ΣΤ΄ Ώρα Μ. Παρασκευής: Ψαλμός 53ος

Εις το τέλος εν ύμνοις, συνέσεως τω Δαυίδ, εν τω ελθειν τους Ζιφαίους και ειπείν τω Σαούλ: ουκ ιδού Δαυίδ κέκρυπτε παρ’ ημιν;

          Προς το τέλος της εκπλήρωσης της προφητείας, συνοδευόμενο με μουσικά όργανα, συνταγμένο από τον Δαυίδ για διδαχή (διδακτικό), όταν οι Ζιφαίοι πήγαν στον Σαούλ και του είπαν: Να, σε μας δεν κρύβεται ο Δαυίδ;

Εισαγωγικά

          Ο ψαλμός αυτός είναι του Δαυίδ και συντάχθηκε μετά την διάσωσή του από το κυνήγι του Σαούλ εναντίον του. Συγκεκριμένα στην προσπάθεια του Δαυίδ να αποφύγει την σύλληψή του από τον Σαούλ πήγε στην έρημο Ζιφ και κρύφτηκε. Οι κάτοικοι της Ζιφ, οι Ζιφαίοι, ενώ τον δέχτηκαν στη συνέχεια τον πρόδωσαν στο Σαούλ και αυτός πήγε να τον συλλάβει, αλλά εντωμεταξύ μια επίθεση των Φιλισταίων εναντίον του τον ανάγκασε να επιστρέψει για να τον αντιμετωπίσει κι έτσι ο Σαούλ γλίτωσε. Μετά την σωτηρία του συνέταξε αυτόν τον ψαλμό, που αποτελεί  ευχαριστήριο ψαλμό.

          Οι πατέρες όμως της εκκλησίας, όπως ο Γρηγόριος Νύσσης,  ερμηνεύουν και συμβολικά το περιστατικό αυτό. Την έρημο Ζιφ, την παρομοιάζουν με την στενή οδό , που διαβαίνει κανείς για την σωτηρία του. Ζιφαίοι είναι οι δαίμονες που παραμονεύουν και σχεδιάζουν ύπουλα τον θάνατο του αγωνιζόμενου ανθρώπου, αλλά μετά από τις πρώτες ανεπιτυχείς προσπάθειες επιστρέφουν και πάλι στον Σαούλ, τον Διάβολο, για να πάρουν νέες οδηγίες. Ο αγωνιζόμενος όμως άνθρωπος έχει στο πλευρό του τον Παντοδύναμο Θεό που τον βοηθάει σε όλες τις περιστάσεις. Είναι επομένως προφανής ο διδακτικός χαρακτήρας του ψαλμού και γι’ αυτό αποσκοπεί στην επιδίωξη της σύνεσης εκ μέρους του αγωνιζόμενου χριστιανού.

Ὁ Θεός, ἐν τῷ ὀνόματί σου σώσόν με, καὶ ἐν τῇ δυνάμει σου κρινεὶς με,

ὁ Θεός, εἰσάκουσον τῆς προσευχῆς μου, ἐνώτισαι τὰ ῥήματα τοῦ στόματός μου,

          Από τα αποτελέσματα της διάσωσής του παρακινείται ο Δαυίδ και καταλήγει σε συνεχή παράκληση να τον διασώζει πάντοτε επικαλούμενος το όνομα το άγιο του Θεού, που χαρακτηρίζεται από αγαθότητα και καλοσύνη αλλά και από παντοδυναμία, με την οποία μπορεί να κρίνει τους ανθρώπους και να αποδώσει το δίκαιο, όπως στην περίπτωσή του. Η επίκληρη του ονόματος του Τριαδικού Θεού ήταν ικανή να κάνει θαύματα, όπως συνήθιζε ο Χριστός αλλά και οι απόστολοι: «εν ονόματι Ιησού Χριστού, έγειραι και περιπάτει». Γι’  αυτό τον παρακαλεί να ακούσει την προσευχή του, διότι βγαίνει «εκ βάθους καρδίας», και να δώσει  προσοχή στα λόγια της προσευχής του, τα οποία εκφράζονται από το στόμα. Η παράκληση γίνεται από όλο του το είναι, δηλαδή  «ψυχή τε και σώματι».

ὅτι ἀλλότριοι ἐπανέστησαν ἐπ’ ἐμέ, καὶ κραταιοὶ ἐζήτησαν τὴν ψυχήν μου, καὶ οὐ προέθεντο τὸν Θεὸν ἐνώπιον αὐτῶν,

          Οι «ἀλλότριοι» δεν είναι υποχρεωτικά αλλοεθνείς, αλλά αθεόφοβοι, άνθρωποι που δεν σέβονται τον Θεό, που υποστηρίζει το δίκαιο και το λογικό, αλλιώς δεν εξηγείται αυτή η άδικη επανάσταση εναντίον μου σε σημείο να ζητούν την εξόντωσή του.  Έχουν δύναμη στα χέρια τους, έχουν εξουσία αλλά δεν την χειρίζονται σωστά, όταν κυνηγούνε έναν αθώο. Και αυτό, γιατί ποτέ δεν λογάριασαν τον Θεό, δεν έβαζαν μπροστά σε κάθε πράξη τους τον Θεό αλλά το δικό τους συμφέρον, την δίψα της εξουσίας.

 Ἰδοὺ γὰρ ὁ Θεὸς βοηθεῖ μοί, καὶ ὁ Κύριος ἀντιλήπτωρ τῆς ψυχῆς μου. Ἀποστρέψει τὰ κακὰ τοὶς ἐχθροῖς μου, ἐν τῇ ἀληθεία σου ἐξολόθρευσον αὐτούς.

          Ο Δαυίδ πιστεύει και δεν αμφιβάλλει καθόλου για την βοήθεια που θα του δώσει ο Θεός αλλά και  ο Κύριος θα τον συνδράμει και θα τον σώσει. Είναι εδώ προφανές η αναφορά στα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδας, τον Θεό Πατέρα και τον Κύριο, Υιό του Θεού. Πάνω στην απελπισία και στην ανάγκη της άμεσης βοήθειας επικαλείται και τα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδας, τον Θεό, που τον γνώρισαν οι πατέρες του, και τον Κύριο, τον Χριστό, που θα εμφανιστεί και θα τους λυτρώσει. Όταν γίνεται λόγος μόνο για το Κύριος, εννοεί τον Θεό, ενώ όταν αναφέρει και τον Θεό και τον Κύριο, πρόκειται για τον Θεό Πατέρα και για τον Υιό του Θεού, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.

Ἑκουσίως θύσω σοί, ἐξομολογήσομαι τῶ ὀνόματί σου, Κύριε,

ὅτι ἀγαθόν, ὅτι ἐκ πάσης θλίψεως ἐρρύσω με,

καὶ ἐν τοῖς ἐχθροῖς μου ἐπεῖδεν ὁ ὀφθαλμός μου.

          Η θυσία μετά από κάποια ευεργεσία, δηλαδή θυσία ευεργεσίας, ήταν κάτι το επιβαλλόμενο για απόδοση ευγνωμοσύνης και εκδήλωση ευχαριστίας. Τί είδους όμως θυσία θα κάνει για να ευχαριστήσει τον Θεό. Ο ίδιος το περιγράφει στον 50^ο ψαλμό: « Ὅτι, εἰ ἠθέλησας θυσίαν, ἔδωκα ἄν,ὁλοκαυτώματα οὐκ εὐδοκήσεις…Θυσία τῷ Θεῷ, πνεῦμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην ὁ Θεὸς οὐκ ἐξουδενώσει». Ο Θεός του Δαυίδ δεν θέλει θυσία «ταύρων και τράγων» αλλά πνευματική θυσία, καρδιά με τα ταπείνωση, διότι «πνεύμα ο Θεός και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αληθεία δει προσκυνείν». Μια τέτοια πνευματική θυσία με όλη του την ψυχή θα προσφέρει στον σωτήρα Θεό του και θα ομολογήσει σε όλους την ευεργεσία του στον Κύριο. Ότι δηλαδή είναι αγαθός, δίκαιος και εύσπλαχνος και ότι επανειλημμένως στο παρελθόν τον γλύτωσε από μεγάλη θλίψη. Τον δικαίωσε και το αξίωσε να δει με τα ίδια του τα μάτια να τιμωρούνται οι εχθροί του.