Πάμε…κατηχητικό; Ο Θεός των ψυχών και των σωμάτων
30 Μαρτίου 2024
| ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
– Το θαύμα, δείγμα παντοδυναμίας και πανσοφίας του Θεού – Κυριακή του παραλυτικού της Καπερναούμ-Κυριακή του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά. Κοινός τόπος, το ανθρώπινο σώμα, ως πεδίο φανέρωσης της αγάπης του Θεού για τον άνθρωπο. – Το σώμα μας, δώρο πολύτιμο του Θεού – Περικοπή – Η ασθένεια, δρόμος δύσκολος και επώδυνος, αλλά και ευκαιρία συνάντησης με ανθρώπους και Θεό. – Ο Χριστός επεμβαίνει πρώτα στην άρρωστη ψυχή. – Η ίαση της μετάνοιας – Η αποκατάσταση της ψυχοσωματικής υγείας
|
Αγαπημένε μου κατηχητή,
Αγαπημένη μου κατηχήτρια,
Θα ήταν ευχής έργον να ξέραμε πάντα τα ιδιαίτερα στοιχεία της προσωπικότητας των ακροατών μας, αλλά και τις ιδιαίτερες συνθήκες της ζωής τους. Επειδή όμως αυτό είναι πρακτικά αδύνατον, καλό θα ήταν ο λόγος μας να διαποτίζεται από σεμνότητα ή έστω από μια επιφυλακτικότητα ως προς το «πως», «πότε» και «γιατί» ενεργεί ο Θεός. Ειδικά στην περίπτωση των θαυμάτων, είναι σύνηθες φαινόμενο να ενθουσιαζόμαστε από τη αγαπητική επέμβαση του Θεού και να εξυμνούμε τη δύναμη της πίστης ή της προσευχής με ιδιαιτέρως εγκωμιαστικά λόγια. Μεγάλη η πίστη και μεγίστη η προσευχή, δεν θα έχαναν όμως τίποτε από την αξία τους εάν ήμασταν λίγο υποψιασμένοι για το πιθανότατο ενδεχόμενο, ο απρόβλεπτος παράγοντας να ανατρέψει ένα, κατά τεκμήριο, ομαλό μάθημα. Όπως και τότε, που ο ενθουσιώδης και καλοπροαίρετος θεολόγος παρουσίαζε, μέσα από ένα θαύμα, την δυνατότητα του Θεού να ενεργείθαυματουργικάανά πάσα στιγμή, φτάνει να το πιστεύουμε και να το ζητάμε. Τον βέβαιο λόγο του διέκοψαν οι λυγμοί της Ευαγγελίας, γλυκύτατης μαθήτριας της Β΄ Γυμνασίου: «Εγώ Κύριε προσευχόμουνα με όλη μου τη δύναμη να γίνει η μάνα μου καλά, αλλά πάνε τρεις μήνες, που ζω χωρίς εκείνη». κυρα
Να λοιπόν που στεκόμαστε κι εμείς σήμερα μπροστά σε ένα θαύμα, αυτό της ίασης του παραλυτικού της Καπερναούμ. Και λέω, μήπως θα ήταν καλό, αντί για τονισμό, μόνο της παντοδυναμίας του Θεού, να επικεντρώναμε την προσοχή μας και στην πανσοφία Του.
«Σκεφτήκατε ποτέ κύριε, για κάθε θαύμα που γίνεται, πόσα δεν θα πραγματοποιηθούν ποτέ, παρά τις προσευχές και τον ανθρώπινο πόνο;», με ρώτησε κάποτε μαθητής της Β΄ Λυκείου.
Λοιπόν; Κάνει διακρίσεις ο Θεός; Βεβαίως και όχι! Είναι όμως η άπειρη γνώση Του όλων των παραμέτρων της ζωής όλων μας, που καθαρίζει την ανεξιχνίαστη βούλησή Του να παρέμβει ή όχι. Ένα μόνο είναι βέβαιο: Ο Θεός μας αγαπάει. Μας αγαπάει πιο πολύ απ΄ ότι εμείς τον εαυτό μας. Αυτό είναι το μέγιστο, το μόνο και το διαρκές θαύμα. Και η πεποίθηση αυτή, η εμπιστοσύνη αυτή, είναι που θα μας οδηγήσει στην ολόκαρδη αποδοχή του θελήματός Του, όποιο και νά ΄ναι.
Ας έρθουμε λοιπόν στη σημερινή Κυριακή: ΔεύτερηΚυριακή της Μ. Σαρακοστής και το στίγμα της διπλό: Από τη μια, η αναφορά σε ένα από τα χαρακτηριστικότερα θαύματα του Χριστού και από την άλλη, ημέρα μνήμης και τιμής του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, του ερμηνευτή και υπερασπιστή του ορθόδοξου μοναχισμού, ενός από τους γλυκύτερους καρπούς της πίστης μας. Τα δυο αυτά στοιχείαμπορεί να φαίνονται άσχετα. Κι όμως! Και τα δύο έχουν ένα κοινό παρανομαστή: το ανθρώπινο σώμα, ως πεδίο αποκάλυψης της δύναμης και της αγάπης του Θεού. Το σώμα του παραλυτικού είναι εκείνο που δέχεται την θαυματουργική επέμβαση του Χριστού. Επάνω του η αγάπη γίνεται ορατή. Με αυτό ο Θεός διακηρύσσει την απέραντη φιλανθρωπίας του. Αλλά και στην περίπτωση του αγ. Γρηγορίου του Παλαμά, ο μεγάλος αυτός πατέρας της Εκκλησίας υπερασπίστηκε την δυνατότητα των σωματικών μας αισθήσεων να δουν την θεία δόξα του Θεού, ως φώς διαφορετικό από εκείνο του κτιστού κόσμου, ως φως άκτιστο. Αν μάλιστα το μάθημά μας γίνεται μέσα σε ιερό ναό, ας εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία να στρέψουμε την προσοχή των μικρών μας φίλων στα φωτοστέφανα των εικόνων και να τους μιλήσουμε για τη εμπειρία του φωτός των αγίων μας.
Δεν είναι εύκολη η προσέγγιση της διδασκαλίας του μεγάλου αυτού Πατέρα της Εκκλησίας μας. Προϋποθέτειβαθειάγνώση και στοιχειώδη εμπειρία της ορθόδοξης πνευματικότητας, την οποίαν ο Άγιος Γρηγόριος συγκεφαλαιώνει. Όποιος όμως προσεγγίσει, έστω και τα στοιχειώδη της διδασκαλίας του, θα αντικρύσει σε βάθος την ουσία της Ορθοδοξίας και θα αντιληφθεί εύκολα εκείνα που μας χωρίζουν από τη Δύση. (Κλασσικό βοήθημα για το θέμα αποτελεί το βιβλίο του Ιωάννη Μέγιεντορφ «ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς», που θα βρείτε ψηφιοποιημένο στην ορθόδοξη ψηφιακή βιβλιοθήκη της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος-www.imd.gr). Το τελικό συμπέρασμα είναι όμως ξεκάθαρο: Είμαστε ψυχοσωματικές υπάρξεις, με αξία που μοιράζεταικαι η ψυχή και το σώμα μας. Ακέραιοιπλαστήκαμε και ακέραιοι θα σωθούμε. Σώμα χωρίς ψυχή γίνεται σάρκα, που οδηγεί στη φθορά. Ψυχή χωρίς σώμα οδηγεί σε νεφελώδεις νοητικούς μετεωρισμούς και περιφρόνηση των υλικών δώρων του Θεού, με πολυτιμότερο το σώμα μας. Ας διαβάσει τώρα όμως ένα παιδί μας την περικοπή (Μαρκ. 2:1-12):
1 Και όταν εισήλθε πάλι στην Καπερναούμ ύστερα από μερικές ημέρες, ακούστηκε ότι είναι μέσα σ’ έναν οίκο. 2 Και συνάχτηκαν πολλοί, ώστε να μη χωρούν πια μήτε στα μέρη μπροστά στη θύρα. και τους μιλούσε το λόγο του Θεού. 3 Και έρχονται φέρνοντας προς αυτόν έναν παράλυτο που τον σήκωναν τέσσερις. 4 Και επειδή δεν μπορούσαν να τον φέρουν προς αυτόν εξαιτίας του πλήθους, αφαίρεσαν τη στέγη της οικίας όπου ήταν και, αφού έκαναν άνοιγμα, κατεβάζουν το κρεβάτι όπου ο παράλυτος ήταν κατάκοιτος. 5 Και όταν είδε ο Ιησούς την πίστη τους, λέει στον παράλυτο: «Τέκνο μου, σου αφήνονται οι αμαρτίες». 6 Ήταν τότε μερικοί από τους γραμματείς εκεί, που κάθονταν και διαλογίζονταν μέσα στις καρδιές τους: 7 «Γιατί αυτός έτσι μιλάει; Βλαστημά. Ποιος δύναται να αφήνει αμαρτίες παρά μόνο ένας, ο Θεός;» 8 Και ευθύς, επειδή κατάλαβε καλά ο Ιησούς στο πνεύμα του ότι έτσι διαλογίζονται μέσα τους, τους λέει: «Γιατί διαλογίζεστε αυτά μέσα στις καρδιές σας; 9 Τι είναι ευκολότερο, να πω στον παράλυτο: “Σου αφήνονται οι αμαρτίες”, ή να πω: “Σήκω και πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα”; 10 Αλλά για να μάθετε ότι εξουσία έχει ο Υιός του ανθρώπου να αφήνει αμαρτίες πάνω στη γη» – λέει στον παράλυτο: 11 «Σου λέω, σήκω, πάρε το κρεβάτι σου και πήγαινε στον οίκο σου». 12 Και εκείνος σηκώθηκε και ευθύς πήρε το κρεβάτι του και εξήλθε από την οικία μπροστά σε όλους, ώστε να μένουν εκστατικοί όλοι και να δοξάζουν το Θεό λέγοντας: «Έτσι δεν είδαμε ποτέ!»
«Λοιπόν, παιδιά, τι λέτε; Είναι κακό να είναι κανείς παράλυτος;»
Αλλοίμονο! Οπωσδήποτε ναι.
«Κοιτάξτε όμως, ακόμη και αυτή η δυστυχία, του επεφύλασσε και κάτι καλό. Μπορείτε να βρείτε κάτι;»
Βρήκε αληθινούς φίλους. Ρίξανε ακόμη και τη στέγη για να τον φέρουνε κοντά στον Ιησού.
«Άλλο»;
¨Έμαθε να υπομένει και να ελπίζει. Δεν κλείστηκε στην απελπισία του. Ζούσε πάντα με την ελπίδα. Ίσως δεν ήξερε τι ακριβώς προσδοκούσε και από πού θα ερχόταν η σωτηρία. Όμως, δεν καταδίκασε το εαυτό του στην απόγνωση.
«Κάτι ακόμη»;
Βρήκε τον Χριστό. Ζήτησε το έλεός Του. Και αξιώθηκε να δει και την ψυχή του να σηκώνεται.
«Έλατε αυτό να το δούμε καλύτερα. Ένας ανάπηρος βρίσκεται μπροστά στον Χριστό. Τι πιο φυσιολογικό να περιμένουμε πως κάτι θα του πει, κάπως θα τον παρηγορήσει για την αρρώστια του. Κι εκείνος»;
«Τέκνον, ἀφέωνταί σοι αἱ ἁμαρτίαι σου».
«Τι συμπεραίνετε; Μήπως συνδυάζονται τα δύο; Μήπως η αρρώστια της ψυχής προκάλεσε-επηρέασε-φανερώθηκε με την σωματική αρρώστια; Μήπως και η υγεία δεν αφορά μόνο το σώμα; »
Στο σημείο αυτό, δεν θα δυσκολευτούμε να πούμε με απλά λόγια, πόσο πολύ οι γιατροί υπολογίζουν πλέον τον ψυχικό παράγοντα στην διάγνωση και στην θεραπεία μιας ασθένειας. Αλλά και η Ψυχιατρική γνωρίζειπλέον, πως η ψυχική ασθένεια καθρεφτίζεται στο σώμα.
«Ποιο λοιπόν φαίνεται να είναι το πρόβλημα της ψυχής του παραλύτου;» Το καταλαβαίνουμε από την συμπεριφορά του Χριστού. Τον συγχωρεί. Το πρόβλημά του δεν ήταν τόσο οι αμαρτίες του, όσο η ανάγκη του να βρει συγχώρηση. Εν του είπε ποιες είναι οι αμαρτίες του. Τις ξέρει ο ίδιος. Συγχώρεση έψαχνε.
Να λοιπόν η σύνδεση και με το πνεύμα της Σαρακοστής: Η εσωτερική ανάγκη για μετάνοια, που αν δεν εκπληρωθεί, όλος ο άνθρωπος βιώνει απελπισία και ενοχή, που πιέζει και την ψυχή και το σώμα.
«Είδατε παιδιά, που μια αρρώστια, με όλα τα αρνητικά της, αποβαίνει και εργαλείο αυτογνωσίας και διαπίστωσηςλανθασμένων επιλογών του ανθρώπου. Αυτό είναι η αμαρτία: λανθασμένες επιλογές, που στερούν από τον άνθρωπο όχι μόνο την αιώνια ζωή, αλλά και τη χαρά αυτής της ζωής, φορές-φορές μάλιστα και την υγεία της».
«Υπάρχουν όμως και κάποιαπρόσωπα στην περικοπή, που τα συναντάμε συχνά την περίοδο του Τριωδίου. Ποια είναι;»
Σωστά… οι Φαρισαίοι.
«Θυμάστε τι εκπροσωπούν;»
Την τυπική και επιδεικτική τήρηση κανόνων, χωρίς να νοιάζονται για την σκληρότητα της καρδιάς. Στην περικοπή μας, θεωρούν βλασφημία την άφεση των αμαρτιών. Σκέφτονται: «Ο καθένας θα μπορούσε να δώσει άφεση αμαρτιών». Ο Χριστός όμως το επιβεβαιώνει. «Πώς»; Με το θαύμα. Πάνταοιολιγόπιστοι ή οι κακόπιστοι ζητάνε σημάδια. θαύματα. Ο Χριστός εδώ τα προσφέρει. Και μάλιστα, ρωτάει κάτι δύσκολο.
Το βλέπει κανείς;
9 Τι είναι ευκολότερο, να πω στον παράλυτο: “Σου αφήνονται οι αμαρτίες”, ή να πω: “Σήκω και πάρε το κρεβάτι σου και περπάτα”;
Για τους ανθρώπους, το δύσκολοείναι το δεύτερο. Ο Χριστός όμως ξέρει, πως, από ένα παράλυτο σώμα πιο δύσκολα γιατρεύεται μια παράλυτη ψυχή. Σα να λέει ο Χριστός:
«Τη σωτηρία δεν τη στερεί ένα άρρωστο σώμα αλλάμια άρρωστη ψυχή». Αυτό δε σημαίνει, πως υποτιμά το σώμα. Αντίθετα, το φροντίζει, ως εργαλείο.
«Σε τι»;
Στη πράξη της αγάπης. Η αγάπη φανερώνεται με έργα. Έργα πραγματοποιεί το σώμα μας. Αυτό θα φανερώσει την υγεία της ψυχής, αυτό και την αρρώστια της. Χωρίς ψυχή υγιή, το σώμα, ακόμη και υγιές, θα γίνει πρόξενος πόνου για τους άλλους.
Και κάτιτελευταίο, λίγο… περίεργο. Τι λέει στον πρώην παράλυτο;
«ἔγειρεκαὶἆροντὸνκράβαττόν σου καὶὕπαγεεἰςτὸνοἶκόν σου».
«Γιατί μετά το θαύμα, ο Χριστόςφορτώνει στον άνθρωπο και το κρεβάτι του»;
Δεν ξέρω γιατί, αλλά όταν το διαβάζω, μου έρχεται στο μυαλό η φράση
«Το Σάββατο φτιάχτηκε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για τα Σάββατο» (Μάρκος 2:27)
Και να μια αυθαίρετη σκέψη παραλλαγής:
Το κρεβάτι φτιάχτηκε για τον άνθρωπο, κι όχι ο άνθρωπος για το κρεβάτι.
«Για σκεφτείτε: Τι αντιπροσωπεύει το κρεβάτι»; Την ίδια την αρρώστια. Χωρίς αυτό, ο παραλυτικός ήταν ανήμπορος να μετακινηθεί. Το κρεβάτι ήταν το αφεντικό του. Και τώρα, ο Θεός ξανακάνει τον άνθρωπο ισχυρότερο από την αρρώστια και κατ΄ επέκτασιν τον Θάνατο και τον βάζει,εκείνος να το κουβαλά, σημάδι της δύναμής του, που του επιτρέπει να το ελέγχει και τελικά να το βγάλει από τη ζωή του.
Διότι αυτό ίσως να είναι και το τέλειο μήνυμα, όχι μόνο αυτά του θαύματος αλλά όλων των θαυμάτων:
Η αρρώστια, η φθορά, ο θάνατος είναι παιδιά της αμαρτίας. Με τα θαύματα ο Θεός μάς ξαναθυμίζει ότι πλαστήκαμε για ζωή που δεν υφίσταταιφθορά. Επιλέξαμε λάθος. Καθημερινά επιλέγουμε λάθος. Η αμαρτίαχτυπά διαρκώςτην πόρτα μας. Συχνά της ανοίγουμε. Ο Θεός όμως αποδεικνύεταιισχυρότερος και από την αρρώστια, και από την αμαρτία.
«Κι όμως, ο παντοδύναμος και Πάνσοφος Θεός έχει ένα και μοναδικό…΄πρόβλημα΄»;
«Πρόβλημα ο Θεός, κύριε»;
Ναι, ακόμη και ο Θεός!
«Ποιο»; ………………………………………
Το κακό μας θέλημα, τα λανθασμένο, σαρκικό μας θέλημα.
Ας προσευχηθούμε, τέτοιες μέρες αυτογνωσίας και μετάνοιας, τελικά ο Θεός να το νικήσει.
