Κυκλοφόρησε, πρόσφατα, από τις εκδόσεις Ακρίτας το βιβλίο του μακαριστού Επισκόπου Διοκλείας Κάλλιστου Γουέαρ (1934-2022), «Όταν νηστεύω» το οποίο αποτελεί ένα ξεχωριστό βοήθημα για τις περιόδους των νηστειών, όπως τις μέρες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής τις οποίες διανύουμε.
Σε μια εποχή που η υπερβολή στην κατανάλωση τροφής συχνά αναστέλλεται μόνο από την επιθυμία για κομψότητα, ο μακαριστός Κάλλιστος Ware επανέρχεται, υπογραμμίζοντας τη στενή σχέση ανάμεσα στην υγεία του σώματος με αυτήν του πνεύματος.
Μας θυμίζει τον ουσιαστικό χαρακτήρα της νηστείας, μας μιλάει για την εγκράτεια που δυναμώνει την ψυχή και απελευθερώνει το σώμα, για την ξεχασμένη σχέση ανάμεσα στην ύλη και το πνεύμα, για τον εξωτερικό και τον εσωτερικό χαρακτήρα της Σαρακοστής, για τη χαμένη ισορροπία και ενότητα που αξίζει να ξαναβρούμε…
Η επίτευξη κάθε στόχου, η επιτυχία κάθε προσπάθειας προϋποθέτει άσκηση. Σε αυτήν την άσκηση και με εργαλείο τη νηστεία μάς καλεί η ζωή της Εκκλησίας. Η παρουσία μας στην Ανάσταση του Κυρίου αποτελεί την επιβράβευση των προσπαθειών μας.
Το βιβλίο μετέφρασε στην ελληνική ο Θάνος Β. Κιόσογλου. Πιο κάτω μπορείτε να διαβάσετε ένα απόσπασμα από το πολύ ενδιαφέρον βιβλίο:
Μια αιτία για τον μαρασμό της νηστείας είναι ασφαλώς και η αιρετική στάση έναντι της ανθρώπινης φύσης, ο ψευδής «πνευματισμός»…
Ακριβώς, όπως τα τέκνα του Ισραήλ έφαγαν «το ψωμί της θλίψης» (ἄρτον κακώσεως, Δευτερ. 16, 3) ως προετοιμασία για το Πάσχα, έτσι και οι Χριστιανοί ετοιμάζονται για τον εορτασμό του νέου Πάσχα τηρώντας νηστεία.
Τι σημαίνει, όμως, η λέξη «νηστεία»;
Στο σημείο αυτό απαιτείται να επιδείξουμε ύψιστη προσοχή, ώστε να διατηρήσουμε την πρέπουσα ισορροπία ανάμεσα στην εξωτερική και εσωτερική διάσταση της νηστείας. Η εξωτερική διάσταση περιλαμβάνει την υλική εγκράτεια στο φαγητό και στο ποτό· χωρίς αυτήν την εξωτερική εγκράτεια, πλήρης και αληθινή νηστεία δεν μπορεί να τηρηθεί.
Βέβαια, οι κανόνες οι σχετικοί με το φαγητό και το ποτό ποτέ δεν πρέπει να εκληφθούν ως αυτοσκοπός, διότι η άσκηση της νηστείας ανέκαθεν υπηρετούσε έναν εσώτερο και αφανή σκοπό. Πλασμένος «ἐξ ἀοράτου τε καὶ ὁρατῆς φύσεως» ο άνθρωπος αποτελεί ενότητα σώματος και ψυχής, γι’ αυτό και η άσκηση της νηστείας θα πρέπει να συναιρεί και τις δύο αυτές φύσεις.
Η τάση να αποδίδεται υπερβολική σημασία στους εξωτερικούς κανόνες περί φαγητού κατά έναν νομικίστικο τρόπο, όπως επίσης και η αντίθετη, να περιφρονούνται δηλαδή αυτοί οι κανόνες ως αναχρονιστικοί και περιττοί, πρέπει αμφότερες να αποδοκιμαστούν ως προδοσία της αληθούς Ορθοδοξίας. Και στις δύο περιπτώσεις, η πρέπουσα ισορροπία μεταξύ του εξωτερικού και εσωτερικού χαρακτήρα της νηστείας έχει κλονιστεί.
Στις μέρες μας, και ειδικά στη Δύση, κυριαρχεί αναμφίβολα αυτή η δεύτερη τάση, της περιφρόνησης. Μέχρι τον δέκατο τέταρτο αιώνα, οι περισσότεροι χριστιανοί της Δύσης, από κοινού με τους αδελφούς τους της Ορθόδοξης Ανατολής, απείχαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής όχι μονάχα από το κρέας, αλλά και από τα ζωικά προϊόντα, όπως, για παράδειγμα, τα αβγά, το γάλα, το βούτυρο και το τυρί.
Τόσο στην Ανατολή όσο και στη Δύση, η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής συνεπαγόταν μια επίπονη σωματική προσπάθεια. Ωστόσο, στη Χριστιανοσύνη της Δύσης, οι σωματικές επιταγές της νηστείας φθίνουν διαρκώς κατά τους τελευταίους πέντε αιώνες, έτσι που σήμερα να έχουν καταντήσει σχεδόν συμβολικές.
Αναρωτιέται λοιπόν κανείς: Πόσοι από εκείνους που τρώνε τηγανίτες την Τρίτη της Τυρινής γνωρίζουν τον αυθεντικό σκοπό αυτού του εθίμου, που είναι να χρησιμοποιήσουμε τα αυγά και το βούτυρο που έχουν περισσέψει, προτού ξεκινήσει η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής;
Ο Ορθόδοξος κόσμος, εκτεθειμένος καθώς είναι σήμερα στη δυτική εκκοσμίκευση, αρχίζει και αυτός να ακολουθεί το ίδιο μονοπάτι της νωθρότητας. Μια αιτία για τον μαρασμό της νηστείας είναι ασφαλώς και η αιρετική στάση έναντι της ανθρώπινης φύσης, ο ψευδής «πνευματισμός» που απορρίπτει ή παραγνωρίζει το σώμα, καθώς βλέπει τον άνθρωπο μόνο ως έναν σκεπτόμενο εγκέφαλο.
Κατά συνέπεια, πολλοί χριστιανοί της εποχής μας απώλεσαν την αυθεντική θεώρηση του ανθρώπου ως αδιάσπαστης ενότητας του ορατού και του αοράτου.
Παραβλέπουν τη θετική συμβολή του σώματος στην πνευματική ζωή, λησμονώντας τη διαβεβαίωση του αποστόλου Παύλου: «Ή μήπως δεν ξέρετε ότι το σώμα σας είναι ναός του Αγίου Πνεύματος που σας το χάρισε ο Θεός και βρίσκεται μέσα σας; Δεν ανήκετε στον εαυτό σας· σας αγόρασε ο Θεός πληρώνοντας το τίμημα. Τον Θεό λοιπόν να δοξάζετε με το σώμα σας και με το πνεύμα σας, που ανήκουν σ’ Εκείνον» (Α΄ Κορ. 6, 19-20).
