Η αυταπάτη για τα ρέοντα και εφήμερα

9 Μαρτίου 2023

Ο καθηγητής της ερήμου Μέγας Αντώνιος, παρουσιάζει τη σχετικότητα, το ευμετάβλητο και την παροδικότητα των ανθρωπίνων πραγμάτων και καταστάσεων παρομοιάζοντας  τον παρόντα κόσμο με ένα πανδοχείο όπου διανυκτερεύουν οι άνθρωποι.

Κοινή μοίρα όλων αυτών που διανυκτερεύουν,  είτε έχουν κρεβάτι να κοιμηθούν  είτε δεν έχουν,  είναι ότι το πρωί της επόμενης ημέρας,  όλοι ανεξαιρέτως, θα αναχωρήσουν  από αυτό το πανδοχείο. Αναφέρει χαρακτηριστικά: “από εκείνους που διανυκτερεύουν στα πανδοχεία, μερικοί βρίσκουν κρεβάτια, άλλοι δεν έχουν κρεβάτι και  κοιμούνται στο πάτωμα. Κι όταν περάσει η νύχτα, πρωί-πρωί αφήνουν το κρεβάτι τους και το πανδοχείο και φεύγουν όλοι μαζί, έχοντας μόνο τα πράγματά τους. Κατά τον ίδιο τρόπο και όλοι όσοι γεννιούνται σ’ αυτόν τον κόσμο, και οι φτωχοί και οι πλούσιοι και επίσημοι, βγαίνουν από την ζωή σαν από πανδοχείο, χωρίς να παίρνουν μαζί τους τίποτε από τις απολαύσεις του βίου και από τα πλούτη τους, παρά μόνον τα έργα τους, καλά ή κακά, όσα έκαναν στη ζωή τους”[1].

Πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τέμπη έξω από την Λάρισα, σύγκρουση εμπορικής και επιβατικής αμαξοστοιχίας, Τετάρτη 1 Μαρτίου 2023 (ΡΑΦΑΗΛ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗΣ)

            Ο άνθρωπος όμως ζει μέσα σε μια αυταπάτη. Θεωρεί ως μόνιμες και σταθερές καταστάσεις τις διαρκώς μεταβαλλόμενες του παρόντος βίου, τα ρέοντα και τα εφήμερα, ως σταθερά. Νομίζει ότι οι ευχάριστες καταστάσεις του βίου θα είναι αιώνιες και ο ίδιος έχει την ψευδαίσθηση ότι είναι ανίκητος και ακλόνητος. Διαψεύδεται όμως οικτρά διότι η σχετικότητα και μεταβλητότητα των ανθρωπίνων πραγμάτων αναδεικνύεται και αποδεικνύεται πολλές φορές με τον πιο  τραγικό τρόπο όταν  βιώνει οριακές καταστάσεις, είτε ως άτομο είτε ως  κοινωνικό σύνολο, όπως  στην περίπτωση των φυσικών καταστροφών που προαναφέραμε. Τότε δοκιμάζει το πικρό ποτήρι της διάψευσης, όταν ενώπιον του τα πάντα καταρρέουν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, ζωές χάνονται, περιουσίες καταστρέφονται, μελλοντικά σχέδια ακυρώνονται, οικονομίες εξανεμίζονται, ισοπεδώνονται όνειρα, η απόγνωση κυριαρχεί μαζί και ο πόνος, η ασθένεια, ο θάνατος  και πάνω από όλα η απελπισία.

            Βιώνοντας τέτοιες τραγικές καταστάσεις, σκέψεις σκοτεινές μάς  πνίγουν  και προκαλούν στα βάθη της ψυχής μας αισθήματα αγωνίας. Εμείς δεν μπορούμε να δώσουμε μια ολοκληρωμένη απάντηση στο “γιατί” συμβαίνουν όλα αυτά διότι δεν μπορούμε  να κατανοήσουμε το μέλλον ως παρόν όπως ο Θεός. Στην παρούσα ζωή  δεν μπορούμε να εξηγήσουμε το σχέδιο του Θεού και κατά συνέπεια να ερμηνεύσουμε ορθώς  όλα όσα συμβαίνουν μέσα στη ζωή μας διότι τώρα η γνώση μας είναι περιορισμένη, τα πάντα βλέπουμε  σαν μέσα από μεταλλικό  καθρέπτη, “δι᾿ ἐσόπτρου ἐν αἰνίγματι”, όπως λέγει και ο Απ. Παύλος (Α΄Κορ.13,12),  αμυδρά,  θαμπά και ακαθόριστα, ώστε  μας μένουν πολλά ασαφή και σκοτεινά, άλυτα προβλήματα και απορίες[2].

            Όταν ο δίκαιος Ιώβ  πληροφορήθηκε ότι  υπέστη όλες εκείνες τις  φοβερές καταστροφές  που ανέτρεψαν  την πορεία της ζωής του, έχασε περιουσία και  παιδιά, τότε αναφώνησε και είπε: “Γυμνός απ’ την κοιλιά βγήκα  της μάνας μου,γυμνός και θα γυρίσω πίσω στη μάνα γη”(Ιώβ.1,21). Αναγνωρίζει δηλαδή την παροδικότητα ή καλύτερα την ψευδαίσθηση των ανθρωπίνων πραγμάτων, καθώς η επίγεια ζωή του ανθρώπου, το διάστημα μεταξύ γέννησης και  θανάτου,  δεν είναι παρά ένα διάλειμμα, μια στιγμή, μπροστά στην αιωνιότητα. Ταυτόχρονα,  μέσα στη δοκιμασία του πιστεύει ότι ο κόσμος βρίσκεται κάτω από την απόλυτη κυριαρχία του Θεού. Ζει σ’ έναν κόσμο που υπάρχει και κινείται μέσα στο πλαίσιο της Θείας Πρόνοιας. Γι’ αυτό το λόγο, αν και καταλαβαίνει και γνωρίζει ότι υπάρχουν και άλλοι λόγοι και αίτια, στο τέλος δέχεται ότι  καθετί που συμβαίνει στη ζωή μας αποτελεί παραχώρηση του Θεού: “ὡς τῷ Κυρίῳ ἔδοξεν, οὕτω καὶ ἐγένετο· εἴη τὸ ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον εἰς τοὺς αἰῶνας”(Ιώβ.1,21).

            Ο Ιώβ δεν αναγνώρισε  απλώς την κυριαρχία του Θεού, αλλά προχώρησε και σε κάτι σημαντικότερο: ο Ιώβ εμπιστεύτηκε την κυριαρχία του Θεού λέγοντας: “ο Κύριος όλα τα έδωσε, ο Κύριος και τα πήρε πίσω”(Ιώβ.1,21). Ο  Ιώβ αναγνωρίζει το δικαίωμα του Θεού να δίνει δωρεές και να επιτρέπει δοκιμασίες και δεν υποχωρεί στην προτροπή της γυναίκας του να γογγύσει εναντίον του Θεού. Ο Θεός έχει δικαίωμα να δίνει τα δώρα Του και να τα αποσύρει και ο άνθρωπος δεν θα έπρεπε να προσκολλάται στον Θεό εξαιτίας των δωρεών Του. Η σχέση με το Θεό δεν πρέπει να έχει την έννοια της συναλλαγής και μια τέτοια στάση δεν θα αποτελούσε αληθινή αγάπη  αλλά ένας ωφελιμισμός[3].

 Ο πιστός οφείλει συνεχώς να κάνει αφαίρεση των πραγμάτων του κόσμου, χρειάζεται να τα τοποθετεί μέσα σε παρενθέσεις λήθης, ώστε να έχει τη δύναμη να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο απώλειάς τους, διότι όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης της Κλίμακος “όποιος καταφρόνησε τα κοσμικά πράγματα, αυτός γλύτωσε από την λύπη. Ενώ εκείνος πού έχει μετά πάθους προσκόλληση  σε κάποιο από τα υλικά και ορατά, δεν έχει λυτρωθεί ακόμη από την λύπη. Διότι πώς δεν θα λυπηθεί, όταν στερηθεί εκείνο που αγαπά;”

            Όταν όμως ο άνθρωπος μεθά από αλαζονεία και αμετροέπεια, εγωισμό και υπερηφάνεια, είναι αναγκαίο να παρεμβαίνει ο ίδιος ο Θεός, για να φέρει στο φως τη μικρή αξία των πραγμάτων του κόσμου τούτου σε σύγκριση με Αυτόν, την παροδική και παρερχόμενη φύση τους σε αντίθεση με την αιωνιότητα Του. Σε τέτοιες περιπτώσεις δίνεται η αίσθηση ότι ο Θεός μάς εγκαταλείπει. Στην πραγματικότητα δεν εγκαταλείπει αλλά νουθετεί. Είναι η   ενέργεια της Θείας Πρόνοιας. Επιτρέπονται οικονομικώς από το Θεό οι διάφορες δοκιμασίες, όπως μας διδάσκει ο μακαριστός  Γέρων Ιωσήφ ο Βατοπαιδινός,  για την επαναφορά μας στην τάξη, εφόσον τα εντός, τα έκτος και τα πέριξ, τα οποία αποτελούν τον κόσμο μας, ευρίσκονται σε επανάσταση και προς τον εαυτόν τους και προς το Δημιουργό. Λέγει χαρακτηριστικά ο μακαριστός  Γέρων Ιωσήφ ο Βατοπαιδινός: “ο πονηρός και επίβουλος εχθρός και εκδικητής διάβολος απόκτησε εξουσία πάνω μας, ένεκα της εκούσιας υποταγής των πρωτοπλάστων σ’ αυτόν, και της αδυναμίας έκτοτε της ανθρωπίνης φύσεως. Έτσι μετά την πτώση διαστράφηκε η γνώμη μας και αποκτήσαμε “στραμμένη στα πονηρά σκέψη”(πρβλ. Γεν. 8, 21), η οποία έγινε φορέας του παραλόγου και του πονηρού. Στο νόημα της μετανοίας, που δόθηκε από τον Θεό, συμφωνούμε κατά την πρόθεση. Στην πρακτική όμως εφαρμογή αντιστέκονται οι ανωτέρω παράγοντες, και γι’ αυτό ήταν αναγκαία η επέμβαση και επικουρική βοήθεια, για να επιτύχουμε τη λύτρωση. Η επικουρική συμπαράσταση, η οποία μας δόθηκε ελέω Θεού, είναι οι “συμβατικές επιφορές” (δηλ. τα δεινά που μας συμβαίνουν) της Θείας Οικονομίας για τον αφυπνισμό και διόρθωση, αφού τα περισσότερα στοιχεία της υπάρξεως μας ενεργούν αρνητικά”[4].

[1]Συμβουλές για το ήθος των ανθρώπων σε 170 κεφάλαια, Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών, μτφρ. Αντώνιος Γαλίτης, εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, Αθήνα 1986, τ.1, σελ. 28-53.

[2]Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή,”Γιατί συμβαίνουν τόσα λυπηρά στη ζωή μας;”https://www.pemptousia.gr/2021/03/giati-simvenoun-tosa-lipira-sti-zoi-mas/

[3]Βλ.Αρχιμ. Θεοφίλου Λεμοντζή, Οικονομική κρίση και χριστιανικό ήθος, Θεσσαλονίκη  2013,σελ.119εξ.

[4]Περί πειρασμών, “Αθωνική Μαρτυρία”, Ψυχωφελή Βατοπαιδινά 2, εκδ. Ι. Μ. Μ. Βατοπαιδιού, σελ. 67-76 και  https://www.pemptousia.gr/2019/07/peri-pirasmon/

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ