Χριστούγεννα: Μνῆμες Κυθρέας

Ενορία Αγίας Μαρίνας της τουρκοκρατούμενης κωμόπολης της Κύπρου Κυθρέας.

Γράφει ο δρ. Νίκος Ορφανίδης, φιλόλογος, λογοτέχνης

Καθὼς βρισκόμαστε στὴν περίοδο τοῦ Δωδεκαημέρου ἔχουμε ὁλοένα καὶ περισσότερο τὴν αἴσθηση πὼς ἐκεῖνο ποὺ ἀναζητοῦν οἱ ἄνθρωποι τὰ Χριστούγεννα εἶναι τὴ θαλπωρή. Τὴν εὐσπλαχνία. Τὴν καλοσύνη καὶ τὴν ἀγάπη καὶ τὴ στοργή. Αὐτὸ ζητοῦμε πάντοτε οἱ ἄνθρωποι μέσα στοὺς αἰῶνες.

Σκέφτομαι σήμερα νὰ σταθῶ στὶς μνῆμες τῆς Κυθρέας. Νὰ ἐπιστρέψω στοὺς δρόμους της. Στέκομαι, πρῶτα, σ’ ἐκεῖνο τὸν τυφλὸ βιολιστή, τὸν Λαζαρῆ, ποὺ χάθηκε τὶς μέρες τῆς εἰσβολῆς, καὶ ποὺ ἐμεῖς οἱ παλαιότεροι τὸν μνημονεύουμε αὐτὲς τὶς μέρες.

Ιερός Ναός Αγίου Ανδρονίκου Κυθρέας Κύπρου.

Ἔτσι, λοιπόν, γύριζε στοὺς δρόμους τῆς Κυθρέας ὁ τυφλὸς βιολιστής, ὁ Λαζαρῆς, μὲ τὴ γυναῖκα του. «Ἀρχιμηνιὰ κι ἀρχιχρονιά, ψηλή μου δεντρολιβανιά 
κι ἀρχὴ καλός μας χρόνος, ἐκκλησιὰ μὲ τ᾿ ἅγιος θρόνος». Ἔτσι τραγουδοῦσε κι ἔτσι ἔψαλλε, τὰ κάλαντα ἔψαλλε, ἑορταστικὰ καὶ χαρούμενα, κι ἡ φωνή του ἀνέβαινε ψηλά, ὥς τοὺς ἀπαστράπτοντες οὐρανούς. «Ἀρχὴ ποὺ βγῆκεν ὁ Χριστός, ἅγιος καὶ πνευματικός,
 στὴ γῆ νὰ περπατήσει, καὶ νὰ μᾶς καλοκαρδίσει».

Ὁ Λαζαρῆς, λοιπόν, ὁ τυφλὸς βιολιστὴς τῆς Κυθρέας, ἔπαιρνε τοὺς δρόμους, μὲ τὴ γυναῖκα του, καὶ τραγουδοῦσε, κι ἔψαλλε τὰ κάλαντα, ἀπὸ σπίτι σε σπίτι. Σκέφτομαι πὼς θὰ βγαίνει καὶ σήμερα, τὶς νύχτες θὰ βγαίνει, μέρες πού ’ναι τώρα, καὶ θὰ παίζει τὸ βιολί του στοὺς ἔρημους δρόμους τῆς Κυθρέας, θὰ φτάνει ὥς τὴν αὐλή μας, ὥς τὰ σπίτια μας θὰ φτάνει, θ’ ἀνοίγουν οἱ πόρτες διάπλατες, καὶ τὰ παράθυρα θὰ τρίζουν, ἕνας ἄνεμος θὰ παίρνει ψηλὰ τοὺς ἤχους ἀπὸ τὸ πένθιμό του βιολί, θὰ παίρνει, ἀκόμα καὶ τώρα, λοιπόν, τοὺς ἔρημους δρόμους τῆς Κυθρέας ὁ τυφλὸς βιολιστής, ὁ Λαζαρῆς, πεθαμένος ἐδῶ καὶ χρόνια, τὸν σκότωσαν κι αὐτὸν οἱ Τοῦρκοι, τὸν Αὔγουστο τοῦ 1974, μὲ τὸ πένθιμό του βιολὶ θὰ γυρίζει ὁ τυφλὸς βιολιστής.

Ἔτσι, μέρες ποὺ εἶναι, μέρες χαρᾶς καὶ ἀγάπης καὶ πανηγύρεως, αἰσθάνομαι νὰ κτυποῦν καὶ πάλι οἱ καμπάνες τῆς Κυθρέας, κι ἐκεῖνες  ἀπὸ τὸ ὕψωμα τοῦ Ἁγίου Ἀνδρονίκου. Καὶ νὰ λάμπουν μέσα ὅλοι οἱ ναοί. Ἔτσι, λοιπόν, παίρνουμε τοὺς δρόμους, νύχτα Χειμῶνος εἶναι, ἀνηφορίζουμε, ὁ ναὸς λαμπροφορεῖ, στὸ δεξιὸ στασίδι ὁ Παντέλας Φραγκούδης, ζέστη καὶ θαλπωρὴ καὶ χαρά.

Οι Άγιοι Ανδρόνικος και Αθανασία. Τοιχογραφία από την λεηλατημένη και κατεστραμμένη Εκκλησία του Αγίου Ανδρονίκου Κυθρέας.

Τὸ τέμπλο ξανά, ὅπως ἤτανε, καὶ οἱ εἰκόνες κι ὁ ἅγιος Δημητριανὸς κι ὁ ἅγιος Ἀνδρόνικος καὶ ἡ συμβία του ἁγία Ἀθανασία, οἱ ἀσκήσαντες ἐν τῇ ερήμῳ, ἦλθαν ὅλοι οἱ κεκοιμημένοι στὴν ἐκκλησία, ἡ γειτονιὰ ἔχει ἀναστηθεῖ, κατέβηκε ἡ πόλη ἀπὸ τὸν οὐρανὸ κι ἦλθε ξανὰ κοντά μας, μαζί της κι ὅλοι οἱ ἀπολειφθέντες, μέρα τῶν Χριστουγέννων ποὺ εἶναι, ἄναψαν οἱ πολυέλαιοι, τὰ μανουάλια.

Εἶναι οἱ γονεῖς μας, ὅλη ἡ γειτονιά μας εἶναι, ἄφησαν τοὺς προσφυγικοὺς συνοικισμούς, ὅπου κοιμήθηκαν μόνοι, κι ἔφτασαν πρωΐ-πρωΐ, νύχτα εἶναι ἀκόμα, στὸ ὕψωμα τοῦ Ἁγίου Ἀνδρονίκου, γέμισαν τὸ ναό, μαζί τους κι ὁ κὺρ Ἀλέξανδρος, ποὺ ἄφησε τὴν Ἀθήνα, ἄφησε τὴ Σκιάθο κι ἦλθε στὴν κωμόπολη, στὴν κατεχόμενη, τὴν ἔρημη πιά, τὴν ἄλλοτε ἔνδοξη, τὴ λεηλατημένη ἀπὸ τοὺς Τούρκους Κυθρέα.

Ενορία Χαρδακιώτισσας Κυθρέας.

Ἔρημοι εἶναι πιὰ οἱ δρόμοι, ἔρημα καὶ ἄδεια τὰ σπίτια μας πιά, ξεχαρβαλωμένα, ἀόρατα, ὅπως κι οἱ αὐλές, χωρὶς τὶς φωνὲς τῶν παιδιῶν, χωρὶς κανένα μας, ἔρημη πιὰ κι ἡ Κυθρέα, ποὺ ἀνέβηκε στοὺς οὐρανούς, λαμπροφοροῦσα καὶ ἀπαστράπτουσα. Ἔφυγαν πιὰ κι οἱ γονεῖς μας κι οἱ γείτονές μας, ἔφυγαν καὶ τὰ σπίτια μας, ἀνέβηκαν κι αὐτὰ στὸν οὐρανό, μέσα στὸ φῶς.

Αὐτά, γιὰ τὴν Κυθρέα ποὺ ἀγαπήσαμε. Ἐμεῖς οἱ παλαιότεροι συνεχίζουμε ἀκόμα, μέρες ποὺ εἶναι, νὰ ἐπιστρέφουμε στὴν πλατεῖα Σεραγίου, μὲ τὰ καφενεῖα καὶ τὰ σωματεῖα της καὶ τὸν κόσμο της ποὺ ἔφυγε.

Ἔτσι, ὡς ἕνα ταπεινὸ μνημόσυνο μέρες ποὺ εἶναι, καθὼς γυρίζουμε νοερῶς στὴν Κυθρέα.