Οι κοινωνικές και πολιτικές επαναστάσεις που άλλαξαν τον κόσμο

Η Γαλλική Επανάσταση: τα ιστορικά δεδομένα

Η Γαλλική Επανάσταση ήταν περίοδος μεγάλων κοινωνικών και πολιτικών αναταραχών στη Γαλλία, που διήρκεσε από το 1789 έως το 1799. Ανέτρεψε τη μοναρχία, καθιέρωσε μια μορφή δημοκρατίας, πέρασε από περιόδους βίαιων πολιτικών ταραχών, και κατέληξε σε μια δικτατορία υπό τον Ναπολέοντα Βοναπάρτη. Πολλές από τις αρχές της επανάστασης μεταδόθηκαν προς τη Δυτική Ευρώπη και πέρα από αυτή. Εμπνευσμένη από φιλελεύθερες και ριζοσπαστικές ιδέες, η επανάσταση άλλαξε ριζικά την πορεία της σύγχρονης ιστορίας, προκαλώντας παγκοσμίως μείωση των απόλυτων μοναρχιών και αντικατάστασή τους από δημοκρατίες.
Η ανερχόμενη αστική τάξη εμπνευσμένη από τα κηρύγματα των Διαφωτιστών και με κεντρικό σύνθημα το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη», θέλησε να βελτιώσει την υπάρχουσα μοναρχία μετατρέποντάς την σε συνταγματική και όχι να την καταργήσει.

Η προεπαναστατική περίοδος

Στα τέλη του 18ου αιώνα στη Γαλλία ήταν γενική η επιθυμία για αλλαγή του καθεστώτος, διότι είχε παραμείνει στη μεσαιωνική μορφή της: διατήρηση των ταξικών διαχωρισμών του Μεσαίωνα, μεγάλη συμμετοχή των ευγενών στα κρατικά αξιώματα και γενικά στη διοίκηση, διάκριση δικαιωμάτων και υποτίμηση της ανθρώπινης αξίας.

Στη Γαλλία επικρατούσε το κυβερνητικό σύστημα της απόλυτης μοναρχίας όπως την εποχή του Λουδοβίκου ΙΔ΄. Ο βασιλιάς με λίγους ανώτερους λειτουργούς, που τους διάλεγε ο ίδιος, νομοθετούσε, όριζε τους φόρους και διέθετε, όπως του άρεσε, τον δημόσιο πλούτο. Οι νόμοι, η φορολογία, οι τρόποι συναλλαγής, τα μέτρα, τα σταθμά και το νόμισμα διέφεραν από περιοχή σε περιοχή. Οι κάτοικοι της Γαλλίας διακρίνονταν στους προνομιούχους και στον κοινό λαό. Οι προνομιούχοι αποτελούσαν μικρή μειοψηφία, περίπου το 2% του πληθυσμού. Αλλά αυτοί κατείχαν την περισσότερη γη, είχαν όλα τα αγαθά, ζούσαν μια τρομερά σπάταλη και πλούσια ζωή και κυβερνούσαν τον τόπο. Δύο τάξεις αποτελούσαν τους προνομιούχους, ο κλήρος και οι ευγενείς. Ο μεγάλος όγκος του λαού βρισκόταν απέναντι από τη μειονότητα αυτή των προνομιούχων. Όλοι οι λαϊκοί άνθρωποι: καλλιεργητές της γης και αστοί (έμποροι και επαγγελματίες των πόλεων) αποτελούσαν την Τρίτη τάξη.

Αίτια της επανάστασης

Η επανάσταση οφείλονταν σε πολλά αίτια, από τα οποία τα σημαντικότερα είναι τα εξής:
1. Η φιλοσοφία του Διαφωτισμού κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα προπαγάνδιζε μία αποστροφή της απόλυτης μοναρχίας.
2. Η κρίση του φεουδαρχικού συστήματος.
3. Η ενίσχυση της αστικής τάξης.
4. Η οικονομική κρίση.

Στον δρόμο για τη συνταγματική μοναρχία

Για πρώτη φορά η σύγκληση των Γενικών Τάξεων της Γαλλίας από τον Λουδοβίκο ΙΣΤ΄ στο κρίσιμο έτος 1789 συνοδεύτηκε από πολλές παραχωρήσεις του βασιλιά προς την Τρίτη τάξη. Για πρώτη φορά κατείχε κάθε Γάλλος πολίτης, που είχε συμπληρώσει τα 25 χρόνια του, το δικαίωμα να ψηφίσει τους εκπροσώπους της. Η Τρίτη τάξη αποτελούνταν σχεδόν αποκλειστικά από μεγαλοαστούς όπως δικηγόρους, γιατρούς, συμβολαιογράφους, δικαστές, εμπόρους, τραπεζίτες και δημάρχους. Επιπλέον μερικοί ευγενείς είχαν προσαρτηθεί στην Τρίτη τάξη μαζί με μερικούς στρατιωτικούς υπαλλήλους.
Επανάσταση στις Βερσαλλίες
Στις 17 Ιουνίου 1789 οι εκπρόσωποι της Τρίτης τάξης, με το επιχείρημα ότι αποτελούσαν το 98% του γαλλικού λαού, αυτοανακηρύχθηκαν σε Εθνική Συνέλευση και πρότειναν και στους εκπροσώπους των άλλων τάξεων να συμπορευθούν μαζί τους. Πολλοί ευγενείς και κληρικοί προσαρτήθηκαν στην Τρίτη τάξη και η αντίσταση τους ήταν σθεναρή. Ο βασιλιάς σε κοινή συνεδρίαση με τις Γενικές Τάξεις στις 23 Ιουνίου μάταια επιχείρησε να εμποδίσει τις αποφάσεις της και, επειδή η υποστήριξη του στρατού δεν ήταν βέβαιη, αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Στις 9 Ιουλίου μετά την προσχώρηση στην Τρίτη τάξη μεγάλου αριθμού ευγενών και κληρικών η Συνέλευση ανακηρύχθηκε σε Συντακτική.

Η Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Στις 26 Αυγούστου 1789 ανακοίνωσε η Εθνοσυνέλευση με προτροπή του Λαφαγιέτ τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη, η οποία απαρτίζονταν από 17 άρθρα και αποτελούσε την ενσάρκωση των ιδανικών του Διαφωτισμού. Έμφαση δόθηκε στα δικαιώματα της ελευθερίας, της ασφάλειας και της ιδιοκτησίας, καθώς και στο δικαίωμα αντίδρασης σε οποιαδήποτε μορφή καταπίεσης, όπως επίσης η ανεξιθρησκία, η ελευθερία γνώμης, η αυτονομία του λαού και ο διαχωρισμός των εξουσιών.

Αποσπάσματα από τη διακήρυξη
Παράγραφος 1 :«Οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και παραμένουν ελεύθεροι και έχουν ίσα δικαιώματα».
Παράγραφος 2:«Σκοπός κάθε πολιτικής οργάνωσης είναι η διαφύλαξη των φυσικών και απαράγραπτων δικαιωμάτων του ανθρώπου, της ελευθερίας, ιδιοκτησίας, ασφάλειας και αντίστασης στην καταπίεση».
Παράγραφος 3:«Πηγή κάθε εξουσίας είναι αποκλειστικά το έθνος».
Παράγραφος 4:«Ελευθερία σημαίνει το να μπορεί να πράττει το κάθε άτομο οτιδήποτε δε βλάπτει ένα άλλο άτομο και σαν όριο θέτει το σημείο εκείνο, από το οποίο αρχίζει η άσκηση των ίδιων δικαιωμάτων για το άλλο άτομο. Το όριο αυτό δεν καθορίζεται παρά μόνον από το νόμο».
Παράγραφος 5:«Ο νόμος μπορεί να απαγορεύσει μόνο ό,τι είναι επιζήμιο για την κοινωνία
Παράγραφος 6:«Ο νόμος αποτελεί έκφραση της κοινής βούλησης. Όλοι οι πολίτες έχουν το δικαίωμα, προσωπικά ή με αντιπροσώπους τους, να μετέχουν στη θέσπισή του. Ο νόμος πρέπει να είναι ο ίδιος για όλους, ανεξάρτητα αν προστατεύει ή τιμωρεί. Εφόσον όλοι οι πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο, μπορούν όλοι να μετέχουν το ίδιο και στα δημόσια αξιώματα, στις θέσεις και τις υπηρεσίες ανάλογα με τις ικανότητές τους».

Δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι

Στη Συνέλευση οι δεξιοί, οι αριστεροί και το κέντρο ονομάστηκαν έτσι από τις θέσεις που κατελάμβαναν οι αντιπρόσωποι στην αίθουσα των συνεδριάσεων.
Τη δεξιά αποτελούσαν οι ευγενείς, οι οποίοι απέρριπταν κάθε μεταβολή του παλιού καθεστώτος.
Την αριστερά συγκροτούσαν οι «πατριώτες», οι οποίοι επεδίωκαν τον περιορισμό της βασιλικής εξουσίας και την ενίσχυση της Συνέλευσης.
Τέλος το κέντρο υποστηριζόταν από τους μετριοπαθείς, οι οποίοι απέβλεπαν στην εγκαθίδρυση βασιλικού πολιτεύματος με δύο βουλές, σύμφωνα με το αγγλικό παράδειγμα.
Το Σύνταγμα του 1791 καθιέρωνε τη συνταγματική μοναρχία. Κατά το σύνταγμα αυτό, την εκτελεστική εξουσία ασκούσε ο βασιλιάς και τη νομοθετική η Συνέλευση. Τρίτη εξουσία αναγνωριζόταν η δικαστική. Οι υπάλληλοι και οι δικαστές θα εκλέγονταν και δε θα διορίζονταν από τον βασιλιά, όπως συνέβαινε προηγουμένως.
Η Συμβατική Εθνοσυνέλευση συγκεντρώθηκε για πρώτη φορά στις 20 Σεπτεμβρίου 1792 και αποφάσισε την επόμενη μέρα την κατάργηση της μοναρχίας. Στις 21 Ιανουαρίου 1793 ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ αποκεφαλίστηκε

Πρώτη Γαλλική Δημοκρατία και η περίοδος Τρομοκρατίας

Στις 24 Ιουνίου 1793 ψήφισε η Συμβατική Εθνοσυνέλευση το σύνταγμα της Πρώτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Για την αντιμετώπιση της κρίσης σχηματίστηκε με τη συγκατάθεση της Συμβατικής Εθνοσυνέλευσης η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας, με επικεφαλής αρχικά τον Δαντόν και στη συνέχεια, από τις 27 Ιουλίου 1793 ως τις 27 Ιουλίου 1794, το Ροβεσπιέρο. Με βίαια μέσα εξουδετερώθηκαν όσοι θεωρήθηκαν ύποπτοι για υπονόμευση της Επανάστασης στο εσωτερικό. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε Τρομοκρατία και κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής θανατώθηκαν πάνω από 35.000 άνθρωποι.
Τα μέτρα αυτά αλλά και άλλες υπερβολές της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας δημιούργησαν πολλούς εχθρούς εναντίον του Ροβεσπιέρου. Η σύλληψή του και η θανάτωσή του στις 28 Ιουλίου 1794 μαζί με άλλους 20 στενούς συνεργάτες του υπήρξε το τέλος της ταραγμένης εκείνης περιόδου.

Το διευθυντήριο και η εσωτερική σταθερότητα (1794-1799)

Η Συμβατική Εθνοσυνέλευση, η οποία ελεγχόταν από τους μετριοπαθείς, προχώρησε στην ψήφιση νέου συντάγματος, περισσότερο δημοκρατικού από το προηγούμενο, τον Αύγουστο του 1795. Η Νομοθετική εξουσία κατανεμήθηκε σε δύο σώματα, τη Βουλή και τη Γερουσία, ενώ την Εκτελεστική ανέλαβε το Διευθυντήριο, με 5 μέλη.

Ναπολέων Α΄ Βοναπάρτης

Όταν ο Ναπολέων κατέπνιξε την εξέγερση των βασιλοφρόνων στο Παρίσι το 1795, ορίστηκε διοικητής στρατού. Με αυτόν τον στρατό νίκησε τα αυστριακά στρατεύματα στην Ιταλία και ανάγκασε τον αυτοκράτορα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας σε ειρήνη. Το Παπικό κράτος διαλύθηκε και ο πάπας Πίος ΣΤ΄ φυλακίστηκε στη Γαλλία. Μετά από πολλές νίκες και εκστρατείες στην Αίγυπτο και στη Μέση Ανατολή, επιστρέφει το 1799 στη Γαλλία, όπου τον υποδέχονται ως ήρωα. Εκμεταλλευόμενος τις περιστάσεις ανέτρεψε με πραξικόπημα τη νύχτα της 9ης Νοεμβρίου 1799 το Διευθυντήριο, διέλυσε τα νομοθετικά σώματα και την εξουσία ανέλαβε τριμελής Υπατεία με Πρώτο Ύπατο τον ίδιο. Η Γαλλία ναι μεν έμεινε δημοκρατία, ο Ναπολέων όμως κυβερνούσε ως απόλυτος μονάρχης.
Συμπεράσματα
Η Γαλλική Επανάσταση ήταν μια φυσιολογική πολιτική εξέλιξη, την οποία γνωρίσαμε και στην αρχαιότητα. Η εξελικτική αυτή πορεία είναι: Φεουδαρχία – Βασιλεία – Αριστοκρατία – Δημοκρατία. Οι δυνατοί, είτε οι πλούσιοι γαιοκτήμονες, είτε οι πλούσιοι αριστοκράτες, είτε οι πλούσιοι επιχειρηματίες, είχαν πάντα το πάνω χέρι. Ο λαός είναι το θύμα και υφίσταται ταπεινώσεις, εξευτελισμούς, εκμεταλλεύσεις. Η μόρφωση στα χέρια του λαού είναι ένα σπουδαίο όπλο, με το οποίο μπορεί να υπερασπίζεται τον εαυτό του.
Τα κτήματα γης είναι τα πρώτα όπλα επιβολής των κατεχόντων στους μη κατέχοντες. Η οικονομία ήταν γεωργική και στηρίζονταν στην εγχώρια παραγωγή. Με την ανάπτυξη όμως του εμπορίου αναπτύχθηκε μια άλλη κοινωνική τάξη και με την οικονομική δύναμη του χρήματος, που απέκτησε, άρχισε να ενδιαφέρεται για την εξουσία, η οποία ρυθμίζει όχι μόνο τα οικονομικά ενός κράτους αλλά και όλη την ζωή των πολιτών. Αυτή είναι η Τρίτη τάξη, η Αστική τάξη, η οποία διεκδίκησε την εξουσία από τις δύο προηγούμενες τάξεις, τον κλήρο και τους ευγενείς.
Το πρόβλημα είναι αν θα χρησιμοποιηθεί βία για την επιβολή αυτών των ιδεών. Η απάντηση στο πρόβλημα αυτό είναι ότι φυσικά θα χρησιμοποιηθεί βία στο βαθμό που χρειάζεται, για να κατοχυρωθούν οι ιδέες αυτές χωρίς μίση, μνησικακίες, εχθρότητες φόνους και εγκλήματα. Η δημοκρατική συνείδηση απαιτεί βεβαίως αίσθημα δικαιοσύνης αλλά και αίσθημα μεγαλοδωρίας και γενναιότητας, προκειμένου το δημοκρατικό καθεστώς να είναι πηγή χαράς και δημιουργίας για όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες.
Όταν η Γαλλική επανάσταση της ισότητας και της δικαιοσύνης μετατράπηκε σε κύμα εκδίκησης και τρομοκρατίας, έχασε το παιχνίδι και χωρίς να το καταλάβει επανέλαβε τα λάθη του προηγούμενου καθεστώτος, του απολυταρχικού, που ανέτρεψε. Το Δημοκρατικό πολίτευμα έχει λεπτές ισορροπίες και απαιτεί δημοκρατικές ευαισθησίες, για να μην παρεκκλίνει από τον στόχο της κοινωνικής ηρεμίας και δικαιοσύνης. Δυστυχώς αυτές οι ευαισθησίες λείπουν και σήμερα κι έτσι βρισκόμαστε σε μια βαθμιαία υποβάθμιση της δημοκρατίας και την εμφάνιση και πάλι ακραίων τάσεων σε πολλά κόμματα.

Η Ρωσική Επανάσταση

Ας δούμε και μια άλλη Επανάσταση, την Ρωσική, για να τις συγκρίνουμε και να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας.
1. Τα γεγονότα πριν από την Επανάσταση
Η Ρωσία μετατράπηκε από Βασίλειο σε Αυτοκρατορία το 1721 υπό τον Τσάρο Πέτρο Α΄. Όταν έγινε η Ρωσική Επανάσταση η Ρωσία βρισκόταν υπό τη βασιλεία του Νικολάου του Α΄, τον οποίο διαδέχτηκε ο Αλέξανδρο Β΄, για να καταλήξει στον τελευταίο Τσάρο της Ρωσίας, τον Νικόλαο Β΄.
Η Τσαρική Ρωσία επί Νικολάου Α΄
Στις αρχές του 19ου αιώνα, η Ρωσία ήταν προσκολλημένη σε μια διαφορετική εποχή, βασιζόμενη σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αγροτική οικονομία. Η αστική ανάπτυξη ήταν ελάχιστη. Οι περισσότεροι Ρώσοι δουλοπάροικοι ήταν εξαρτημένοι πλήρως από το κράτος ή τους γαιοκτήμονες. Οι δουλοπάροικοι εργάζονταν στη γη και πλήρωναν φόρους, μα η τύχη τους ανήκε στα χέρια των γαιοκτημόνων, οι οποίοι μπορούσαν να διατάξουν ως και τη φυλάκισή τους ή τον εκτοπισμό τους στη Σιβηρία.
Τον Δεκέμβριο του 1825, ο συνασπισμός αξιωματικών και οι φιλελεύθεροι αριστοκράτες εξεγέρθηκαν με βασική τους επιδίωξη να εισάγουν στη Ρωσία κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα, καθώς και συνταγματικό καθεστώς. Ο Νικόλαος Α’ (1825-1855), την κατέπνιξε, αντεπιτιθέμενος σε κάθε απόπειρα αμφισβήτησης της απόλυτης εξουσίας του Τσάρου. Οι επαναστάτες φυλακίστηκαν, μερικοί εξορίστηκαν στη Σιβηρία, ενώ οι πέντε πρωτεργάτες απαγχονίστηκαν.

Η τσαρική Ρωσία επί Νικολάου Β΄ (1894-1917)

Στις αρχές του 1905, έπειτα από μία απόλυση σε εργοστάσιο της Αγ. Πετρούπολης οι εργάτες υπό την οργάνωση της Ένωσης των Εργατών Εργοστασίων κήρυξαν γενική απεργία. Περίπου οι μισοί από τους απεργούντες απηύθυναν αίτηση στον Τσάρο Νικόλαο Β΄, εκφράζοντας την καταπίεση και την απαξίωση που βίωναν στο χώρο εργασίας τους, καθώς οι εργοδότες τούς συμπεριφέρονταν σαν δούλους. Ο αυτοκρατορικός στρατός άναψε πυρ ως απάντηση προς τους διαμαρτυρόμενους, σκοτώνοντας πάνω από 2.000 αθώους πολίτες. Τα γεγονότα αυτά συνέβησαν μια Κυριακή, η οποία ονομάστηκε Ματωμένη Κυριακή.
Η νέα αστική κοινωνία συνέχιζε να έρχεται σε αντιπαράθεση με την πρώην φεουδαρχική τάξη. Η επανάσταση του 1905 εξαπλώθηκε και στις πιο απομακρυσμένες μη ρωσικές περιοχές της Αυτοκρατορίας. Μετά από έντονες και βίαιες πιέσεις ο Τσάρος αναγκάστηκε να προχωρήσει σε κάποιες μετριοπαθείς παραχωρήσεις. Μερικά από τα δικαιώματα που θέσπισε ήταν η ελευθερία του λόγου και του Τύπου, η σύσταση πολιτικών κομμάτων και το δικαίωμα ψήφου σε όλες τις εθνότητες εντός της Αυτοκρατορίας.
Παρά την αγωνιστικότητα των επαναστατών, η Αυτοκρατορία κατάφερε να κερδίσει τα χαμένα εδάφη της. Μετά την ήττα της επανάστασης ο Τσάρος επανήλθε με τις απολυταρχικές του τάσεις πιο αποφασιστικά απ’ ό,τι πριν. Όλα έδειχναν πως οι Ρώσοι μάχονταν ασταμάτητα ενάντια στην καταπιεστική απολυταρχία, μια μάχη που ο Τσάρος δεν είχε την πρόθεση να εγκαταλείψει εύκολα. Η ήδη ασταθής κοινωνική δομή της αυτοκρατορίας κατέρρευσε με την πείνα που μάστιζε το ρωσικό λαό, την έλλειψη τροφίμων και τη χρήση δελτίων για ανεφοδιασμό των νοικοκυριών. Ήταν πλέον ολοφάνερη στους αγρότες και τους αστούς η κρίση της εξουσίας και ο λόγος για εξέγερση και επανάσταση γινόταν ολοένα και πιο έντονος.

Η Φεβρουαριανή Επανάσταση
Η κρίση του τσαρικού καθεστώτος εντάθηκε σημαντικά στις 22 Φεβρουαρίου 1917, όταν με αφορμή μια σειρά μαζικών απολύσεων από εργοστάσιο της Αγίας Πετρούπολης, οι εργάτες κινητοποιήθηκαν. Την ίδια ημέρα πραγματοποιήθηκε στην Αγία Πετρούπολη πορεία γυναικών προς τιμήν της Παγκόσμιας Ημέρας της Γυναίκας. Οι απεργούντες εργάτες ενώθηκαν με την πορεία των γυναικών και μέχρι τις 25 Φεβρουαρίου σχεδόν όλοι είχαν προχωρήσει σε απεργία.
Ο Τσάρος υποτίμησε τη σπουδαιότητα των απαιτήσεων των ξεσηκωμένων εργατών και αρνήθηκε να προβεί σε οποιαδήποτε μεταρρύθμιση, παρά τις νύξεις των συμβούλων του να επιτρέψει το σχηματισμό νέας κυβέρνησης υπό μια πιο συμπαθή στο λαό φυσιογνωμία. Ο Νικόλαος Β΄, μάλιστα, έφτασε στο σημείο να επιχειρήσει τη διάλυση της Βουλής, μια πρόθεση που την διαδέχτηκε η γενική κατακραυγή. Τότε ήταν που σχηματίστηκε στη Βουλή η Επιτροπή για την Αποκατάσταση της Τάξης. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε το πρώτο Σοβιέτ εργατών και στρατιωτών και μία νέα προσωρινή κυβέρνηση διαδέχτηκε την προηγούμενη. Πολλοί στρατιώτες είχαν εγκαταλείψει τα πόστα τους και είχαν ενωθεί με τις δυνάμεις των εργατών ως επαναστάτες, και όλοι μαζί κατέλαβαν το Πέτρογκραντ. Στις 7 Μαρτίου 1917, η νέα κυβέρνηση εξέδωσε ένταλμα σύλληψης του Τσάρου και της οικογένειάς του, οι οποίοι εκτελέστηκαν όλοι.

Η αρχή της Οκτωβριανής Επανάστασης

Ο Λένιν έφτασε στη Ρωσία στα τέλη του Μαρτίου του 1917 με ένα τεθωρακισμένο τρένο που διέσχισε τη Γερμανία. Κατά την άφιξή του, βρήκε τη χώρα διχασμένη ανάμεσα σε δύο αντιφατικές εξουσίες: την προσωρινή κυβέρνηση από τη μία και τα Σοβιέτ από την άλλη. Ο διχασμός έληξε στις 4 Απριλίου, όταν ο Λένιν έβγαλε λόγο, στον οποίο αρνήθηκε κάθε συνεργασία με την προσωρινή κυβέρνηση. Εξέφρασε, επίσης, στους Μπολσεβίκους τα σημεία του κομμουνιστικού προγράμματος, με βάση τα οποία οι επαναστάτες θα προχωρούσαν στην Οκτωβριανή επανάσταση. Ο Λένιν δε θεωρούσε σκόπιμη την ομαλή και σταδιακή πραγματοποίηση του σχεδίου του. Αντιθέτως, στόχευε στην ολοκληρωτική εξουσία των Σοβιέτ.
Τον Ιούνιο του 1917 η βίαιη εξέγερση των Μπολσεβίκων κατέληξε σε αποτυχία, καθιστώντας τους επαναστάτες παράνομους και αναγκάζοντας τον Λένιν να διαφύγει στη Φινλανδία.
Στις 9 Σεπτεμβρίου ο Λέων Τρότσκι, ο οποίος μόλις είχε βγει από τη φυλακή, εκλέχτηκε πρόεδρος των Σοβιέτ του Πέτρογκραντ. Οι περισσότεροι δημοκρατικοί διανοούμενοι, ανάμεσά τους και ο συγγραφέας Μαξίμ Γκόρκι, εξέφραζαν την αντίρρησή τους στην ιδέα της επανάστασης. Θεωρούσαν πως η Ρωσία ήταν ακόμα ανώριμη οικονομικά και πολιτικά και οι πρώην υπήκοοι του Τσάρου, έπειτα από αιώνες υποταγής στο καθεστώς της δουλείας, ήταν ανέτοιμοι να βγάλουν εις πέρας μια τόσο ριζοσπαστική αλλαγή. Αντιθέτως, υποστήριζαν πως η ηθική καλλιέργεια του λαού έπρεπε να προηγηθεί μιας πολιτικής μετάβασης, ώστε να υπάρξουν στέρεες θετικές αλλαγές. Οι Μπολσεβίκοι και ο αρχηγός τους ήταν θερμοί υποστηρικτές της ιδέας πως μόνο η επανάσταση θα μπορούσε να μεταμορφώσει τον Ρώσο αγρότη και να οδηγήσει στον θρίαμβο του σύγχρονου κόσμου. Οι εργάτες έπρεπε να αναλάβουν την εξουσία άμεσα για το μέλλον της Ρωσίας.

Ο Λένιν, ο Τρότσκι και οι Μπολσεβίκοι

Ο πρόεδρος των Σοβιέτ του Πέτρογκραντ, Τρότσκι, πρότεινε της 12η Οκτωβρίου τη σύσταση μιας επαναστατικής στρατιωτικής επιτροπής, σε μια προσπάθεια του στρατού των Σοβιέτ να έρθει αντιμέτωπος με το στρατό της κυβέρνησης. Το σχέδιο του Τρότσκι τέθηκε σε εφαρμογή και, το βράδυ της 24ης προς την 25η Οκτωβρίου οι Μπολσεβίκοι έλαβαν θέσεις εντός της πρωτεύουσας. Ο Λένιν την ίδια ώρα βρισκόταν στο αρχηγείο του κόμματος, δίνοντας τις διαταγές. Στις 26 Οκτωβρίου, στις 2 τα ξημερώματα, τα Χειμερινά Ανάκτορα, η κατοικία των Ρομανόφ, βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των στρατιωτών της Επανάστασης. Οι ίδιοι κατάργησαν και τα υπουργεία της προσωρινής κυβέρνησης. Λίγες ώρες αργότερα, ανακοινώθηκε επίσημα η κατάληψη της εξουσίας από τα Σοβιέτ. Από εκείνη την ημέρα και μετά, οι εργάτες προχώρησαν στην υιοθέτηση της πλήρους υλοποίησης της αυτόνομης διαχείρισης των επιχειρήσεων στις οποίες εργάζονταν.

Τα επακόλουθα της Επανάστασης για τη Ρωσία

Παρά την πεποίθηση των εργατών πως όλα τους τα προβλήματα είχαν τελειώσει έπειτα από τη Ρωσική Επανάσταση, η προσγείωση στην πραγματικότητα δεν άργησε να έρθει. Τα πρώτα μέτρα της επαναστατικής κυβέρνησης σχετίζονταν με την ικανοποίηση των αιτημάτων των στρατιωτών, των ναυτών και των Μπολσεβίκων του Πέτρογκραντ. Όλα τα παραπάνω, σε συνδυασμό με την καθυστερημένη έκδοση του τελευταίου διατάγματος, προκάλεσαν τη γενική δυσαρέσκεια μεταξύ των εργατών. Απαιτώντας την ισότητα των μισθών και την κατάργηση της δουλείας, συνέχισαν την κατάληψη των εργοστασίων, των οποίων θεωρούσαν πως είναι δικαιωματικά κάτοχοι.
Τη γενική αναταραχή έπειτα από την επικράτηση της Επανάστασης ενέτεινε η συνέχιση της διαμάχης ανάμεσα στους Μπολσεβίκους (Κόκκινος Στρατός) και τους υπέρμαχους του καπιταλισμού και της μοναρχίας (Λευκός Στρατός). Παράλληλα, οι υπέρμαχοι του σοσιαλισμού (Πράσινος στρατός) ήταν αντίθετοι και με τον Κόκκινο και με τον Λευκό στρατό. Αυτές οι συγκρούσεις οδήγησαν τελικά, το 1918, στον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο. Ο Εμφύλιος Πόλεμος κράτησε έως και το 1922 και το αποτέλεσμά του ήταν η οριστική διάλυση της ρωσικής Αυτοκρατορίας και την ίδρυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης δεν άργησε να σχηματιστεί με αρχηγό του τον Ιωσήφ Στάλιν. Ο Λέων Τρότσκι αποτελούσε επίσης ένα από τα μέλη του κόμματος. Όταν ο Λένιν αρρώστησε βαριά, πρότεινε την αντικατάσταση του Στάλιν. Οι Μπολσεβίκοι, όμως, ψήφισαν υπέρ της παραμονής του στο 13ο Συνέδριο. Έπειτα από το θάνατο του Λένιν το 1924, ο Τρότσκι διαγράφηκε από το Κομμουνιστικό Κόμμα, λόγω της ισχυρής διαφωνίας του στην πολιτική που εφάρμοζε ο Στάλιν. Για τον ίδιο λόγο, εξορίστηκε από την Σοβιετική Ένωση και τελικά δολοφονήθηκε στο Μεξικό από Ισπανό πράκτορα των Σοβιετικών.

Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού

Το αποτέλεσμα του σχηματισμού της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η χώρα να μπει σε μια περίοδο γρήγορης εκβιομηχάνισης και κολλεκτιβισμού. Ο Γκορμπατσόφ, Γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης, προσπάθησε από το 1985 να εισάγει τη χώρα σε τροχιά εκσυγχρονισμού. Πρότυπά του υπήρξαν οι καπιταλιστικές και προοδευτικές μέθοδοι που ακολουθούσαν τα δυτικά ευρωπαϊκά κράτη. Αυτό το πολιτικό κίνημα ονομάστηκε Περεστρόικα και επέτρεψε τη θέσπιση πιο φιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων.
Η αυθαιρεσία παρέμεινε διάχυτη στην Ένωση και το Κομμουνιστικό Κόμμα δεν έκανε τίποτα για να την εμποδίσει, έχοντας χάσει μέρος από τα προνόμια και τις εξουσίες του το 1988. Οι λαοί της Σοβιετικής Ένωσης ουκ ολίγες φορές επεδίωξαν τη διάλυση της. Η εξήγηση που δίνουν αρκετοί ιστορικοί είναι πως το καθεστώς της Σοβιετικής Ένωσης ήταν κάθε άλλο παρά σοσιαλιστικό. Αντιθέτως, εντός της χώρας επικρατούσε μονοκομματισμός, απολυταρχία και αυταρχισμός.
Τον Δεκέμβριο του 1991 ο κόσμος παρακολούθησε έκπληκτος την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και τον διαχωρισμό της σε 15 ξεχωριστές χώρες.
Πώς η Ρωσική Επανάσταση επηρέασε το σύγχρονο κόσμο
Για την περίπτωση της Ρωσικής Επανάστασης ισχύει το ρητό: «Ουδέν κακόν αμιγές καλού». Η Ρωσική επανάσταση ασφαλώς ήταν μια αποτυχημένη εκ των προτέρων υπόθεση, όμως ταρακούνησε τον κόσμο και κυρίως την αστική τάξη και την δίδαξε ότι χωρίς παραχωρήσεις και κατοχύρωση των εργατικών δικαιωμάτων δεν μπορούν να επιζήσουν. Το κράτος έγινε πιο διαλλακτικό, πιο δίκαιο και πιο κοινωνικό. Στην Ευρώπη όπου επικράτησε ο σοσιαλισμός όχι ο κομμουνισμός οι πολίτες απολάμβαναν πολλά προνόμια σε όλους τους τομείς, υγεία, περίθαλψη, παιδεία, εργασία. Ο έλεγχος του κράτους στους βασικούς τομείς παραγωγής είναι απολύτως απαραίτητος, για να μην αφεθεί η οικονομία στην απληστία των κεφαλαιοκρατών. Ο κομμουνισμός επικράτησε στη χώρα των εξαχρειωμένων μουζίκων και όχι στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, η οποία παραχώρησε εγκαίρως δικαιώματα και προνόμια κι έτσι αποφεύχθηκαν οι βίαιες συγκρούσεις.
Η Γαλλική Επανάσταση ήταν μια κοινωνική εξέλιξη προς δημοκρατισμό σε αντίθεση με την Ρωσική που ήταν η επιβολή της δικτατορίας του Προλεταριάτου.
Συμπεράσματα
Η κοινωνική δικαιοσύνη και τα ατομικά δικαιώματα αποτελούν κατάκτηση των ανθρώπων. Σε αυτό σίγουρα συνετέλεσε τα μέγιστα και η Γαλλική Επανάσταση εμπνευσμένη από τις ιδέες των αρχαίων Ελλήνων διαφωτιστών. Αυτά αποτελούν αναφέρεται δικαιώματα του πολίτη, αλλά το πρόβλημα είναι ο τρόπος επιβολής τους. Βίαιος τρόπος επιβολής, που τον είδαμε και στην περίοδο της Τρομοκρατίας στην Γαλλία και στην Ρωσική Επανάσταση, δεν είναι ο καλύτερος. Το δόγμα «βία κόντρα στη βία» δεν είναι αποτελεσματικό. Ο Μαχάτ Μαγκάντι δίδαξε τον ειρηνικό τρόπο αντίδρασης με την λευκή απεργία των εργατών.
Επομένως δεν μπορεί να χρησιμοποιεί κανείς την βία, για να ανατρέψεις την βία και να εγκαταστήσεις και πάλι ένα καθεστώς βίας, όπως το προηγούμενο. Χρειάζονται ειρηνικές διαδικασίες, που σημαίνουν επιβολή της πλειοψηφίας με δημοκρατικές διαδικασίες. Η Δημοκρατία, δηλαδή η επικράτηση του δήμου, του λαού, σέβεται τον κάθε άνθρωπο, του δίνει την δυνατότητα της έκφρασης με ποικίλους τρόπους και περιμένει να ωριμάσουν οι ιδέες και να γίνουν κτήμα του μεγαλύτερο μέρους του λαού. Δεν μπορεί μειοψηφίες με ή χωρίς δημοκρατικές διαδικασίες να «καπελώνει» την βούληση του λαού, διότι τα δημοκρατικά Συντάγματα διέπονται από την βασική αρχή της Δημοκρατίας: «Η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από τον λαό και εξυπηρετεί τα συμφέροντα του λαού»