ᾨδὴ η’, Τριῳδίου Ἦχος πλ. β’
Ὁ Εἱρμὸς
«Ἔκστηθι φρίττων οὐρανέ, καὶ σαλευθήτωσαν τὰ θεμέλια τῆς γῆς· ἰδοὺ γὰρ ἐν νεκροῖς λογίζεται, ὁ ἐν ὑψίστοις οἰκῶν, καὶ τάφῳ σμικρῷ ξενοδοχεῖται, ὃν Παῖδες εὐλογεῖτε, Ἱερεῖς ἀνυμνεῖτε, λαὸς ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας».
Απλή Σύνταξη
«Ἔκστηθι φρίττων οὐρανέ καὶ σαλευθήτωσαν τὰ θεμέλια τῆς γῆς·
ἰδοὺ γὰρ ἐν νεκροῖς λογίζεται ὁ ἐν ὑψίστοις οἰκῶν
καὶ τάφῳ σμικρῷ ξενοδοχεῖται, ὃν Παῖδες εὐλογεῖτε,
Ἱερεῖς ἀνυμνεῖτε, λαὸς ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας».
Μετάφραση
Μείνε κατάπληκτος από φρίκη Ουρανέ
και ας σαλευθούν τα θεμέλια της γης,
γιατί να! αυτός που κατοικεί στου ύψιστους ουρανούς
θεωρείται νεκρός και φιλοξενείται σε ένα πικρό τάφο
αντί για ξενοδοχείο. Αυτόν Παίδες ευλογείτε, ιερείς ανυμνείτε,
ο λαός υπερυψούτε σε όλους τους αιώνες.
Ερμηνεία
«Ἔκστηθι φρίττων οὐρανέ καὶ σαλευθήτωσαν τὰ θεμέλια τῆς γῆς·
Έχουμε πολλές τέτοιες αναφορές στον ουρανό και την θάλασσα από προφήτες, οι οποίοι εξ ονόματος του Θεού απευθύνονται στα δημιουργήματα του Θεού και τα προσκαλούν να συμμετάσχουν σε κοσμογονικές καταστάσεις. «Πρόσεχε οὐρανέ, καὶ λαλήσω, καὶ ἀκουέτω ἡ γῆ ρήματα ἐκ στόματός μου.( Δευτερ. 3,1) «῎Ακουε οὐρανὲ καὶ ἐνωτίζου γῆ, (Ησα. 1,2) « ὁ σείων τὴν ὑπ᾿ οὐρανὸν ἐκ θεμελίων, οἱ δὲ στῦλοι αὐτῆς σαλεύονται·(Ιώβ 9,6) « σαλευθήτω ἡ θάλασσα καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς, ἡ οἰκουμένη καὶ πάντες οἱ κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ. (Ψαλμ. 97,7). Αλλά τα πιο φοβερά γεγονότα έγιναν κατά την Σταύρωση, στην οποία συμμετέχει όλη η κτίση στην άδικη και παράνομη συμπεριφορά των Ιουδαίων απέναντι στον Δημιουργό και Ευεργέτη τους. «ὁ ἥλιος τὰς ἀκτῖνας ἀπέκρυψε, καὶ τὸ φέγγος οἱ ἀστέρες ἀπεβάλλοντο, ἡ γῆ δὲ σὺν πολλῷ τῷ φόβῳ συνεκλονεῖτο, ἡ θάλασσα ἔφυγε, καὶ αἱ πέτραι διερρήγνυντο, μνημεῖα δὲ πολλὰ ἠνεῴχθησαν, καὶ σώματα ἡγέρθησαν ἁγίων Ἀνδρῶν. ᾍδης κάτω στενάζει». Το ίδιο αναφέρεται και στα Εγκώμια: «Ἔφριξεν ἡ γῆ, καὶ ὁ ἥλιος Σῶτερ ἐκρύβη, σοῦ τοῦ ἀνεσπέρου φέγγους Χριστέ, δύναντος ἐν τάφῳ σωματικῶς (Β΄ Στάση Εγκωμίων).
Αυτήν την Παράδοση έχοντας υπόψη του ο υμνογράφος κάνει λόγο με προσωποποίηση για την κατάπληξη του Ουρανού και τον σεισμό στα θεμέλια της γης για το πρωτάκουστο γεγονός, να ταφεί ο δημιουργός των απάντων σε ένα μικρό τάφο. Αυτός που κατοικεί στα υψηλά και «περιπατεί επί πτερύγων ανέμων, ο απτόμενος των ορέων και καπνίζονται» να λογαριάζεται μεταξύ των νεκρών και να φιλοξενείται σε τάφο αυτός ο ξένος, που ούτε στην γέννησή του βρήκε κατάλυμα να μείνει αυτός και η οικογένειά του, ούτε μετά τον θάνατό του θάφτηκε σε δικό του αλλά σε ξένο μνημείο. Δεν βρέθηκε ξενοδοχείο γι’ αυτόν τον ξένο, τον οποίο ο Νικόδημος ο από Αριμαθαίας ζητούσε από τον Πιλάτο για να τον θάψει λέγοντας «δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, τὸν ἐκ βρέφους ὡς ξένον ξενωθέντα ἐν κόσμῳ (Ιδιόμελο της Μ. Παρασκευής).
α ΄τροπάριο η΄ ᾨδὴς
Λέλυται ἄχραντος ναός, τὴν πεπτωκυῖαν δὲ συνανίστησι σκηνήν.
Ἀδὰμ γὰρ τῷ προτέρῳ δεύτερος, ὁ ἐν ὑψίστοις οἰκῶν,
κατῆλθεν μέχρις ᾍδου ταμείων· ὃν Παῖδες εὐλογεῖτε,
Ἱερεῖς ἀνυμνεῖτε, λαὸς ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.
Απλή Σύνταξη
Λέλυται ἄχραντος ναός, συνανίστησι δὲ τὴν πεπτωκυῖαν σκηνήν.
Ἀδὰμ γὰρ τῷ προτέρῳ δεύτερος ὁ ἐν ὑψίστοις οἰκῶν,
κατῆλθεν μέχρις ᾍδου ταμείων· ὃν Παῖδες εὐλογεῖτε,
Ἱερεῖς ἀνυμνεῖτε, λαὸς ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.
Μετάφραση
Έχει γκρεμιστεί ο Πανάγιος ναός, παράλληλα όμως
ο δεύτερος Αδάμ (ο Χριστός) που κατοικεί στα υψηλά
κατέβηκε μέχρι στις κρύπτες του Άδη
για την σωτηρία του πρώτου (Αδάμ). Αυτόν
Νέοι δοξολογείτε, Ιερείς ανυμνείτε, λαός υπερδοξάζετε
σε όλους τους αιώνες.
Ερμηνεία
Οι δύο λέξεις που πρέπει να σταθούμε είναι ο ναός και η σκηνή. Η Σκηνή είναι γνωστή από τα χρόνια του Μωυσή, ο οποίος την κατασκεύασε με ειδικές οδηγίες από τον Θεό, ήταν φορητή, περιείχε τα πιο ιερά σύμβολα των Εβραίων, την στάμνα, το μάνα, την ράβδο του Ααρών κλπ. Μεταφέρονταν από τόπο σε τόπο στα 40 χρόνια περιπέτειας των Εβραίων ώσπου να φθάσουν στην γη της Επαγγελίας. Μετά την μόνιμη εγκατάστασή του χτίστηκε ο ναός του Σολομώντας, για τον οποίο χρησιμοποιήθηκαν εξαιρετικά υλικά, χρυσό και πολύτιμους λίθους, και αποτελούσε το καύχημα των Εβραίων. Δυστυχώς όμως ο περίλαμπρος αυτός ναός γκρεμίστηκε επί Ρωμαίου αυτοκράτορος Τίτου και δεν ξαναχτίστηκε άλλος.
Όταν ο Χριστός είπε στους Ιουδαίους ότι θα γκρεμίσει τον Ναό και σε τρεις ημέρες θα τον ανεγείρει, ο Χριστός δεν εννοούσε τον Ναό του Σολομώντα, αλλά την τριήμερη Ταφή και Ανάσταση του Ιδίου Σώματος, ο οποίος ήταν Ναός του Θεού. Αυτός είναι ο ΄Αχραντος Ναός, που αναφέρει ο υμνογράφος, και τον συσχετίζει με την παλιά σκηνή , που καταργήθηκε, διότι αντικαταστάθηκε με τον Ναό του Σολομώντα, αλλά και αυτός γκρεμίστηκε, για να χτιστεί ο Ναός του Θεού, Ο Χριστός, η Εκκλησία, οι ναοί των χριστιανών. Ακολουθεί το εφύμνιο, το οποίο υπάρχει σε όλα τα τροπάρια της η΄ Ωδής
β΄τροπάριο η΄ ᾨδὴς
Πέπαυται τόλμα Μαθητῶν, Ἀριμαθαίας δὲ ἀριστεύει Ἰωσήφ· νεκρὸν γὰρ καὶ γυμνὸν Θεώμενος, τὸν ἐπὶ πάντων Θεόν, αἰτεῖται, καὶ κηδεύει κραυγάζων· οἱ Παῖδες εὐλογεῖτε, Ἱερεῖς ἀνυμνεῖτε, λαὸς ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.
Απλή Σύνταξη
Πέπαυται τόλμα Μαθητῶν, ἀριστεύει δὲ Ἰωσήφ Ἀριμαθαίας ·
θεώμενος γὰρ νεκρὸν καὶ γυμνὸν τὸν ἐπὶ πάντων Θεόν,
αἰτεῖται καὶ κηδεύει κραυγάζων· οἱ Παῖδες εὐλογεῖτε,
Ἱερεῖς ἀνυμνεῖτε, λαὸς ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.
Μετάφραση
Η τόλμη των μαθητών έχει παύσει, το βραβείο όμως το παίρνει
ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, ο οποίος βλέποντας νεκρό και γυμνό
τον Θεό των απάντων, τον ζητάει και τον κηδεύει φωνάζοντας:
Νέοι δοξολογείτε, Ιερείς ανυμνείτε, όλος ο λαός υπερδοξάστε τον
σε όλους τους αιώνες.
Ερμηνεία
Η αντιπαράθεση γίνεται ανάμεσα στον Ιωσήφ τον από Αριμαθαίας και ε όλους τους μαθητές ως προς την τόλμη. Η αλήθεια είναι ότι όλοι τους είχαν καταληφθεί «από τον φόβο των Ιουδαίων». Και δεν είχαν άδικο, διότι είδαν με τα μάτια τους τί σημαίνει να είναι κανείς μαθητής του Χριστού. Ο Πέτρος στην αυλή του Καϊάφα τον αρνήθηκε τρεις φορές, ο Ιωάννης απλώς εισήλθε στην αυλή του Καϊάφα, γιατί του ήταν γνωστός . Όλοι οι άλλοι είχαν σκορπιστεί, όπως είχε προβλέψει ο Χριστός που είπε, θα συλλάβουν τον ποιμένα και θα διασκορπιστούν τα πρόβατα.
Ι μαθητές όμως του Χριστού τον προηγούμενο καιρό φανερά ακολουθούσαν τον Χριστό όπου πήγαινε. Βέβαια όπου πήγαινε γινόταν δεκτός με ενθουσιασμό και αγάπη και επομένως και αυτοί μοιράζονταν αυτήν την εκτίμηση που έτρεφαν οι πονεμένοι Εβραίοι για τον διδάσκαλο και θεραπευτή τους. Φυσικά όμως αυτό είχε κάποιο κόστος, αφήσανε περιουσίες, οικογένειες, γυναίκες και παιδιά και ακολούθησαν τον Χριστό, ο οποίος δεν είχε ούτε ο ίδιος «πού την κεφαλήν κλίνη».
Όμως τώρα μετά την σύλληψη του Χριστού ήρθε η μεγάλη δοκιμασία για το πόσο αγαπούσαν τον διδάσκαλό τους, αλλά σε αυτό δεν πήραν προβιβάσιμο βαθμό. Αντίθετα πήρε άριστα ένας κρυφός μαθητής, ο Ιωσήφ ο από Αριμαθαίας, ο οποίος είχε βουλευτικό αξίωμα και φοβόταν μήπως το χάσει και γι’ αυτό δεν εκδηλώνονταν. Η Σταύρωση όμως του Χριστού συντάραξε την καρδιά του και τον φόβο που είχε τον νίκησε η αγάπη προς τον διδάσκαλο. Έτσι βρήκε την τόλμη και ζήτησε από τον Πιλάτο το κουφάρι ενός ασήμαντου Ιουδαίου, που ήταν λαοπλάνος και ξεσήκωνε τον κόσμο. Το τί δήλωνε αυτό το διάβημα του Ιωσήφ μας το εκφράζει με τον πιο γλαφυρό τρόπο ο υμνογράφος:
«δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, τὸν ἐκ βρέφους ὡς ξένον ξενωθέντα ἐν κόσμῳ·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ὁμόφυλοι μισοῦντες θανατοῦσιν ὡς ξένον·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ξενίζομαι βλέπειν τοῦ θανάτου τὸ ξένον·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὅστις οἶδεν ξενίζειν τοὺς πτωχούς τε καὶ ξένους·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν Ἑβραῖοι τῷ φθόνῳ ἀπεξένωσαν κόσμῳ·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ἵνα κρύψω ἐν τάφῳ, ὃς ὡς ξένος οὐκ ἔχει τὴν κεφαλὴν ποῦ κλῖναι·
δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ἡ Μήτηρ καθορῶσα νεκρωθέντα ἐβόα·
Ὦ Υἱὲ καὶ Θεέ μου, εἰ καὶ τὰ σπλάγχνα τιτρώσκομαι,
καὶ καρδίαν σπαράττομαι, νεκρόν σε καθορῶσα,
ἀλλὰ τῇ σῇ ἀναστάσει θαρροῦσα μεγαλύνω.
Καὶ τούτοις τοίνυν τοῖς λόγοις δυσωπῶν τὸν Πιλᾶτον
ὁ εὐσχήμων λαμβάνει τοῦ Σωτῆρος τὸ σῶμα,
ὃ καὶ φόβῳ ἐν σινδόνι ἐνειλήσας καὶ σμύρνῃ, κατέθετο ἐν τάφῳ
τὸν παρέχοντα πᾶσι ζωὴν αἰώνιον καὶ τὸ μέγα ἔλεος».
Ο υμνογράφος και εδώ προσαρμόζει τον ύμνο των Τριών Παίδων, που αποτελεί, όπως είπαμε το εφύμνιο όλων των τροπαρίων της η΄ Ωδής, στο στόμα του Ιωσήφ, τονίζοντας την διαχρονικότητα της υμνολογίας προς τον Θεό.
γ ΄τροπάριο η΄ ᾨδὴς
Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν, καὶ προσκυνοῦμεν τὸν Κύριον
Ὢ τῶν θαυμάτων τῶν καινῶν! ὢ ἀγαθότητος! ὢ ἀφράστου ἀνοχῆς!
ἑκὼν γὰρ ὑπὸ γῆς σφραγίζεται, ὁ ἐν ὑψίστοις οἰκῶν, καὶ πλάνος Θεὸς συκοφαντεῖται· ὃν Παῖδες εὐλογεῖτε, Ἱερεῖς ἀνυμνεῖτε, λαὸς ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.
Απλή Σύνταξη
Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν, καὶ προσκυνοῦμεν τὸν Κύριον
Ὢ τῶν θαυμάτων τῶν καινῶν! ὢ ἀγαθότητος! ὢ ἀφράστου ἀνοχῆς!
ἑκὼν γὰρ ὑπὸ γῆς σφραγίζεται ὁ ἐν ὑψίστοις οἰκῶν,
καὶ πλάνος Θεὸς συκοφαντεῖται· ὃν Παῖδες εὐλογεῖτε,
Ἱερεῖς ἀνυμνεῖτε, λαὸς ὑπερυψοῦτε, εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας.
Μετάφραση
Αινούμε, ευλογούμε και προσκυνούμε τον Κύριο.
Ω! τί καινούργιο θαύμα είναι αυτό! Ω! πόση αγαθότητα
Ω! πόση ανέκφραστη ανοχή (έδειξε ο Κύριος),
γιατί με την θέλησή του αυτός που κατοικεί στα υψηλά
δέχεται να σφραγιστεί σε μνήμα κάτω από τη γη
και να τον συκοφαντούν ως λαοπλάνο Θεό. Αυτόν
Νέοι δοξολογείτε, Ιερείς ανυμνείτε, όλος ο λαός
υπερδοξάστε τον σε όλους τους αιώνες.
Ερμηνεία
Θαύματα έχουν γίνει πολλά και διάφορα, με τυφλούς, με λεπρούς, με «χωλούς» αλλά αυτό το θαύμα ξεπερνάει κάθε άλλο θαύμα. Όχι μόνο γιατί σείστηκε συθέμελα όλη η γη αλλά γιατί «ο αχώρητος παντί» σε λίγα μέτρα μνημείου, πως ο Δημιουργός των απάντων ενταφιάζεται από τα δημιουργήματα του! Πόσο αγαθός πρέπει να είναι, πόσο ανεκτικός, για να δεχτείς όλα αυτά.
Κι όμως όλα αυτά είναι μέσα στο σχέδιο της οικονομίας του Θεού, το οποίο προβλέπει ότι μόνο με την ταπείνωση θα νικήσει το εωσφορικό εγωισμό, πράγμα για το οποίο έπρεπε ο ίδιος να γίνει παράδειγμα ταπείνωσης και μάλιστα έσχατης ταπείνωσης. Ο υμνογράφος αναφέρει δυο περιπτώσεις ταπείνωσης του Χριστού. Το ότι αυτός που κατοικεί στα υψηλά και κυριαρχεί στους αιθέρες κλείνεται και σφραγίζεται σε ένα μικρό χώρο και μάλιστα τάφο. Και το ότι έφυγε από την πρόσκαιρη αυτή ζωή συκοφαντημένος και χωρίς να αποδείξει την αθωότητά του. Έναν συνηθισμένο άνθρωπο θα τον έτρωγε το μαράζι και θα τον έπνιγε το δίκιο του. Κι όμως ο Χριστός τα δέχτηκε όλα, και την κόκκινην χλαμύδα και την κάλαμο και τα ραπίσματα και το όξος με τη χολή και το κέντημα, όλα αδιαμαρτύρητα! Ω! αφράστου ανοχής Ω! απερίγραπτη ανοχή από τον Κύριο των κυριευόντων και τον βασιλέα των βεσιλευόντων! Αυτόν αξίζει να τον ανυμνούν οι νέοι, στους οποίους ο Χριστός έδειξε ιδιαίτερη αγάπη, οι Ιερείς, γιατί αυτό είναι το έργο τους, αλλά και όλοι οι άνθρωποι να να ανυμνούν και δοξολογούν τον Σωτήρα και Λυτρωτή τους. Πάλι ο υμνογράφος ταίριαξε το εφύμνιο της η΄ Βιβλικής Ωδής με το θέμα που διαπραγματεύεται ο Κανόνας.
