(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)
Άγιος Ιουστίνος ο φιλόσοφος και μάρτυς
Απολογία Α’
1. Προλογική έκκληση υπέρ δικαίας κρίσεως της υποθέσεως των Χριστιανών.
Θα αποδείξουμε επίσης ότι τιμούμε ελλόγως τον γενόμενο σε εμάς διδάσκαλο αυτών και προς τούτο γεννηθέντα Ιησού Χριστό, τον σταυρωθέντα επί Ποντίου Πιλάτου, ο οποίος ήταν επίτροπος της Ιουδαίας κατά τους χρόνους του Τιβερίου Καίσαρος, διδαχθέντες ότι είναι Υιός αυτού του όντως Θεού και τοποθετούντες αυτόν σε δεύτερη θέση, και το προφητικό Πνεύμα σε τρίτη τάξη.
Εδώ ακριβώς μας κατηγορούν ως μανιακούς, λέγοντες ότι δίδουμε δεύτερη θέση μετά τον αναλλοίωτο και αιωνίως υπάρχοντα Θεό και Πατέρα των όλων σε ένα άνθρωπο σταυρωθέντα, αγνοούντες το ενυπάρχον σ’ αυτό μυστήριο, το οποίο παρακαλούμε να προσέξετε, καθώς θα το εξηγήσουμε.
Σας συνιστούμε εκ των προτέρων να φυλαχθείτε μήπως οι δαίμονες τους οποίους χαρακτηρίσαμε ως ύποπτους προηγουμένως, σας εξαπατήσουν και σας αποτρέψουν τελείως από το να αναγνώσετε και κατανοήσετε τα λεγόμενα (διότι αγωνίζονται να σας έχουν δούλους και υπηρέτες, και άλλοτε μεν με εμφάνιση ονείρων, άλλοτε πάλι με μαγικές ενέργειες αιχμαλωτίζουν όλους όσοι δεν αγωνίζονται υπέρ της σωτηρίας τους), κατά τον ίδιο τρόπο και εμείς, αφού πεισθήκαμε από τον Λόγο, εκείνους μεν αποκηρύξαμε, ακολουθούμε δε μόνο τον άκτιστο Θεό, δια του Υιού.
Εμείς οι οποίοι άλλοτε μεν διασκεδάζαμε με τις πορνείες, τώρα δε ικανοποιούμαστε με μόνη την σωφροσύνη, οι οποίοι χρησιμοποιούσαμε και μαγικά τεχνάσματα, τώρα δε αναθέσαμε τους εαυτούς μας, στον αγαθό και άκτιστο Θεό, οι οποίοι αγαπούσαμε περισσότερο από κάθε άλλο, τα μέσα αποκτήσεως χρημάτων και κτημάτων· τώρα δε και όσα έχουμε φέρνουμε σε κοινό ταμείο και τα διαμοιραζόμαστε με καθένα έχοντα ανάγκη· εμείς οι οποίοι ήμασταν μισάλληλοι και αλληλοφόνοι και δεν ερχόμασταν σε επικοινωνία με τους μη ομοφύλους, λόγω διαφοράς εθίμων, τώρα μετά την εμφάνιση του Χριστού γίναμε ομοδίαιτοι και ευχόμαστε υπέρ των εχθρών και προσπαθούμε να πείσουμε, τους αδίκως μισούντας, ούτως ώστε όσοι ζήσουν σύμφωνα με τις καλές υποθήκες του Χριστού να ευελπιστούν ότι θα επιτύχουν τα ίδια με εμάς αγαθά, από τον δεσπότη των όλων Θεό.
Για να μη φανούμε ότι σας λέμε σοφιστείες, κρίναμε καλό πριν την αποδεικτική επιχειρηματολογία να μνημονεύσουμε λίγα από τα διδάγματα του Χριστού, ας είναι δε δικό σας έργο, ως δυνατοί βασιλείς να εξετάσετε εάν έχουμε διδαχθεί και διδάσκουμε αυτά αληθώς. Οι λόγοι του ήταν βραχείς και σύντομοι, διότι δεν ήταν σοφιστής, αλλ’ ο λόγος του ήταν δύναμη Θεού1.
Περί της σωφροσύνης λοιπόν είπε τόσα μόνο. «Όποιος κοιτάξει γυναίκα με πόθο γι’ αυτήν, ήδη μοίχευσε στην καρδιά του, ενώπιον του Θεού», και «εάν ο οφθαλμός σου ο δεξιός σε σκανδαλίζει, απόκοψε τον· διότι σε συμφέρει να εισέλθεις μονόφθαλμος στην βασιλεία των ουρανών παρά να σταλείς με τους δύο στο αιώνιο πυρ», και «όποιος νυμφεύεται διαζευγμένη από άλλον άνδρα μοιχεύει», και «υπάρχουν μερικοί οι οποίοι ευνουχίσθηκαν από τους ανθρώπους, υπάρχουν δε εκείνοι οι οποίοι γεννήθηκαν ευνούχοι, υπάρχουν δε και εκείνοι οι οποίοι ευνούχισαν τους εαυτούς τους για την βασιλεία των ουρανών· αλλά βέβαια δεν το δέχονται αυτό όλοι».
Όπως οι προσερχόμενοι σε δεύτερο γάμο κατά ανθρώπινο νόμο είναι αμαρτωλοί ενώπιον του διδασκάλου μας2, έτσι και οι βλέποντες γυναίκα με πόθο· διότι δεν εκδιώκεται από αυτόν μόνο ο εμπράκτως μοιχεύων, αλλά και ο θέλων να μοιχεύσει, καθ’ όσον δεν είναι μόνο τα έργα φανερά στον Θεό αλλά και οι σκέψεις. Πολλοί δε και πολλές εξήντα και εβδομήντα ετών, οι οποίοι μαθήτευσαν στον Χριστό από παιδικής ηλικίας, παραμένουν άφθοροι· και εύχομαι να δείχνονται τέτοιοι και σε κάθε γένος ανθρώπων.
Τι χρειάζεται να αναφέρουμε το αναρίθμητο πλήθος των μεταστραφέντων από την ακολασία, αφού έμαθαν αυτά; Διότι ο Χριστός δεν κάλεσε τους δίκαιους, ούτε τους σώφρονες, αλλά τους ασεβείς και ακόλαστους και αδίκους. Είπε δε έτσι· «δεν ήλθα να καλέσω δίκαιους, αλλά αμαρτωλούς εις μετάνοια». Διότι ο Πατέρας ο ουράνιος θέλει την μετάνοια του αμαρτωλού, παρά την τιμωρία του.
Περί δε της αγάπης προς όλους δίδαξε αυτά. «Εάν αγαπάτε όσους σας αγαπούν, τι νέο πράττετε; Διότι και οι πόρνοι το πράττουν αυτό. Εγώ δε σας λέω· εύχεσθε υπέρ των εχθρών σας και αγαπάτε τους μισούντες σας, ευλογείτε τους καταρωμένους σας και εύχεσθε υπέρ των ενοχλούντων σας».
Περί δε της κοινωνίας των αγαθών με τους έχοντες ανάγκη και της αποφυγής πράξεων προς απόκτηση δόξας είπε αυτά. «Δίνετε σε κάθε ζητούντα και μην αποφύγετε τον θέλοντα να δανεισθεί. Διότι εάν δανείζετε σ’ εκείνους από τους οποίους ελπίζετε να λάβετε πάλι, τι νέο πράττετε; Και οι τελώνες το πράττουν αυτό». «Σεις δε μη θησαυρίζετε για τον εαυτό σας επί της γης, όπου σκόρος και σήψη τα αφανίζουν και ληστές κάνουν διάρρηξη· θησαυρίζετε για σας αγαθά στους ουρανούς, όπου δεν τα αφανίζει ούτε σκόρος ούτε σήψη». «Διότι τι ωφελείται ο άνθρωπος, εάν κερδίσει όλον τον κόσμο, χάσει δε την ψυχή αυτού; Ή τι θα δώσει ως αντάλλαγμα γι’ αυτήν; Θησαυρίζετε λοιπόν στους ουρανούς, όπου δεν αφανίζει ούτε σκόρος ούτε σήψη».
Και «γίνετε χρηστοί και οικτίρμονες, όπως και ο Πατέρας σας είναι χρηστός και οικτίρμων, και ανατέλλει τον ήλιο του προς αμαρτωλούς και δίκαιους και πονηρούς». «Μη στενοχωρείσθε τι θα φάγετε ή τι θα ενδυθείτε. Δεν διαφέρετε σεις από τα πετεινά και τα θηρία; Και ο Θεός τα τρέφει και αυτά. Μη στενοχωρείσθε λοιπόν τι θα φάγετε και τι θα ενδυθείτε· διότι γνωρίζει ο Πατέρας σας ο ουράνιος ότι έχετε ανάγκη από αυτά. Ζητείτε δε την βασιλεία των ουρανών και όλα αυτά θα προστεθούν σε σας. Διότι όπου είναι ο θησαυρός, εκεί είναι και ο νους του ανθρώπου». Και, «μην κάνετε αυτά τα πράγματα για να φαίνεσθε από τους ανθρώπους· άλλως δεν έχετε μισθό από τον Πατέρα σας που βρίσκεται στους ουρανούς».
Περί δε της ανάγκης να είμαστε ανεξίκακοι και υπηρετικοί σε όλους και απαλλαγμένοι από την οργή, είπε τα εξής. «Στον κτυπώντα την σιαγόνα σου δίνε και την άλλη, και τον αφαιρούντα τον χιτώνα σου ή το ιμάτιο, μη τον εμποδίσεις». «Όποιος δε οργισθεί, είναι ένοχος στο πυρ. Καθέναν που σε αγγαρεύει ένα μίλι ακολούθησε δύο. Ας λάμψουν δε τα καλά σας έργα μπροστά στους ανθρώπους, ώστε βλέποντας τα να θαυμάζουν τον Πατέρα σας που βρίσκεται στους ουρανούς». Διότι δεν πρέπει να ερίζουμε· ούτε θέλησε να είμαστε εμείς μιμητές των φαύλων, αλλά προέτρεψε να φεύγουμε μακριά από την αισχύνη και επιθυμία των κακών δια της υπομονής και πραότητας.
Αυτό μάλιστα μπορούμε να αποδείξουμε και στην περίπτωση πολλών ανθρώπων οι οποίοι ήταν με το μέρος σας· μεταστράφηκαν από βίαιοι και τυραννικοί, κατόπιν παρακολουθήσεως της καρτερικότητας του βίου γειτόνων ή παρατηρήσεως της παράδοξης υπομονής γνωρίμων οι οποίοι υφίστατο εκμετάλλευση, ή εμπειρίας συναναστροφής συνεργατών.
1. Ακολουθεί συλλογή λόγων του Κυρίου προερχομένων από την επί του Όρους ομιλία αυτού κυρίως.
2. Κατά την εποχή εκείνη απαγόρευαν τον δεύτερο γάμο, άλλοι μετά το διαζύγιο και άλλοι ακόμη μετά τον θάνατο του άλλου συζύγου.
Ιουστίνου φιλοσόφου και μάρτυρος «Άπαντα τα έργα» των Πατερικών Εκδόσεων «Γρηγόριος ο Παλαμάς».
