Άγιος Αθανάσιος ο Μέγας: Ο Πατήρ διά του Λόγου εδημιούργησε την κτίσιν και διά του Λόγου επετέλεσε την σωτηρίαν της!
18 Ιανουαρίου 2025
Άγιος Αθανάσιος ο Μέγας.
(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Αθανασίου Αλεξανδρείας του Μεγάλου
Λόγος β’
Περί ενανθρωπήσεως
1. Φθάνουν, αν και ολίγα από τα πολλά, τα όσα ανεπτύξαμεν εις την προηγουμένην πραγματείαν1 περί της πλάνης και της δεισιδαιμονίας της ειδωλολατρίας, ήτοι ότι τα είδωλα ήσαν εις την αρχήν επινόησις των ανθρώπων και ότι οι άνθρωποι από κακίαν επενόησαν την θρησκείαν των ειδώλων διά τους εαυτούς των.
Επίσης με την χάριν του Θεού επεσημάναμεν και ολίγα περί της Θεότητος του Λόγου του Πατρός και περί της προνοίας του εις όλα και της δυνάμεώς του και ότι ο αγαθός Πατήρ με τον Λόγον του ρυθμίζει τα πάντα και κατευθύνει τα πάντα και εντός αυτού έχουν ζωήν.
Εις την συνέχειαν λοιπόν των περί της αληθινής ευσεβείας έλα, μακάριε και γνήσιε φιλόχριστε, να διηγηθώμεν και τα περί της ενανθρωπήσεως του Λόγου και να φανερώσωμεν τα περί της θείας ζωής του επί της γης· την οποίαν οι μεν Ιουδαίοι συκοφαντούν, οι δε ειδωλολάτραι χλευάζουν, ημείς όμως προσκυνούμεν· ώστε η φαινομενική πτωχεία του Λόγου, να αυξήση και να δυναμώση ακόμη περισσότερον την πίστιν σου εις αυτόν.
Διότι όσον περισσότερον χλευάζεται από τους απίστους, τόσον μεγαλυτέραν απόδειξιν παρέχει περί της Θεότητός του· και όσα οι άνθρωποι δεν τα αντιλαμβάνονται διότι τους είνε αδύνατα, αυτός τα αποδεικνύει δυνατά. Και όσα οι άνθρωποι χλευάζουν ως απρεπή, αυτός τα κάνει ευπρεπή με την αγαθότητά του. Και όσα οι άνθρωποι με τας σοφιστίας των κοροϊδεύουν ως ανθρώπινα, αυτός τα αποδεικνύει με την δύναμίν του θεία.
Και αφ’ ενός μεν καταστρέφει διά του σταυρού με την ανθρωπίνην του πτωχείαν την φαντασμαγορίαν της ειδωλολατρίας, αφ’ ετέρου δε μεταπείθει αοράτως τους χλευαστάς και απίστους, ώστε να γνωρίσουν την Θεότητά του και την δύναμίν του.
Χρειάζεται όμως να έχης εις την μνήμην σου και τα προηγούμενα κατά την νέαν ανάπτυξιν, ώστε να δυνηθής να μάθης και την αιτίαν της ενσαρκώσεως του κατ’ εξοχήν μεγάλου και υψηλού Λόγου, του Λόγου του Πατρός, και να μη νομίστης ότι ήτο κάτι το φυσικόν η ενανθρώπησις του Σωτήρος, αλλ᾽ ότι, ενώ είνε ασωμάτου φύσεως και υπάρχει ως Λόγος, όμως μας εφανερώθη με ανθρώπινον σώμα διά την σωτηρίαν μας από φιλανθρωπίαν και αγαθότητα του Πατρός του.
Και τώρα που αναπτύσσομεν αυτό το θέμα, είνε ανάγκη προηγουμένως να ομιλήσωμεν περί της δημιουργίας της κτίσεως και του Θεού, του δημιουργού αυτής, ώστε έτσι επαξίως να δυνηθή κανείς να ιδή ότι και η αναδημιουργία της κτίσεως συνετελέσθη υπό του Λόγου, ο οποίος την εδημιούργησε και εξ αρχής.
Έτσι δεν θα φανή καθόλου αντιφατικόν το ότι ο Πατήρ διά του Λόγου εδημιούργησε την κτίσιν και διά του Λόγου επετέλεσε την σωτηρίαν της.
2. Την δημιουργίαν του κόσμου και την κτίσιν των όλων πολλοί την κατενόησαν κατά διαφορετικόν τρόπον και ο καθένας την διετύπωσεν όπως ηθέλησεν. Άλλοι λέγουν ότι τα πάντα έχουν γίνει αυτομάτως και τυχαίως, όπως οι Επικούρειοι, οι οποίοι στηριζόμενοι εις μύθους αποκλείουν ότι υπάρχει πρόνοια εις τον κόσμον και υποστηρίζουν τα αντίθετα από ό,τι φαίνεται ολοκάθαρα.
Εάν λοιπόν κατά την θεωρίαν των τα πάντα έγιναν αυτομάτως χωρίς πρόνοιαν, έπρεπε τα παν τα να είχαν γίνει απλά και να είνε όμοια και όχι διάφορα· έπρεπε δηλαδή τα πάντα να αποτελούν ένα σώμα, ήλιον η σελήνην· και εις τους ανθρώπους έπρεπε το όλον σώμα να είνε χέρι ή μάτι ή πόδι. Εις την πραγματικότητα όμως δεν συμβαίνει αυτό· αλλά βλέπομεν άλλο να είνε ήλιος, άλλο σελήνη, άλλο γη· επίσης εις τα ανθρώπινα σώματα άλλο να είνε πόδι, άλλο χέρι, άλλο κεφάλι.
Αυτή όμως η τάξις μας βεβαιώνει ότι αυτά δεν έγιναν αυτομάτως, αλλά δεικνύει ότι μία αιτία υπήρχε προ αυτών. Από την τάξιν αυτήν δυνάμεθα να εννοήσωμεν τον Θεόν, ο οποίος εποίησε και ετακτοποίησε τα πάντα.
Άλλοι πάλιν, μεταξύ των οποίων είνε και ο μεγάλος των Ελλήνων Πλάτων*, διδάσκουν ότι ο Θεός εδημιούργησεν από ύλην προϋπάρχουσαν και αδημιούργητον· και δεν θα ηδύνατο ο Θεός να κατασκευάση κάτι, εάν δεν προϋπήρχεν η ύλη· όπως και ο ξυλουργός, πρέπει να προϋπάρχη το ξύλον, διά να δυνηθή να εργασθή.
Με το να λέγουν όμως αυτό δεν γνωρίζουν ότι αποδίδουν αδυναμίαν εις τον Θεόν. Διότι εάν αυτός δεν είνε αίτιος της ύλης, αλλ’ εξ ολοκλήρου κατασκευάζει τα όντα εκ προϋπαρχούσης ύλης, αποδεικνύεται αδύνατος εφ’ όσον δεν δύναται να κατασκευάστι κάτι από αυτά που έγιναν χωρίς την ύλην· όπως ακριβώς και ο ξυλουργός είνε αδύνατος με το να μη δύναται να κατασκευάση κάτι από τα αναγκαία χωρίς ξύλα.
Και συμφώνως προς την υπόθεσιν αυτήν δεν θα κατεσκεύαζε τίποτε ο Θεός, εάν δεν υπήρχεν ύλη. Και ακόμη πώς θα ωνομάζετο ποιητής και δημιουργός, εάν από άλλο είχε την δυνατότητα να κατασκευάζη, και εννοώ από την ύλην; Και εάν έτσι συμβαίνη, τότε θα είνε κατά την γνώμην των, ο Θεός τεχνίτης μόνον και όχι κτίστης εκ του μηδενός, επεξεργαζόμενος την ύλην που ευρίσκεται εις την διάθεσίν του, χωρίς να είνε όμως αυτός αίτιος της ύλης. Και ούτε κτίστης θα ηδύνατο να ονομασθή, εάν δεν δημιουργή την ύλην, από την οποίαν έχουν γίνει τα δημιουργήματα.
Υπάρχουν και αιρετικοί οι οποίοι φαντάζονται ότι ο δη μιουργός του κόσμου είνε διάφορος από τον Πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, αποδεικνυόμενοι πολύ τυφλοί με όσα φλυαρούν.
Διότι ο Κύριος λέγει προς τους Ιουδαίους· «Ουκ ανέγνωτε, ότι απ’ αρχής ο κτίσας άρσεν και θήλυ εποίησεν αυτούς, και είπεν· Ένεκεν τούτου καταλείψει άνθρωπος τον πατέρα και την μητέρα αυτού και προσκολληθήσεται τη γυναικί αυτού· και έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν»; (Μθ 19, 4-5)· έπειτα εννοών τον κτίστην λέγει· «Ο ουν ο Θεός συνέζευξεν, άνθρωπος μη χωριζέτω» (Μθ 19, 6)· πώς αυτοί θεωρούν την κτίσιν ξένην από τον Πατέρα; Και όταν ο Ιωάννης επιγραμματικώς λέγει· «Πάντα δι’ αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν» (Ιω 1,3), πώς θα ήτο άλλος ο δημιουργός εκτός από τον Πατέρα του Χριστού;
1. Αναφέρεται στον λόγο του «Κατά ειδώλων»: http://www.pemptousia.gr/?p=326323
2. Πλάτων, Τίμαιος.
Απόσπασμα από το βιβλίο Αθανασίου Αλεξανδρείας του Μεγάλου «Άπαντα τα έργα, τόμος 1, Απολογητικά», εισαγωγή Παναγιώτης Χρήστου κείμενο, μετάφραση, σχόλια Στέργιος Σάκκος.