που βλέπει στα κρυφά θα σου αποδώσει».
19 «Μη θησαυρίζετε για σας θησαυρούς πάνω στη γη, όπου σκόρος και σκουριά τους αφανίζουν και όπου κλέφτες κάνουν διάρρηξη και τους κλέβουν. 20 Αλλά θησαυρίζετε για σας θησαυρούς στον ουρανό, όπου ούτε σκόρος ούτε σκουριά τους αφανίζουν και όπου κλέφτες δεν κάνουν διάρρηξη ούτε τους κλέβουν. 21 Γιατί όπου είναι ο θησαυρός σου, εκεί θα είναι και η καρδιά σου».
Ποια είναι τα τρία στοιχεία της περικοπής; (Ας αφήσουμε τα παιδιά να τα βρούνε. Είναι απολύτως διακριτά μεταξύ τους)
Από τους στίχους 14 έως 15 κυριαρχεί η συγγνώμη
Από τους στίχους 16 έως 18, η αληθινή νηστεία.
Από τους στίχους 19-21 ο πλούτος.
Κοιτάξτε τώρα την αντιστοιχία και ας θαυμάσουμε μαζί, όχι μόνον το βάθος των ευαγγελικών μηνυμάτων, αλλά και το τριπλό περιεχόμενο των παραβολών των προηγουμένων Κυριακών:
Τι κρατάει έξω από τη Βασιλεία τον Φαρισαίο; Η αυτοπροβολή του, αλλά κυρίως η περιφρόνηση προς τον συνάνθρωπό του. Βεβαίως και ο Τελώνης είναι αμαρτωλός. Ο Φαρισαίος όμως τον καταδικάζει, δεν τον συγχωρεί. Δεν είναι και η σκέψη του Φαρισαίου σαν άγριο θηρίο; Δεν κατασπαράζει τον συντριμμένο Τελώνη; Και ο πλούτος του Φαρισαίου ποιος είναι; Τι υπολογίζει κυρίως στη ζωή του; Τον εαυτό του. Τι στερείται;
Τι κρατάει έξω από την Βασιλεία τον μεγάλο γιο; Αρνείται να συγχωρέσει τον αδελφό του. Γιατί, τι του έκανε; Μα, και εκείνον τον εγκατέλειψε. Χρήματα και του δικού του κόπου σπατάλησε. Και τον δικό του πατέρα πίκρανε. Αλλά και με τις κακές του σκέψεις δεν «κατασπαράζει» μέσα του τον αδελφό του; Μπορεί να μην ξόδεψε ούτε ένα ερίφιο, όμως με τον θυμό του είναι σα να τρώει τον αδελφό του. Βλέπετε ποια πρέπει να είναι η αληθινή νηστεία; Και η καρδιά του ; Πού είναι; Ίσως λυπάται για την περιουσία που χάθηκε; Δεν λυπάτει όμως που έχει χάσει τον θησαυρό της αγάπης!
(Θα πρότεινα μάλιστα να μην δώσουμε έτοιμη την απάντηση, αλλά με συζήτηση να αφήσουμε τα παιδιά να καταλήξουν. Αυτό θα γίνει εύκολα, με κάποιο τρόπο όμως θα ήταν καλό να έρθουμε στην κεντρική ιδέα της σημερινής ημέρας. Και αυτή είναι η συγνώμη, που αφορά τουςπάντες. Διότι εύκολα θα δούμε, πως και οι τρεις αρνούνται χαρίσουν τη συγνώμη: Ο Φαρισαίος στον Τελώνη, ο μεγάλος γιός στο μικρότερο, οι σκληρόκαρδοι στους (κατά τη γνώμη τους) αποτυχημένους, άχρηστους και παράσιτα της κοινωνίας.
Εάν έχετε την δυνατότητα να προεκτείνετε το θέμα και προς μία ψυχολογική διάσταση και να εντοπίσετε την βαθύτερη τραγωδίας αυτών των τύπων ανθρώπων, η οποία έγκειται στην αδυναμία αποδοχής ενός αληθινού εαυτού, με τις συγκρούσεις και τις ενοχές τους και στην τροφοδότηση ενός υπαρξιακού ψεύδους (ψευδής εαυτός), σας παραπέμπω και στα πολύ κατατοπιστικά κείμενα του πατρός Αδ. Αυγουστίδη, του πατρός Βασιλείου Θερμού, του καθηγητή Ιωάννου Κορναράκη και πολλών άλλων, τα οποία θα βρείτε εύκολα στο Διαδίκτυο).
Σαρακοστή λοιπόν! Στάδιο προετοιμασίας.
Μας δίνονται κάποια πλαίσια μιας συνειδητής πορείας, αντίστοιχα με τα παραπάνω;
-Περίοδος αυτογνωσίας. Μετρώντας το εαυτό μας μέσα από τη ματιά του Θεού. Συζητήσαμε πλέον για εκείνους που τελικά τον συναντούν. Ο άσωτος…..ο τελώνης…έχουν δει τον εαυτό τους μέσα από τα μάτια του Θεού και μέσα από τα δικά του κριτήρια. Με διάθεση, όχι να «χαϊδέψουμε « τον εαυτό μας αλλά να τον αξιολογήσουμε δίκαια, μπορούμε να δούμε αν βαδίζουμεσωστά.
-Περίοδος μετάνοιας. Ποιος συγχωρεί;… Ο Θεός. Ποιους;.. Όλους… Όσοι το ζητούν. Πώς φτάνει ένας άνθρωπος να ζητήσει αυτήν την θεία συγχώρεση; ..Ακριβώς έτσι…αυτός που προχωρεί στην αυτογνωσία και στην επίγνωση των λαθών του, πρώτα απέναντι στον ίδιο τον εαυτό του και μετά προς τουςάλλους.
-Περίοδος πλατέματος της καρδιάς μας. (Συν-χωρώ). Πως; Ποιος αυξάνει την ικανότητά του να συγχωρεί; …… Βεβαίως ….αυτός που έχει αποδεχτεί τη συγνώμη.
Και να το άμεσο αποτέλεσμα: Η ευγνωμοσύνη για τη συγγνώμη που μας δόθηκε κάνει αυτομάτως και την δική μας καρδιά ικανή να συγχωρήσει. Συγχωρούμε στο όνομα του Θεού της απέραντης και επαναλαμβανόμενης συγνώμης.
Καθαρά Δευτέρα λοιπόν αύριο. Καθαρά, όχι μόνο από τροφή, αλλά και ως έναρξη πορείας προς μια καθαρότητα, κυρίως από πάθη, εγωισμό, πεποίθηση, πως πάντα έχουμε δίκιο, πεποίθηση πως πάντα είμαστε οι καλύτεροι, πεποίθηση, πως ο Θεός σκέφτεται όπως εμείς.
Εναλλακτικά, θέτω στην καλή σας διάθεση δύο σημεία που πιθανόν να κρίνετε πως αξίζει τον κόπο να συζητηθούν.
- Πολλοί κατηγορούν το Χριστιανισμό πως αποφεύγει τις δύσκολες συγκρούσεις, συμβιβάζεται και δεν παίρνει δυναμική θέση. Ας ρωτήσουμε:
Τι είναι πιο δύσκολο, να εκδικηθείς ή να συγχωρέσεις;
- Στον στίχο 21, λέει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος: Όπου είναι ο θησαυρός σου, εκεί είναι και η καρδιά σου. Ας ρωτήσουμε: Ποιος δίνει αξία στα πράγματα; Εμείς οι ίδιοι. Σε μας εναπόκειται να στρέψουμε την καρδιά μας στα άφθαρτα και τα αιώνια και σε μας να εγκλωβίσουμε τη ζωή μας στα μάταια και προσωρινά, τα οποίαούτε και σ΄ αυτήν τη ζωή δεν μας οδηγούν σε γαλήνη και ανάπαυση.
- Να θυμίσουμε ακόμη, πως σήμερα η Εκκλησία μας θυμάται και την έξωση του ανθρώπου από τον Παράδεισο. Υπέροχη ευκαιρία, πρώτα να θυμίσουμε την ποιότητα ζωής , για την οποίαν φτιάχτηκε ο άνθρωπος και ύστερα να επισημάνουμε πως πρόκειται για αυτό-έξωση. Ο παραλληλισμός με τον αυτό αποκλεισμό του μεγάλου γιου από το σπίτι του Πατέρα, μπορεί να οδηγήσει σε ενδιαφέρουσα συζήτηση.
