(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, Α’ Προς Βαρλαάμ
Περί δύο αρχών ή κατά ελληνικής επόψεως
Συνέχεια από εδώ: https://www.pemptousia.gr/2025/03/agios-grigorios-palamas-pros-monacho-varlaam-ego-ntrepomai-na-niko-se-tetoious-agones/
6. Όχι δε μόνον αυτό αλλά, καθώς τούτο είναι διεζευγμένον από το αντιτιθέμενον χρειάζεται πάλιν τον δικαστήν καθ’ εαυτό, διότι δεν συμφωνεί με εαυτό και δεν προχωρεί με συνέπειαν προς εαυτό, αλλά μάχεται προς εαυτό εις πολλά σημεία και με πολλούς τρόπους και περί των σπουδαίων θεμάτων.
Διότι εκείνος ο οποίος λέγει εις αυτό το γράμμα «ότι όποιος θα απεκάλει όλους τους ιδικούς του κατά Λατίνων λόγους φλυαρίαν δεν διαφωνεί με τον εαυτόν του», προς εκείνον ο οποίος δεν ηθέλησε να προβάλη εις το φανερόν τίποτε άλλο από τα παρέχοντα αφορμήν και επήνεσεν όλα τα άλλα, μόνον δε δι᾽ εν, και μάλιστα το ελάχιστον των μορίων, όχι αντετάχθη, αλλ’ απλώς ηπόρησε και ηρώτησε (διότι τας αντιθέσεις ανεθέσαμεν εις άλλα πρόσωπα)· προς εκείνον λοιπόν ο οποίος με τόσον πολλήν επιείκειαν ζητεί την λύσιν της απορίας, ανταπηύθυνες μακρούς και πικρούς λόγους, και μάλιστα όπως συ ο ίδιος έχεις ομολογήσει, αφού απέξεσες από τους λόγους σου το εις εκείνους αμφισβητούμενον εκ μέρους μας ως αναμφισβητήτως μη αγαθόν.
7. Εάν πράγματι δεν σε ενδιαφέρη καθόλου, αν αποκαλή κανείς φλυαρίας τους λόγους σου, και παρουσιάζεσαι τόσον αδιάφορος προς την από τους ανθρώπους υπόληψιν, διά ποίον λόγον, όπως λέγεις ο ίδιος, απεμάκρυνες από τους λόγους σου εκείνο, εάν δεν εσχημάτισες και συ την χειροτέραν περί αυτού γνώμην;
Τι δε έπρεπε να γίνη, αν, όπως λέγεις ο ίδιος ότι συμβαίνει, είναι και ‘αίτιον σκανδάλου’; Άραγε τούτο είναι μικρόν; Δεν είναι άρα ορθόν μόνον να εκβληθή, αλλά και «να ριφθή εις πολύφλοισβον κύμα θαλάσσης» [από Ιλιάδα], μάλλον δε διά να «καταδυθή ως μόλιβδος εις άφθονον ύδωρ» [από Έξοδο] κατά μωσαϊκήν έκφρασιν, αφού προσδεθή προηγουμένως με μέγαν λίθον και έπειτα δοθή εις τα κύματα.
Αλλά, ω εσύ γεμάτε σοφίαν περισσότερον από πάντα άλλον, αν αφήρεσες τούτο οπωσδήποτε από εκείνους τους λόγους, τι σου χρειάζεται έπειτα η τόση μακρηγορία υπέρ αυτού, με την οποίαν σου συμβαίνει όχι μόνον να τοξεύης έξω από τον στόχον κατά την παροιμίαν, αλλ’ εντελώς αστόχως;
Διότι, όπως εξεσκέπασες εις το τέλος τους πολυστίχους λόγους σου μετά τα σκώμματα των σκανδαλιζομένων και την καλλιεργημένην σου σκέψιν, αφηρέθη εντελώς από το μέσον, προς το οποίον τείνουν, άρα με την ιδέαν ότι προηγουμένως ετέθη απερισκέπτως. Όπως λοιπόν ο ασκόπως οδοιπορών ματαιοπονεί, ούτω ο ασκόπως λογογραφών ματαιολογεί.
8. Συ δε όχι εις τα μάταια, πράγμα το οποίον θα ήτο μικρόν δι’ εσέ, αλλά και εις τα αντίθετα παρεξετράπης, όχι μόνον εις τους λόγους εναντίον ημών, αλλά και εις τας διαλέξεις περί ανωτέρων θεμάτων.
Έπαθες δε τούτο από την άκαιρον πολυλογίαν διότι παραδώσας σεαυτόν εις αυτήν ωσάν εις πολυτάραχον άνεμον και σαλευόμενος υπ’ αυτής εκών άκων, φευ, έπαθες πολλά παραπατήματα και συντρίμματα ασκόπως. Αλλά διά να μη πάθω και εγώ ο ίδιος τούτο (διότι απαντών διαρκώς εις εν έκαστον δεν είναι δυνατόν να αποφύγω την πολυρρημοσύνην, «εκ δε της πολυλογίας δεν θα εκφύγη η αμαρτία» κατά το γραμμένον) διά να μη κινδυνεύσω λοιπόν να πάθω μάλλον εγώ αυτό διά το οποίον κατηγορώ, αφήνων όλα αυτά, θα διαλύσω μόνον τας εκτοξευθείσας υπό σου εναντίον μας κατηγορίας, και θα πράξω τούτο όσον το δυνατόν συντόμως, μη έχων καμμίαν διάθεσιν να μακρύνω τον λόγον.
Άλλωστε, αφού αυτό το οποίον προεκάλει το σκάνδαλον αφηρέθη από το μέσον, θα ήτο περιττόν να διαλεγώμεθα πάλιν περί τούτου. Εάν δε κάτι από τα μη καλώς, όπως θα ενομίζομεν ημείς πάλιν, εκφρασθέντα υπό σου περί των θείων καταντήση εναντίον μας, συγχώρησέ μας να νομίζωμεν ότι πρέπει και περί τούτου να επισημάνης· ίσως να απαλείψης και εκείνα προς χάριν ημών οι οποίοι δεν είμεθα ικανοί να σε φθάσωμεν εις το ύψος της θεηγορίας, τροποποιών πάλιν και αυτήν την προς ημάς πραγματείαν σου.
Εάν δε μετά την απάλειψιν γράφης εκτενώς εναντίον μας, θα μας ευχαριστήσης πάρα πολύ τούτο πάντως ημείς ούτε επιβάλλομεν ούτε εμποδίζομεν· συ δε είθε να προετοιμασθης να μη οργίζεσαι, αν κάτι από τα ιδικά σου αντιστραφή προς σε, διότι ιδικόν σου θα είναι.
Συνεχίζεται
Από το βιβλίο «Γρηγορίου Παλαμά έργα 1», των Πατερικών Εκδόσεων «Γρηγόριος ο Παλαμάς». Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια, Παναγιώτη Χρήστου.
