Ελληνική επανάσταση: Μια συνεχής υπαρξιακή και πολιτισμική αντίσταση!
25 Μαρτίου 2023Ενδόξως και πλήρης χάριτος και ευλογίας ξημέρωσε η 25η Μαρτίου του 2023.
Τόσο όμορφη και τόσο ωραία, όπως και όλα τα όμορφα πράγματα που αδυνατούμε, να καταλάβουμε· να προσλάβουμε την ομορφιά τους στην εντέλεια! Φαίνεται πως μας ξεπερνάνε!
Και να ένας ασύλληπτος στο νου Ευαγγελισμός, πλάι σε έναν άλλο, το ίδιο θα λέγαμε ασύλληπτος, αλλά και σχεδόν το ίδιο παράδοξος! Ο πρώτος ευαγγελίζεται την δεύτερη ευκαιρία των ανθρώπων, του γένους των ανθρώπων και του κόσμου!
Την ανακαίνιση και ανανέωση ως αναστάσιμη προοπτική! Και βεβαίως με τη δική της πρωταγωνίστρια, δηλαδή την Θεοτόκο που μόλις χθες το βράδυ ακούσαμε γι’ αυτήν το, «Χαῖρε, δι’ ἧς νεουργεῖται ἡ κτίσις,/ χαῖρε, δι’ ἧς βρεφουργεῖται ὁ Κτίστης»!
Ο δεύτερος ευαγγελισμός αφορά την ανάσταση του Γένους! Και μάλιστα μετά από μία παρατεταμένη σκλαβιά, διαρκή θάνατο και την εν άδη κάθοδο του ελληνισμού. Μια τρομερή υπαρξιακή δοκιμασία και αγωνία αιώνων που δεν έλεγε να τελειώσει.
Εκείνο το «πάλιν με χρόνους με καιρούς» δεν έλεγε να σιμώσει! Γιατί άραγε;
Ένα λαός κακοποιημένος που πάλευε να σώσει την υπόστασή του και να διατηρηθεί στην επιφάνεια του κόσμου από τα βάραθρα στα οποία είχε καταπέσει! Αυτός ο άλλοτε επιφανής του πολιτισμού και του κόσμου!
Ο δημιουργός οικουμενικού πολιτισμού, ο διαμορφωτής και ανασυγκροτητής πολιτισμού! Αν όχι πολλαπλών πολιτισμών και ποικίλων πολιτισμικών φανερωμάτων! Αυτόν που σε άλλη ευκαιρία αποκαλέσαμε ως ελληνικό πολυπολιτισμό, αφού κάθε ελληνική άκρα, μέση και συνέχεια είχε την δική της διάλεκτο, τη μουσική, τα τραγούδια και τους χορούς της και ποικίλες άλλες δεξιότητες σε διάφορους τομείς των τεχνών και της καθημερινής ζωής. Ένα ελληνικό θαύμα, μια συνεχή πανήγυρη ελληνικού πολυπολιτισμού που συνέχιζε να δημιουργεί, ακόμη και εν μέσω των ποικίλων αντιξοοτήτων της σκλαβιάς!
Με κέντρο, πάντα, την εν αιχμαλωσία Ορθόδοξη Εκκλησία και το Οικουμενικό Πατριαρχείο που έβαλε το κεφάλι του στον ντορβά, για να δανειστούμε μια φράση του Διονύση Σαββόπουλου. Και στην ουσία στην αγχόνη! Και δεν ήταν μόνο των Πατριαρχών, όπως και όλων των Αρχιερέων και των λοιπών κληρικών και μοναχών, αλλά και όλων των πιστών! Μια μαρτυρική κιβωτός που πελαγοδρομούσε σε συνεχή τρικυμία!
Όσο για την ζωή μέσα στην κιβωτό, η μόνη ελευθερία που ζούσαν οι σκληρά δοκιμαζόμενοι σκλάβοι ρωμηοί, ήταν η πίστη τους και ο δικός τους πολυπολιτισμικός κόσμος! Ένα στολίδι που ήταν η ίδιά τους η ύπαρξη, η μόνη «ύπαρξή» τους με την έννοια της πραγματικότητας την οποία υπερασπίζονταν με νύχια, δόντια, εν όπλοις και κατά καιρούς εξεγέρσεις. Όλα τα άλλα ήταν στην διάθεση των τούρκων αφεντάδων! Και ήταν στο χέρι τους να τους τα αφαιρέσουν!
Ενώ στο «χέρι» των Ρωμηών έμενε το τσαγανό τους και η συγκλονιστική και έως μαρτυρικού θανάτου αντίστασή τους, ως η μοναδική επιλογή για να διατηρήσουν αυτό το πανηγύρι μέσα τους ή να προσχωρήσουν στην τάξη των αφεντάδων. Και βλέπουμε αγόρια και κορίτσια να αρνούνται τον βίαιο εξισλαμισμό και να προτιμούν την αναστάσιμη προοπτική του μαρτυρίου παρά να σκλαβωθούν ως… κατακτητές και αλλοεθνείς καταπιεστές των ομογενών και ομόθρησκων τους. Έλληνες, Σέρβοι, Βούλγαροι, Μαυροβούνιοι και λοιποί ομόδοξοι είναι πρωταγωνιστές του έπους των Νεομαρτύρων, της μαρτυρίας του Γένους κατά την Τουρκοκρατία.
Αντίσταση, λοιπόν, έως θανάτου και αέναης ζωής απέναντι στον διά πυρός και σιδήρου υπαρξιακό αφανισμό τους!
Και να η σύγκρουση, όπως και η αντίσταση η οποία είναι κυρίως πολιτισμική! Με θρησκευτική, βεβαίως, αφετηρία και προοπτική. Αλλά θα πρέπει να θέσουμε σε ευρύτερη βάση όλο αυτό το ελληνικό ολοκαύτωμα, διά χειρός οθωμανών Τούρκων. Και μάλιστα διπλό ολοκαύτωμα, των ζώντων, δηλαδή των εξισλαμισθέντων και των τεθνεώτων, ήτοι των Νεομαρτύρων!
Και έτσι η σκέψη μας πάει σε κάτι που μοιάζει να μην το χωρά ο νους και που ακόμη συζητείται και μοιάζει σαν… προπατορικό αμάρτημα. Στην ουσία αμάρτημα των βυζαντινών προπατόρων και ως μομφή εναντίον Εκκλησίας. Σε ‘κείνο το «κάλιο το σαρίκι του Σουλτάνου, παρά η τιάρα του Πάπα…» του Λουκά Νοταρά!
Μια φράση που δεν αποδίδεται στα χείλη κάποιου κληρικού ή εκκλησιαστικού προσώπου, αλλά πολιτικού. Παραδόξως, όμως, αποδίδεται μομφή στον κλήρο, στην Εκκλησία, στην ίδια την πίστη. Τα πράγματα, όμως, είναι τελείως διαφορετικά και η φράση αποκαλύπτει μια ευρύτερη και πιο ουσιαστική διάσταση που θα πρέπει να εντοπίσουμε στο επίπεδο του πολιτισμού. Της ίδιας της ζωής!
Πρόκειται, δηλαδή, για αντίδραση αφενός πολιτική και αφετέρου πολιτισμική. Ουσιωδώς, όμως, πολιτισμική! Και δεν αποτελεί ούτε ένδειξη ούτε απόδειξη μισαλλοδοξίας. Αποτελεί, απλώς, «ανάγνωση» μιας κατάστασης την οποία τόσο ο Νοταράς όσο και πολλοί άλλοι έβλεπαν να έρχεται! Δηλαδή μια Δυτική υπαρξιακή και πολιτισμική ισοπέδωση που θα επικρατούσε μετά την ενωτική «άλωση»!
Και η κάθε προσπάθεια διαφύλαξης ιδιοπροσωπίας στις πολυεθνικές και πολυπολιτισμικές μέρες που ζούμε, θα έπρεπε να έχει γίνει απόλυτα κατανοητή και απόλυτα θεμιτή. Τόσο για την ισοπέδωση που επιφέρει η ομοιομορφία του Δυτικού πολιτισμού όσο και για την προσπάθεια για να «ανθίζουν» όλες οι πολιτισμικές εκφάνσεις. Ακόμη και μέσα στην ίδια την Δυτική κοινωνία.
Οπότε γιατί να απαγορεύουμε -εκ των υστέρων βεβαίως- στους Ρωμηούς να αντιστέκονται στην ισοπέδωσής τους; Οι ίδιοι καταλάβαιναν πως ολόκληρος ο κόσμος και ο πολιτισμός της καθ’ ημάς Ανατολή, και δη της Ελληνικής Ανατολής, κινδύνευε να αλλοιωθεί, να παραμορφωθεί αν προσχωρούσε στον Δυτικό κόσμο τον οποίο αντιπροσώπευε ο Πάπας.
Γι’ αυτό και προτιμούσαν το χάσμα μέγα μεταξύ των οθωμανών που δεν δημιουργούσε κανέναν κίνδυνο για αυταπάτες ή για περίεργες συμπαιγνίες και ταυτίσεις σε υπαρξιακό επίπεδο. Και αυτό υπερασπίζονταν! Την δική τους ιδιοπροσωπία!
Την πιο βαθιά υπόσταση τους! Την καρδιά και την ψυχή τους!
Γι’ αυτό και με την καρδιά, την ψυχή, αλλά και με την ίδια τους την ζωή πάλεψαν και αγωνίστηκαν για να αποκτήσουν και να κτίσουν το νέο Ρωμαίικο και να είναι συνέχεια του παλιού. Και δεν αναφέρομαι σε κάποιο παλιό κρατικό μόρφωμα, αλλά στην πολιτισμική συνέχεια και στο πανηγύρι των καρδιών και των ψυχών που το συγκροτούν!
Αρκεί να υπερασπιζόμαστε τον πολιτισμό μας δημιουργικά και στο σήμερα, όπως με «διάλογο» με τους άλλους πολιτισμούς, χωρίς να απομονωνόμαστε ή να γινόμαστε μισαλλόδοξοι. Η ρωμαλεότητα ενός πολιτισμού βρίσκεται στη δυνατότητά του να διαλέγεται και ιδιαίτερα να προσφέρει.
Σήμερα, όμως, δυστυχώς αντιγράφουμε κακότεχνα! Κυριαρχεί μια ισοπέδωση -στην οποία έχουμε προσχωρήσει αμαχητί- σε ποικίλους τομείς των τεχνών και της ζωής παράγοντας και τα ανάλογα κακέκτυπα.
Άντε, μετά, να μας πάρουν στα σοβαρά!
Έτσι, όμως, δεν λεγόμαστε ούτε λαός, ούτε κράτος αλλά ούτε έθνος, όπως θα έλεγε ο σοφός και αγαθός στρατηγός Μακρυγιάννης, παρά «παλλιόψαθα των εθνών και βάρος της γης»!
Αρκεί, όμως, και περισσεύει μια δυναμική και «φρέσκια» ανάγνωση του πολιτισμού μας για έναν νέο και σύγχρονο υπαρξιακό και πολιτισμικό ευαγγελισμό! Είναι κάτι που το χρειάζονται και οι νέοι άνθρωποι, αλλά και ολόκληρος ο κόσμος. Είναι στα χέρια μας!
Σίγουρα, όμως, κάποιοι θα πρέπει να… ματώσουν στην προσπάθεια αυτή! Αλλά ας μην σας στεναχωρώ μέρα που είναι!
Ας κλείσουμε, λέγοντας πως η ελληνική επανάσταση του 1821 δεν εκδηλώθηκε αίφνης τον Μάρτιο της χρονιάς αυτής, αλλά αμέσως μετά την άλωση της Πόλης και ήταν υπαρξιακή, πολιτισμική και συνεχής. Εξάλλου, όπως είδαμε, οι ίδιοι οι Βυζαντινοί είχαν προδιαγράψει και το πεδίο μέσα στο οποίο μπορούσαν να υπάρξουν και να παλέψουν με αξιοπρέπεια. Συνέπεια αυτού ήταν και το ελευθερία ή θάνατος! Όλα τα άλλα ήταν και είναι παλλιόψαθες και λόγια του αέρα!
Χρόνια πολλά!