Κανών α’, ᾨδὴ θ’, Τριῳδίου Ἦχος πλ. β’
Ὁ Εἱρμὸς
«Μὴ ἐποδύρου μου Μῆτερ, καθορῶσα ἐν τάφῳ, ὃν ἐν γαστρὶ ἄνευ σπορᾶς, συνέλαβες Υἱόν· ἀναστήσομαι γὰρ καὶ δοξασθήσομαι, καὶ ὑψώσω ἐν δόξῃ, ἀπαύστως ὡς Θεός, τοὺς ἐν πίστει καὶ πόθῳ σὲ μεγαλύνοντας».
Απλή σύνταξη
«Μὴ ἐποδύρου μου, Μῆτερ, καθορῶσα ἐν τάφῳ Υἱόν,
ὃν συνέλαβες ἐν γαστρὶ ἄνευ σπορᾶς, ·
ἀναστήσομαι γὰρ καὶ δοξασθήσομαι,
καὶ ὑψώσω ἐν δόξῃ ἀπαύστως ὡς Θεός,
τοὺς ἐν πίστει καὶ πόθῳ σὲ μεγαλύνοντας».
Μετάφραση
Μη μου κλαις, μητέρα μου, καθώς βλέπεις στον τάφο
Τον Υιό σου που συνέλαβες στην κοιλιά σου χωρίς ανδρική σπορά,
γιατί θα αναστηθώ και θα δοξαστώ
και θα δοξάζω πάντοτε ως Θεός που είμαι αυτούς,
που με πίστη και πόθο σε μεγαλύνουν.
Ερμηνεία
Βρισκόμαστε στην θ΄ Ωδή, την αφιερωμένη στην Παναγία και τον ύμνο της προς τον Θεό. Η θ΄ Ωδή, όπως και το νυν μετά το Δόξα πατρί αναφέρεται πάντα στην Παναγία, διότι μετά από τον Τριαδικό Θεό δοξάζουμε την Παναγία, η οποία έγινε η αιτία της σωτηρίας μας. Το τροπάριο χτίζεται με δραματικό (θεατρικό τρόπο), δηλαδή με διάλογο, πράγμα που γίνεται πολύ πιο άμεσος και εντυπωσιακός.
Η Παναγία μπορεί να ήταν σε συνεχή επαφή με τον Θεό, όμως δεν έπαυε να είναι άνθρωπος και να απορεί όταν ο Γαβριήλ της είπε ότι θα γεννήσει Υιό με θεϊκή επέμβαση, και τότε ξεχύθηκε η υμνωδία της, την οποία ψέλνουμε κάθε Κυριακή στον όρθρο: « Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριο και ηγαλλίασε το πνεύμα μου επί τω Θεώ τω σωτήρι μου…». Ανθρώπινη απορία αλλά και μεγάλη πίστη στον Παντοδύναμο Θεό.
Όπως η μάνα πονάει για τον γιο της που υποφέρει, έτσι και η Παναγία, μπορεί να διατηρούσε στην καρδιά της όσα της έλεγε ο Χριστός γι’ αυτά που θα πάθει, για την ρομφαία που θα σκίσει την καρδιά της σύμφωνα με την προφητεία του Συμεώνος, αλλά όταν ήρθε εκείνη η ώρα, τότε πονούσε και οδύρονταν, και πιο πολύ για την ολάφανερη αδικία που γίνονταν στον γιο της « οίμοι! Θείον τέκνον… οίμοι φως το εμόν…» όπως πολύ έντονα τονίζεται στον Επιτάφιο Θρήνου του Μ. Σαββάτου.
Αλλά και ο Χριστός ως μονογενής Υιός της Παρθένου ανταποκρίνεται στις τιμές που της αποδίδουν, ιδιαίτερα στην θ΄ Ωδή, και υπόσχεται ότι και ο ίδιος θα αναστηθεί και θα δοξαστεί από τον Πατέρα Του, αφού θα τελειώσει την θεία του αποστολή, αλλά και αυτούς που την μεγαλύνουν με πίστη και πόθο. Αυτό είναι μια έμμεση ευχή για τον ίδιο, υμνογράφο, αλλά και όλους τους χριστιανούς,, που τιμούν την Παναγία.
β΄ τροπάριο θ΄ Ωδής
Ἐπὶ τῷ ξένῳ σου τόκῳ, τὰς ὀδύνας φυγοῦσα, ὑπερφυῶς ἐμακαρίσθην, ἄναρχε Υἱέ· νῦν δὲ σὲ Θεέ μου, ἄπνουν ὁρῶσα νεκρόν, τῇ ῥομφαίᾳ τῆς λύπης, σπαράττομαι δεινῶς, ἀλλ’ ἀνάστηθι, ὅπως μεγαλυνθήσωμαι.
Απλή σύνταξη
Φυγοῦσα τὰς ὀδύνας επὶ τῷ ξένῳ σου τόκῳ
ἐμακαρίσθην ὑπερφυῶς, ἄναρχε Υἱέ· νῦν δὲ σὲ Θεέ μου,
ὁρῶσα ἄπνουν νεκρόν, τῇ ῥομφαίᾳ τῆς λύπης,
σπαράττομαι δεινῶς, ἀλλ’ ἀνάστηθι, ὅπως μεγαλυνθήσωμαι.
Μετάφραση
Όταν απέφυγα τις οδύνες του τοκετού για μία τόσο παράξενη γέννα
με μακάρισαν υπερβολικά, Άναρχε Υιέ μου.
Τώρα όμως βλέποντας εσένα νεκρό και χωρίς πνοή
σπαράζω φοβερά από την λύπη της ρομφαίας,
Όμως αναστήσου , για να μεγαλύνουν και πάλι.
Ερμηνεία
Στην παράκληση του Χριστού προς την Παναγία να μην κλαίει, γιατί θα αναστηθεί, απαντά η Παναγία σε διαλογική μορφή και του εκθέτει την δικιά της προσωπική ιστορία. Όχι πως την ήξερε ο Χριστός, αλλά ο υμνογράφος ερμηνεύοντας τα βαθύτερα συναισθήματα της Παναγίας και τον ανθρώπινο πόνο μιας μάνας, που έχασε το παιδί της, του θυμίζει την δύσκολη θέση, στην οποία βρίσκεται. Του λέει λοιπόν ότι όντως με μακάρισαν άνθρωποι και θα με μακαρίζουν όλες οι γενεές στο μέλλον, τώρα όμως σε βλέπω νεκρό, χωρίς να μπορείς να πάρεις μια αναπνοή, και σπαράζουν τα σπλάχνα μου. Είναι η λύπη της ρομφαίας, που ο Συμεών στην Υπαπαντή σου, μου προείπε, ότι την καρδιά μου θα τρυπήσει μια ρομφαία και εννοούσε τον θάνατό σου.
Τώρα όμως με οικτίρουν για τα πάθη σου και την κατάντια σου, όμως ξέρω ότι θα αναστηθείς και θα με παρηγορήσεις. Αναστήσου λοιπόν για να με μακαρίζουν και πάλι όλοι οι άνθρωποι. Η Παναγία δεν είπε τίποτε από αυτά, ούτε τα είπε σε όραμα στον υμνογράφο, αλλά αυτός μπαίνοντας μέσα στην ψυχή της Παναγίας, που δεν παύει να είναι και αυτή μια μάνα, όπως όλες οι άλλες, και να πονάει, όταν βλέπει το παιδί της να υποφέρει. Τα παρουσιάζει με παραστατικό τρόπο. Να λοιπόν τί τράβηξε η Παναγία, όσο ζούσε, και να γιατί ακούει όλους τους πονεμένους, γιατί ξέρει από τα βάσανα της ζωής. Γι’ αυτό και είναι η καταφυγή μας και η παρηγορήτρα μας.
β΄ τροπάριο θ΄ Ωδής
Γῆ με καλύπτει ἐκόντα, ἀλλα φρίττουσιν ᾍδου, οἱ πυλωροί,
ἠμφιεσμένον, βλέποντες στολήν, ᾑμαγμένην Μῆτερ, τῆς ἐκδικήσεως·
τοὺς ἐχθροὺς ἐν Σταυρῷ γάρ, πατάξας ὡς Θεός,
ἀναστήσομαι αὖθις καὶ μεγαλύνω σε.
Απλή σύνταξη
Γῆ με καλύπτει ἐκόντα ἀλλα ᾍδου οἱ πυλωροί φρίττουσιν,
βλέποντες ἠμφιεσμένον στολήν, ᾑμαγμένην Μῆτερ, τῆς ἐκδικήσεως·
πατάξας γάρ ὡς Θεός τοὺς ἐχθροὺς ἐν Σταυρῷ, ,
ἀναστήσομαι αὖθις καὶ μεγαλύνω σε.
Μετάφραση
Μπορεί τώρα να με σκεπάζει το χώμα αλλά οι φύλακες του Άδη φρίττουν
καθώς με βλέπουν ντυμένο με την κατακόκκινη στολή της εκδίκησης,
και επειδή είμαι Θεός χτύπησα θανάσιμα τους εχθρούς μου πάνω στο Σταυρό, θα αναστηθώ κι έτσι θα σε μεγαλύνουν και πάλι.
Ερμηνεία
Ο Χριστός απευθύνεται και πάλι στην μητέρα του, την Παναγία, για να την καθησυχάσει και να της πει ότι θα κάνει αυτό που του ζήτησε, δηλαδή θα αναστηθεί. Αλλά της εξηγεί, και μαζί με αυτήν και εμάς, ότι ας μην απογοητεύεται που τον σκεπάζει τώρα το χώμα με την θέλησή του, αλλά εκεί κάτω, που κατέβηκε, οι φύλακες (δαίμονες) του Άδη, όταν τον είδαν έφριξαν αλλά πιο πολύ, γιατί αυτό το αίμα, που έβαψε το σώμα του Χριστού, θα αποτελέσει αιτία να τους εκδικηθεί σύμφωνα με τους δικούς τους νόμους.
Το «πατάξας γάρ ὡς Θεός τοὺς ἐχθροὺς ἐν Σταυρῷ» μας παραπέμπει και πάλι στην παρατήρηση που έκανε ο Θεός στον Διάβολο ότι ένας απόγονος της Εύας θα του πατάξει την κεφαλή. Αυτό έγινε με το να ανεβεί ο Χριστός στον Σταυρό, να ταφεί για τρεις μέρες, αλλά να νικήσει τον θάνατο, δηλαδή τον Διάβολο, και να αναστηθεί ο ίδιος και να του πάρει όλα τα λάφυρα, δηλαδή τους νεκρούς, που κρατούσε χωρίς τη θέληση τους ως δέσμιους.
Περιττό να τονίσουμε ότι οι δαίμονες τρέμουν την δύναμη του Χριστού, όπως είδαμε και στην χώρα των Γαδαρηνών να παρακαλούν τον Χριστό να μην τους εξαφανίσει αλλά να τους επιτρέψει να πάνε στο κοπάδι των χοίρων, οι οποίοι, μόλις μπήκαν μέσα τους τα δαιμόνια, έπεσαν στο γκρεμό και τσακίστηκαν. Αυτή είναι η επιδίωξη των δαιμόνων. Γι’ αυτό και οι δαίμονες φρίττουν μόλις δουν τον Σταυρό του Κυρίου και αυτός που το φοράει ενσυνείδητα είναι προφυλαγμένος από τους δαίμονες.
Να είναι λοιπόν ήσυχη η Παναγία ότι και πάλι θα την μεγαλύνουν οι άνθρωποι. Φυσικά αυτό το λέει η Παναγία όχι γιατί έχει ανάγκη από τα μεγαλυνάρια των ανθρώπων, όσο γιατί με αυτόν τον τρόπο θα πάψει ο Χριστός να υποφέρει και αυτή να πονάει.
γ΄ τροπάριο θ΄ Ωδής
Ἀγαλλιάσθω ἡ Κτίσις, εὐφραινέσθωσαν πάντες οἱ γηγενεῖς·
ὁ γὰρ ἐχθρὸς ἐσκύλευται ᾍδης, μετὰ μύρων Γυναῖκες προσυπαντάτωσαν, τὸν Ἀδὰμ σὺν τῇ Εὔᾳ, λυτροῦμαι παγγενῆ,
καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐξαναστήσομαι.
Απλή Σύνταξη
Η κτίσις αγαλλιάσθω, πάντες οἱ γηγενεῖς εὐφραινέσθωσαν ·
ὁ γὰρ ἐχθρὸς ᾍδης, ἐσκύλευται.
Μετὰ μύρων γυναῖκες προσυπαντάτωσαν,
τὸν Ἀδὰμ σὺν τῇ Εὔᾳ λυτροῦμαι παγγενῆ,
καὶ τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ ἐξαναστήσομαι.
Μετάφραση
Η κτίση ας χαίρεται και όλοι οι θνητοί άνθρωποι ας ευφραίνονται,
γιατί ο εχθρός ο Άδης, έχει κουρσευτεί.
Οι γυναίκες (Μυροφόρες) ας πάνε να με προϋπαντήσουν,
γιατί φέρνω την Λύτρωση στον Αδάμ, στην Εύα
και σε όλο το ανθρώπινο γένος.
Θα αναστηθώ λοιπόν οπωσδήποτε την Τρίτη ημέρα
Ερμηνεία
Βρισκόμαστε στο τελευταίο τροπάριο του Κανόνα και συνεπώς πρέπει να κλείσει την υμνολογία του Στον Σταυρωμένο Χριστό. Απευθυνόμενος λοιπόν σε όλους τους καθησυχάζει και τους προτρέπει να χαίρονται. Ο Χριστός είναι η χαρά της ζωής μας. Την χαρά διαδέχτηκε η λύπη με την παρακοή αλλά ήρθε η ώρα πάλι να χαρούμε όλοι από τον Αδάμ και την Εύα μέχρι τον τελευταίο άνθρωπο. Έχουμε ραγδαίες εξελίξεις, λέει στην Παναγία ο Χριστός: Την τρίτη ημέρα θα αναστηθώ, γι’ αυτό ας ξεκινήσουν οι Γυναίκες ( οι Μυροφόρες) να πάνε στο μνήμα, με μύρα, για να με μυρώσουν, αλλά θα με δουν αναστημένο και θα το διακηρύξουν σε όλους τους μαθητές. Ο Χριστός όμως δεν ξέχασε και τους νεκρούς, γιατί πήγε και εκεί και τους απελευθέρωσε. Έτσι ο Χάρος, ο Άδης, ο Διάβολος θα χάσει τα λάφυρα, θα κουρσευτεί και θα κλαίει για τις απώλειες. Αυτό ακριβώς τονίζουν και πολλά τροπάρια της Μ. Παρασκευής του Μ. Σαββάτου και της Κυριακής της αναστάσεως.
