Αγία Λυδία η Φιλιππησία: Η πρώτη Χριστιανή Ευρωπαία

20 Μαΐου 2023

Μία από τις πλέον συμπαθείς γυναικείες μορφές που αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη είναι και αυτή της Αγίας Λυδίας από τους Φιλίππους της Μακεδονίας. Μάλιστα θεωρείται ως η πρώτη χριστιανή ευρωπαία γυναίκα.

Πληροφορίες για αυτήν παίρνουμε αποκλειστικά από το ιερό βιβλίο των Πράξεων των Αποστόλων (16ο κεφ.). Ο Απόστολος Παύλος, με τους συνεργούς του Τιμόθεο, Σίλα και Λουκά, κατά την δεύτερη αποστολική περιοδεία του, την άνοιξη του 50 μ. Χ. και ενώ βρισκόταν στην Τρωάδα, είδε ένα σημαντικό όνειρο: έναν Μακεδόνα, οποίος του είπε: «Διαβάς εις Μακεδονίαν βοήθησαν ημίν» (Πράξ.16,9).

Ο μεγάλος Απόστολος θεώρησε το όραμα αυτό ως εντολή του Θεού να περάσει στον ευρωπαϊκό χώρο για να κηρύξει το ευαγγέλιο της σωτηρίας. Χωρίς να χάσει καιρό επιβιβάζεται, μαζί με τους συνεργάτες του, σε πλοίο και αποπλέουν στο λιμάνι της Νεάπολης, της σημερινής Καβάλας. Δια μέσου της Εγνατίας Οδού έφτασαν στους Φιλίππους μία πολύ σημαντική ρωμαϊκή πόλη, η οποία απολάμβανε ιδιαίτερα προνόμια από την αυτοκρατορική Ρώμη.

Ήταν χτισμένη σε στρατηγική θέση, εν μέσω μιας πλούσιας περιοχής. Μετά τη μάχη των Φιλίππων (το 42 π. Χ) μετατράπηκε σε ρωμαϊκή αποικία και αποικίστηκε από Ρωμαίους βετεράνους στρατιώτες, έφερε την ονομασία «Κολωνία» (colonia Iulia Augusta Philippensis) και διοικούνταν από στρατηγούς, έχοντας διοικητική και οικονομική αυτονομία. Ο συγγραφέας του βιβλίου των Πράξεων, ευαγγελιστής Λουκάς μας πληροφορεί ότι ο Παύλος με τους συνεργάτες του άρχισαν να κηρύττουν σε διάφορα σημεία της μεγάλης πόλεως, απευθυνόμενοι κυρίως στους Ιουδαίους.

Στους Φιλίππους υπήρχε και μία σημαντική ιουδαϊκή παροικία. Οι Ιουδαίοι συνήθιζαν να προσεύχονται έξω από την πόλη στην όχθη του ποταμού Ζυγάκτου, ο οποίος έρρεε έξω από τα τείχη της πόλεως. Είναι γνωστό πως ο Παύλος συνήθιζε να απευθύνεται πρώτιστα και να κηρύττει στους Ιουδαίους της διασποράς σε κάθε πόλη, διότι σε αυτούς υπήρχε το υπόβαθρο της μονοθεΐας, αλλά και της προσμονής του Μεσσία. Οι μεταστραφέντες Ιουδαίοι γινόταν τα πρώτα μέλη της τοπικής Εκκλησίας και οι κήρυκες του Ευαγγελίου στους ειδωλολάτρες, οι οποίοι, λόγω της πλάνης και της υπεροψίας τους ήταν δύσκολο να δεχτούν την χριστιανική πίστη. Για αυτό και διάλεξε να κηρύττει στο μέρος εκείνο όπου προσεύχονταν οι Ιουδαίοι των Φίλιππων. Σε ένα από τα κηρύγματα του συνάντησε μία ομάδα ιουδαίων γυναικών στην όχθη του ποταμού, στις οποίες κήρυξε την νέα πίστη, την επαγγελία των Προφητών, στο πρόσωπο του Μεσσία.

Οι θεοφοβούμενες γυναίκες άκουσαν με προσοχή και ευλάβεια τα λόγια του άγνωστου Ιουδαίου. Ανάμεσά τους ήταν και μία σημαντική και γνωστή γυναίκα της πόλης, η έμπορος Λυδία, την οποία συνεπήρε το κήρυγμα του Παύλου και ήταν από τις πρώτες που πίστεψε. Η Λυδία καταγόταν από την πολλή Θυάτειρα της Μ. Ασίας και ήταν αρχικά ειδωλολάτρισσα. Φαίνεται όμως πως, παρά το γεγονός ότι έζησε ειδωλολατρικό περιβάλλον και παγανιστική οικογένεια, δεν την ικανοποιούσε η αρχαία ειδωλολατρική θρησκεία, η οποία, ειρήσθω, την εποχή εκείνη βρισκόταν σε μεγάλη κατάπτωση και παρακμή. Δεν της ήταν εύκολο να λατρεύει «θεούς» και «θεές» ανήθικούς, οι οποίοι οργίαζαν μεταξύ τους. Η ευγενής γυναίκα αναζήτησε μία πιο πνευματική θρησκεία, την οποία βρήκε στον Ιουδαϊσμό. Έτσι οδηγήθηκε και σύχναζε στον τόπο προσευχής των Ιουδαίων της πόλεως, τις όχθες του ποταμού. Γνώρισε το Νόμο και τους Προφήτες και άναψε μέσα της ή δίψα για την αναζήτηση του Μεσσία, ο οποίος αναμένονταν να λυτρώσει το ανθρώπινο γένος. Έγινε προσήλυτη στην ιουδαϊκή θρησκεία.

Ασχολούνταν με το εμπόριο της πορφύρας, το οποίο προφανώς την είχε κάνει πλούσια. Να σημειωθεί πως εμπόριο πορφύρας τα χρόνια εκείνα ήταν επικερδές, διότι το αγόραζαν οι πλούσιοι και αποτελούσε δείγμα της αριστοκρατικής τους ιδιότητας. Αλλά όμως οι εμπορικές της ενασχολήσεις δεν στέκονταν εμπόδιο στη βαθειά θρησκευτικότητά της. Δεν αμελούσε να εκτελεί τα θρησκευτικά της καθήκοντα, τα οποία υπαγόρευε η ιουδαϊκή θρησκεία. Τα Σάββατα μετέβαινε μαζί με την υπόλοιπη ιουδαϊκή κοινότητα, στο χώρο που προσεύχονταν οι γυναίκες, για να προσευχηθεί στον Θεό των Εβραίων. Κάποιο λοιπόν Σάββατο, όπως είπαμε, άκουσε το κήρυγμα του Παύλου και σαγηνεύτηκε από την πρωτόγνωρη διδασκαλία του. Ως καλλιεργημένη και ανήσυχο πνεύμα κατάλαβε ότι ο ένθερμος κήρυκας έφερνε ένα νέο ελπιδοφόρο και σωτήριο μήνυμα στην απελπισμένη και ταραγμένη ανθρωπότητα.

Η αναφορά του Παύλου στον ερχομό του Μεσσία στο πρόσωπο του Χριστού τη γέμισε χαρά, διότι πραγματοποιήθηκαν οι προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης, τις οποίες διάβαζε με αδημονία και άκουγε στη Συναγωγή. Πίστεψε αμέσως και ζήτησε από τον Απόστολο να βαπτιστεί. Εκείνος τη βάπτισε στα γάργαρα νερά του ποταμού Ζυγάκτου. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς αναφέρει ως εξής το περιστατικό: «Και τις γυνή ονόματι Λυδία, πορφυρόπωλις πόλεως Θυατείρων, σεβόμενη τον Θεόν, ήκουεν, ης ο Κύριος διήνοιξε την καρδίαν προσέχειν τοις λαλουμένοις υπό του Παύλου, ως δε έβαπτίσθη και ο οίκος αυτής, παρεκάλεσε λέγουσα, ει κεκρίκατέ με πιστήν τω Κυρίω είναι, εισελθόντες εις τον οίκον μου μείνατε και παρεβιάσατο ημάς» (Πράξ.16,14-15). Με δάκρυα στα μάτια και καρδιά που πάλλονταν από ουράνια συγκίνηση και αγαλλίαση, κάλεσε τον Παύλο και τους συνεργούς του στο σπίτι της, όπου τους ζήτησε να βαπτιστούν και τα μέλη της οικογένειάς της. Κατόπιν τους παρέθεσε πλούσιο γεύμα και αβραμιαία φιλοξενία. Φυσικά ο Παύλος τέλεσε στο ευλογημένο σπίτι της και την Θεία Ευχαριστία, η οποία ολοκλήρωσε την είσοδό της και των οικείων της στην Εκκλησία και την ένωσή τους με το Χριστό. Αξιώθηκε να γίνει η οικία της η πρώτη Εκκλησία της Ευρώπης, το μέγαρό της στέγασε την νεαρά Εκκλησία των Φιλίππων.

Η παράδοση δεν μας έχει διάσωση την κατοπινή ζωή της η οποία εικάζουμε ότι ήταν η ζωή αγιότητας και αφοσίωσης στη νεαρή εκκλησία των Φιλίππων. Η Αγία Λυδία θα ήταν προφανώς ένα από τα επίλεκτα μέλη της Εκκλησίας. Ως αγία ανακηρύχθηκε πρόσφατα και η μνήμη της ορίστηκε να εορτάζεται στις 20 Μαΐου. Τιμάται ως ισαπόστολος και στο σημείο που έλαβε το άγιο Βάπτισμα χτίστηκε υπαίθριο Βαπτιστήριο. Στη σημερινή Καβάλα έχει κτιστεί λαμπρός ναός και βαπτιστήριο, το οποίο κατέστη σημαντικό κέντρο προσκυνήματος και η όμορφη θρακική πόλη έγινε συνώνυμη με τον αγία Λυδία.

Το σωτήριο όραμα του αποστόλου Παύλου στην Τρωάδα, να περάσει στην Μακεδονία, στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στέφθηκε με επιτυχία στους Φιλίππους, με την μεταστροφή την αγίας Λυδίας και του δεσμοφύλακα και της οικογένειά του (Πραξ.16,33). Η μακάρια αυτή γυναίκα θεωρείται η πρώτη ευρωπαία χριστιανή, η πρώτη ελληνίδα και ευρωπαία, η οποία πολιτογραφήθηκε στην Βασιλεία των Ουρανών. Οι άγιες γυναίκες της Καινής Διαθήκης και γενικά της αρχαίας Εκκλησίας συναποτελούν με τους άνδρες επάξια τους στύλους πάνω στους οποίους δομήθηκε η Εκκλησία του Χριστού.