ΩΡΑ ΕΚΤΗ
Ψαλμὸς ΟΑ΄ (71) Εἰς Σαλωμών. –
Εισαγωγικά
Ο ψαλμός αυτός δεν είναι σίγουρο ότι είναι του Δαυίδ αλλά ενδεχομένως να είναι και του Σολομώντα για διάφορους λόγους. Υπάρχουν σημεία που προσιδιάζουν με το μεγάλο κράτος που δημιούργησε ο Σολομώντας, υπάρχουν όμως και πολλά σημεία τα οποία δεν μπορούν να συσχετιστούν με την βασιλεία του Σολομώντα αλλά με την Βασιλεία του Χριστού. Έτσι οι πατέρες της εκκλησίας συμφωνούν στο ότι τα περισσότερα στοιχεία αναφέρονται στην μελλοντική παρουσία του Χριστού και επικράτηση του Χριστιανισμού, είναι δηλαδή ένα «μεσιακό» ποίημα, ποίημα δηλαδή που μιλάει για τον ερχομό του Μεσσία.
Α΄ Μέρος (στίχ. 1-7) Η δικαιοσύνη του Σολομώντα και του Μεσσία
Ο ΘΕΟΣ, τὸ κρίμα σου τῷ βασιλεῖ δὸς
καὶ τὴν δικαιοσύνην σου τῷ υἱῷ τοῦ βασιλέως
2 κρίνειν τὸν λαόν σου ἐν δικαιοσύνῃ καὶ τοὺς πτωχούς σου ἐν κρίσει.
3 ἀναλαβέτω τὰ ὄρη εἰρήνην τῷ λαῷ σου καὶ οἱ βουνοὶ δικαιοσύνην.
Ερμηνεία
Ο προφητάναξ Δαυίδ βλέπει τα μέλλοντα συμβάντα, τα οποία θα κινήσει ο ίδιος ο Θεός έχοντας συμπαραστάτη τον ίδιο τον Υιό του. Επομένως εδώ ο Μεσσίας (ο Χριστός) είναι Θεός ομοούσιος τω Πατρί, αλλά και άνθρωπος, που ανέλαβε να εφαρμόσει το σχέδιο του Θεού για την σωτηρία του ανθρώπινου γένους. Βασιλεύς και υιός βασιλέως πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο, τον Θεάνθρωπο και επειδή οι βασιλιάδες έχουν στα χέρια τους τις τύχες των ανθρώπων, γι’ αυτό παραβάλλεται ο Μεσσίας (Χριστός) με τον βασιλιά άνθρωπο, ο οποίος έχει ανάγκη από την δύναμη του Θεού Πατέρα του, για να κυβερνήσει με δικαιοσύνη. Γι’ αυτό παρακαλεί ο ψαλμωδός τον Θεό Πατέρα να δώσει στον Υιό του Θεό δίκαιη κρίση, για να κυβερνήσει την οικουμένη. Στον τύπο όμως του βασιλιά είναι και ο επίγειος βασιλιάς, ο οποίος καλείται και αυτός να κυβερνήσει με δικαιοσύνη. Λαός είναι ο πιστός λαός του Θεού, στον οποίο θα αποδοθεί δικαιοσύνη για την δίκαιη ζωή που έζησαν στην γη, ενώ οι πτωχοί είναι αυτοί που δεν γνώρισαν ή που δεν θέλησαν να γνωρίσουν το θέλημά του θα κατακριθούν ανάλογα με τα έργα τους.
«Όρη» κατά τον Θεοδώρητο είναι οι Αρχάγγελοι και «βουνοί» είναι οι άγγελοι, οι οποίοι μέχρι τώρα ήταν σε διάσταση από τους ανθρώπους κι τώρα καλούνται να τους υπηρετήσουν και να φέρουν την ειρήνη στη γη, για να επικρατήσει η δικαιοσύνη.
4 κρινεῖ τοὺς πτωχοὺς τοῦ λαοῦ καὶ σώσει τοὺς υἱοὺς τῶν πενήτων καὶ ταπεινώσει συκοφάντην
5 καὶ συμπαραμενεῖ τῷ ἡλίῳ καὶ πρὸ τῆς σελήνης γενεὰς γενεῶν.
6 καταβήσεται ὡς ὑετὸς ἐπὶ πόκον καὶ ὡσεὶ σταγὼν ἡ στάζουσα ἐπὶ τὴν γῆν. 7 ἀνατελεῖ ἐν ταῖς ἡμέραις αὐτοῦ δικαιοσύνη καὶ πλῆθος εἰρήνης, ἕως οὗ ἀνταναιρεθῇ ἡ σελήνη.
Ερμηνεία
Οι «πτωχοί του λαού» είναι οι Εβραίοι που τήρησαν και στάθηκαν μόνο στο Νόμο της Παλαιάς Διαθήκης και δεν συντονίστηκαν με την νέα κατάσταση που δημιούργησε ο Χριστός. Αυτούς ο Θεός θα τους κρίνει αυστηρά και θα τους τιμωρήσει, ενώ τα παιδιά των εθνικών που υιοθέτησαν την νέα διδασκαλία του Μεσσία (Χριστού) θα σωθούν και θα ταπεινώσει τον συκοφάντη Διάβολο, που τον συκοφάντησε στους Πρωτοπλάστους και τους ξεγέλασε. Θα παραμείνει όσο υπάρχει ο ήλιος και πριν από την δημιουργία της σελήνης και για πολλές γενεές. Κατά τον Γρηγόριο τον Θεολόγο ο ήλιος είναι ο Χριστός, γνωστός μας ως Ήλιος της δικαιοσύνης, και σελήνη είναι η εκκλησία του Θεού, η οποία φωτίζεται από τον Χριστό, όπως η σελήνη από τον ήλιο.
Ο ίδιος ο Μεσσίας θα είναι σαν την βροχή που πέφτει πάνω στο διψασμένο μαλλί και σαν τις σταγόνες νερού που στάζουν πάνω στο στεγνό χώμα της γης. ΄Ετσι αθόρυβα και μυστικά θα έρθει στη γη, για να αναμορφώσει τον κόσμο. Στις μέρες του θα ανατείλει και θα επικρατήσει η δικαιοσύνη και κάθε είδους ειρήνη, όσο θα υπάρχει η σελήνη, δηλαδή η εκκλησία, η οποία θα πάψει να έχει το ισχνό φως που είχε όταν ήταν «στρατευομένη» και θα φωτιστεί και θα λάμψει ως «θριαμβεύουσα» μετά την συντέλεια του κόσμου.
Β΄ Μέρος (στίχ. 8-11) Η οικουμενικότητα της βασιλείας του Μεσσία
8 καὶ κατακυριεύσει ἀπὸ θαλάσσης ἕως θαλάσσης καὶ ἀπὸ ποταμῶν ἕως περάτων τῆς οἰκουμένης.
9 ἐνώπιον αὐτοῦ προπεσοῦνται Αἰθίοπες, καὶ οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ χοῦν λείξουσι. 10 βασιλεῖς Θαρσὶς καὶ νῆσοι δῶρα προσοίσουσι, βασιλεῖς ᾿Αράβων καὶ Σαβᾶ δῶρα προσάξουσι.
11 καὶ προσκυνήσουσιν αὐτῷ πάντες οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, πάντα τὰ ἔθνη δουλεύσουσιν αὐτῷ.
Ο ψαλμωδός προφητεύει την εξάπλωση της πίστης του Χριστού σε όλη την οικουμένη και οι βασιλείς των χωρών θα έρθουν και θα προσφέρουν δώρα. Θα επικρατήσει από θάλασσα μέχρι την θάλασσα, μάλλον εννοεί τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό, από μεγάλα ποτάμια, όπως πίστευαν οι αρχαίοι για τις πηγές του Ωκεανού, μέχρι τα πέρατα της γης. Θα προσπέσουν ενώπιόν του οι Αιθίοπες της Αφρικής και οι εχθροί του θα αναγκαστούν να τον προσκυνήσουν γλείφοντας το χώμα της γης. Βασιλιάδες από την Θαρσίς, πόλη της Ισπανίας, τα ενδιάμεσα νησιά της Μεσογείου, της Αραβίας και της Σαβά της Αφρικής θα έρθουν να προσφέρουν δώρα στον νέο Βασιλιά. Όλοι οι βασιλιάδες της γης θα τον προσκυνήσουν και όλα τα έθνη θα είναι στην κυριαρχία του.
Μας κάνει εντύπωση τόσο η έκταση της εξάπλωσης του Μεσσία, όσο και οι βασιλείς που θα προσφέρουν δώρα αλλά προπαντός η βεβαιότητα με την οποία μιλάει ο ψαλμωδός. Τα γεγονότα που ακολούθησαν επιβεβαίωσαν την βεβαιότητα του ψαλμωδού, όπως γνωρίζουμε πολύ καλά για τους Μάγους βασιλείς που έφεραν δώρα και προσκύνησαν τον νεογέννητο Χριστό. Βλέπουμε αμέσως από την Γέννηση του Χριστού επιβεβαιώνεται η προφητεία αλλά και άλλοι προφήτες μιλούν για τους Βαβυλωνίους που, ενώ άρπαξαν τους θησαυρούς της Ιερουσαλήμ, ήρθε η ώρα που πρόσφεραν και αυτοί τα δώρα τους σε αυτήν. Από εκεί και μετά στην χριστιανική εποχή χιλιάδες βασιλιάδες και πάρα πολλές χώρες δέχτηκαν το μήνυμα του Χριστού και η εξωτερική ιεραποστολή συνεχίζει το ιερό αυτό έργο.
Γ΄ Μέρος (στίχ.12-15) Ο Μεσσίας προστάτης των πτωχών
12 ὅτι ἐρρύσατο πτωχὸν ἐκ δυνάστου καὶ πένητα, ᾧ οὐχ ὑπῆρχε βοηθός.
13 φείσεται πτωχοῦ καὶ πένητος καὶ ψυχὰς πενήτων σώσει.
14 ἐκ τόκου καὶ ἐξ ἀδικίας λυτρώσεται τὰς ψυχὰς αὐτῶν, καὶ ἔντιμον τὸ ὄνομα αὐτοῦ ἐνώπιον αὐτῶν.
15 καὶ ζήσεται, καὶ δοθήσεται αὐτῷ ἐκ τοῦ χρυσίου τῆς ᾿Αραβίας, προσεύξονται περὶ αὐτοῦ διαπαντός, ὅλην τὴν ἡμέραν εὐλογήσουσιν αὐτόν.
Ερμηνεία
Ο Χριστός θα γίνει προστάτης των πτωχών και των κατατρεγμένων. Πιο συγκεκριμένα πτωχούς λένε οι πατέρες τους Ιουδαίους, που ήταν πλούσιοι από την Χάρη του Θεού στην εποχή της Παλαιάς Διαθήκης αλλά στην εποχή της Καινής Διαθήκης έχασαν «τον μαργαρίτην», τον Χριστό και πτώχευσαν πνευματικά. Πένητες εννοεί τους εθνικούς, τους μη Ιουδαίους, οι οποίοι στερούνταν τον θησαυρό του Χριστού και συνεπώς ήταν πένητες, αλλά πίστεψαν στον Χριστό και πλούτισαν πνευματικά.
Δυνάστης είναι ο Διάβολος που κατά δυναστεύει τους ανθρώπους, οι οποίοι δεν είχαν από πουθενά βοήθεια, αλλά ήρθε ο Μεσσίας και τους λύτρωσε. Έσχισε το χρεώγραφο των αμαρτιών των ανθρώπων αυτών και λύτρωσε τις ψυχές τους. Λυπήθηκε όλους όσους πίστεψαν στο Όνομά του, με αποτέλεσμα να το κάνει αξιότιμο και έμπιστο και τελικά να σώσει τις ψυχές τους. Αυτός, δηλαδή ο Μεσσίας, θα ζήσει αιώνια και θα του δοθούν όλα τα χρυσάφια της Αραβίας, θα καταφύγουν σε προσευχές και θα τον δοξολογούν κάθε μέρα.
Είναι προφανείς οι Μεσιακές αντιλήψεις του Δαυίδ, ο οποίος οραματίζεται την εποχή που Ο Μεσίας – Χριστός θα επικρατήσει και θα κυριέψει τις ψυχές όλων των ανθρώπων, ακόμη και των εθνικών, που ήταν ειδωλολάτρες, Τα πιο πολύτιμα δώρα που έχουν βασιλιάδες και άνθρωποι θα τα προσφέρονται αφειδώς. Μας κάνει εντύπωση το προφητικό χάρισμα του Δαυίδ, ο οποίος πριν από αιώνες προφήτευσε τις χαρμόσυνες ημέρες του Μεσσία Χριστού. Φυσικά αυτό είναι το όραμα όλων των ανθρώπων, το πρόβλημα όμως είναι πως μπορεί να πραγματοποιηθεί ένα τέτοιο όραμα.
Δ΄ Μέρος (στίχ. 16-17) Η λαμπρότητα της βασιλείας του Μεσσία
16 καὶ ἔσται στήριγμα ἐν τῇ γῇ ἐπ᾿ ἄκρων τῶν ὀρέων·
ὑπεραρθήσεται ὑπὲρ τὸν Λίβανον ὁ καρπὸς αὐτοῦ,
καὶ ἐξανθήσουσιν ἐκ πόλεως ὡσεὶ χόρτος τῆς γῆς.
17 ἔσται τὸ ὄνομα αὐτοῦ εὐλογημένον εἰς τοὺς αἰῶνας,
πρὸ τοῦ ἡλίου διαμένει τὸ ὄνομα αὐτοῦ·
καὶ ἐνευλογηθήσονται ἐν αὐτῷ πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς,
πάντα τὰ ἔθνη μακαριοῦσιν αὐτόν.
Ερμηνεία
Ο Μεσσίας θα γίνει το στήριγμα όλων των ανθρώπων πάνω στη γη μέχρι τις ψηλές κορυφές, όπου μονάζουν μοναχοί. Η καρποφορία του Μεσσία θα φτάσει μέχρι το Λίβανο, που είναι το ψηλότερο βουνό της Παλαιστίνης, και στο οποίο επικρατούσε η ειδωλολατρία, η οποία θα εξαλειφθεί. Από κάθε πόλη και ιδιαίτερα από την πόλη του Θεού, την Ιερουσαλήμ και την Εκκλησία, θα ανθήσουν και θα καρποφορήσουν φυτά τόσα πολλά όσα είναι τα χορτάρια της γης. Το όνομα του Θεού θα είναι ευλογημένο και δοξασμένο σε όλους τους αιώνες ακόμη και πριν από την εμφάνιση του ηλίου. Στις εικόνες του Χριστού διαβάζουμε τη λέξη «ο ων», δηλαδή αυτός που υπήρχε, υπάρχει και θα υπάρχει. Ακόμη θα αγιαστούν εξαιτίας του όλες οι φυλές της γης και όλα τα έθνη θα τον μακαρίζουν.
Οι σκηνές είναι πολύ γλαφυρές και μυσταγωγικές καθώς σε αυτό το μελλοντικό όραμα της εκκλησίας , που είναι ο ίδιος ο Χριστός, θα λάμψει με όλη την δόξα του. Ο ψαλμωδός οραματίζεται την μετατροπή της γης σε Παράδεισο με τον ερχομό του Μεσσία Χριστού, πράγμα που θα γίνει βέβαια μετά την τελική κρίση αλλά ο ψαλμωδός την φαντάζεται να πραγματοποιείται και σε αυτήν την ζωή. Τίποτα δεν σταματάει τον Παντοδύναμο Θεό να ανακαινίσει και πάλι την κτίση και να την επαναφέρει στην προτέρα παρθενική της κατάσταση. «Ιδού γέγονε καινά τα πάντα», θα αναφωνήσει ο Θεός μαζί με τον αγαπητό του μαθητή, τον Ιωάννη, όπως οραματίστηκε την κατάσταση αυτή και την περιέγραψε αργότερα στην Αποκάλυψή του.
Επιλογικοί στίχοι
18 εὐλογητὸς Κύριος, ὁ Θεὸς τοῦ ᾿Ισραήλ, ὁ ποιῶν θαυμάσια μόνος,
19 καὶ εὐλογητὸν τὸ ὄνομα τῆς δόξης αὐτοῦ εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος, καὶ πληρωθήσεται τῆς δόξης αὐτοῦ πᾶσα ἡ γῆ. γένοιτο, γένοιτο. ᾿Εξέλιπον οἱ ὕμνοι Δαυΐδ τοῦ υἱοῦ ᾿Ιεσσαί.
Ερμηνεία
Οι στίχοι αυτοί είναι επιλογικοί, διότι εδώ τελειώνει το δεύτερο μέρος, δηλαδή το δεύτερο βιβλίο του Ψαλτηρίου, και εκφράζει το γενικό συμπέρασμα όλων των μέχρι τώρα ψαλμών. Ότι δηλαδή ο Θεός, που ήταν ο πρώτος Θεός του Ισραήλ και παραμένει πρώτος, είναι αντικείμενο δοξολογίας, διότι είναι ο μόνος που κάνει τόσα θαυμάσια πράγματα. Η δόξα του Θεού είναι η ενανθρώπιση του Χριστού, ο οποίος θα είναι το θέμα όλων των δοξολογιών και σε όλους τους αιώνες. Θα γεμίσει όλη η κτίση από την δόξα του Μεσσία Χριστού, διότι παντού διαπιστώνουμε το μεγαλείο της κτίσης. «Πλήρης ο ουρανός και η γη της δόξης σου» ψάλλουμε στην Θεία Λειτουργία. Αλλά ας θυμηθούμε και το πώς δοξολόγησε ο Δαυίδ τον Θεό στον 103 ψαλμό:
«Εὐλόγει, ἡ ψυχή μου, τὸν Κύριον. Κύριε ὁ Θεός μου, ἐμεγαλύνθης σφόδρα,
ἐξομολόγησιν καὶ μεγαλοπρέπειαν ἐνεδύσω
ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, ἐκτείνων τὸν οὐρανὸν ὡσεὶ δέρριν·
ὁ στεγάζων ἐν ὕδασι τὰ ὑπερῷα αὐτοῦ, ὁ τιθεὶς νέφη τὴν ἐπίβασιν αὐτοῦ,
ὁ περιπατῶν ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων· ὁ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα
καὶ τοὺς λειτουργοὺς αὐτοῦ πυρὸς φλόγα. ὁ θεμελιῶν τὴν γῆν ἐπὶ τὴν ἀσφάλειαν αὐτῆς, οὐ κλιθήσεται εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος.
ἄβυσσος ὡς ἱμάτιον τὸ περιβόλαιον αὐτοῦ, ἐπὶ τῶν ὀρέων στήσονται ὕδατα».
