Οριστικοποιήθηκε η εκλογή του Αναστασίου ως Αρχιεπισκόπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας και ορίστηκε η ενθρόνιση για τις 2 Αυγούστου 1992. Μερικοί συνεργάτες πήγαν αεροπορικώς στην Αλβανία λίγες μέρες νωρίτερα και οι υπόλοιποι πήγαμε με τουριστικό λεωφορείο, το οποίο χρειάστηκε 16 ώρες, για να μας πάει στο Δυρράχιο, όπου μείναμε την πρώτη νύχτελείωσε η Θείτα. Άλλο ένα λεωφορείο πήγε από την Άρτα. Από το Οικουμενικό Πατριαρχείο πήγαν δύο Μητροπολίτες, για να ενθρονίσουν τον Αναστασιο και να του παραδώσουν την Αρχιεπισκοπική Ράβδο. Ο ένας Μητροπολίτητς λειτούργησε, ενώ ο Αναστάσιος, ασθενής με 38 β. πυρετό, δεν έλαβε μέρος.
Ένας από εμάς, γιατρός και γνώστης της βυζαντινής μουσικής είχε πάρει τα μουσικά του βιβλία, για να ψάλλει στην Λειτουργία, νομίζοντας ότι θα γίνει στην ελληνική γλώσσα, καθόσον, όπως πολλοί άλλοι, ταύτιζε την αλβανική εκκλησία με την περιοχή των βορειοηπειρωτών. Όταν φτάσαμε από το Δυρράχιο στα Τίρανα, διαπιστώσαμε, ότι μέσα στην Εκκλησία (η οποία από γυμναστήριο είχε ήδη μετατραπεί σε ναό) έψελνε τον Όρθρο στα αλβανικά ο χορός των ψαλτών. Ο γιατρός έμεινε με τα βιβλία στο χέρι. Στην Θεία Λειτουργία έλαβε μέρος και μια μικτή καλλιτεχνική χορωδία από μέλη της Λυρικής Σκηνής των Τιράνων, ενώ στο κοινωνικό έψαλε στα αλβανικά το “Εξομολογείσθε τω Κυρίω…” μία χορωδία μικρών κοριτσιών από την Κορυτσά.
Όταν τελείωσε η Θεία Λειτουργία, βγήκε στην Ωραία Πύλη ο ιερέας π. Ηλίας Κάτρης και μίλησε για την επικείμενη ενθρόνιση. Οι ψάλτες έψελναν τα απαραίτητα τροπάρια, τα οποία εμείς καταλαβαίναμε από τη μουσική τους, όπως το “Ευλογητός ει Χριστέ ο Θεός ημών…” και “Ότε καταβάς τα γλώσσας συνέχεε…”. Έπειτα το “Πάτςερ ημών…” στα Αλβανικά το απήγγειλε με ενθουσιασμό όλο το εκκλησίασμα. Ανέβηκε στον επισκοπικό θρόνο ο Αναστάσιος, του παρέδωσαν την Ράβδο και άρχισε να μιλά στα ελληνικά βέβαια, με διερμηνέα.
Στη μέση της ομιλίας του μία ομάδα Αλβανών άρχισε να διαμαρτύρεται φωνάζοντας “γιο Αναστάση”, δηλαδή “όχι Αναστάσιε!”. Μας ενημέρωσαν, ότι ήταν παιδιά των τσάμηδων, οι οποίοι το 1944, όντες συνεργάτες των Γερμανών, αναγκάστηκαν να διαφύγουν στην Αλβανία. Εξήγησαν στον Αναστάσιο τι συμβαίνει και τον προέτρεψαν να σταματήσει την ομιλία λέγοντας το “δι’ ευχών…”. Ο Αναστάσιος μπήκε στο Ιερό. Αυθόρμητα Λαβανοί και Έλληνες χριστιανοί σχηματίσαμε με τα σώματά μας ένα διάδρομο-φράγμα, για να βγει ασφαλής ο Αναστάσιος από την Εκκλησία και περιμέναμε, ώσπου ενημερωθήκαμε ότι ο Αναστάσιος φυγαδεύτηκε από το πορτάκι του Ιερού και βρισκόταν ήδη στο ξενοδοχείο Τιράνα. Εκεί πήγαμε και εμείς για το ενθρονιστήριο γεύμα. Στην ενθρόνιση παραβρέθηκαν οι Έλληνες Μητροπολίτες Ιωαννίνων (ως εκπρόσωπος του Αρχιεπισκόπου Αθηνών), Αργολίδος και Άρτης, καθώς και ως τότε λαϊκός τότε, ο νυν Μητροπολίτης Μάνης κ. Χρυσόστομος.
Το ενθρονιστήριο γεύμα
Στη μεγάλη αίθουσατου ξενοδοχείου Τιράνα δόθηκε το ενθρονιστήριο γεύμα, στο οποίο παρεκάθησαν οι πιο πάνω Μητροπολίτες, εείς οι Ελλαδίτες, τα μέλη του Κληρικολαϊκού Σώματος, το οποίο ήδη είχε συστήσει ο Αναστάσιος και άλλοι, τους οποίους δεν γνωρίζαμε, ίσως και μερικοί επίσημοι. Λόγω της νηστείας των ημερών και της ελλείψεως τροφίμων το γεύμα ήταν πολύ λιτό. Μία κουταλιά σουρωτό ρύζι, τρεις τηγανισμένες μικρές μπάμιες και τρία κομματάκια μελιτζάνας, ενώ το ψωμί είχε παρατεθεί σε μικρή πιατέλα, ανά τραπέζι, κομμένο σε φέτες σαν τσιγαρόχαρτο. Φυσικά αφήσαμε το ψωμί για τους ντόπιους. Στο τέλος προσφέρθηκε ένα διπλωμένο γλυκό και ένας από το τραπέζι μας είπε: “Να και κάτι καλό που μας προσφέρουν οι Αλβανοί!”. Τον προέτρεψα να διαβάσει την ετικέτα στο γλυκό και ανακάλυψε, ότι ήταν ένα από τα καλαματιανά κανταΐφια του Αθανασίου.
Το έργο του Αναστασίου στην Αλβανία
Για το μεγάλο και πολύπτυχο έργο του χρειάζονται τόμοι ολόκληροι, έστω και για μια απλή περιγραφή του. Έγινε μέσα στο συμβολικό αριθμό των 33 ετών. Περιορίστηκα σε εκείνα τα γεγονότα για τα οποία είχα προσωπική αντίληψη. Σ’ αυτό το έργο ο Αναστάσθις είχε τη φώτιση και τη δύναμη του Θεού, αλλά κατά το ανθρώπινον, χρησιμοποίησε και συνεργάτες, άλλους εδώ και άλλους στην Αλβανία, ιδίως Έλληνες τεχνικούς. Προσωπικά είχα την ευλογία να συμπεριλαμβάνομαι στην μικρή ομάδα, που ο ίδιος αποκαλούσε συμβουλευτική και όταν ερχόταν από την Αλβανία, μας συγκέντρωνε και μας “συμβουλευόταν”. Αν είναι δυνατόν η σοφία του Αναστασίου να έχει ανάγκη των δικών μας συμβουλών! Είχε όμως η ταπείνωσή του. Αναφέρω δύο μόνο περιπτώσεις. Μετά από ενάμισι χρόνο αρχιεπισκοπικής του δράασης, δεν είχε βγάλει φωτογραφία, απ’ αυτές που συνηθίζουν να βγάζουν οι Μητροπολίτες. Μας ρώτησε, αν πρέπει να βγάλει και φυσικά η απάντησή μας ήταν θετική και κάπως επιτημιτική επειδή καθυστερούσε. Μας ρώτησε επίσης, αν πρέπει να δεχθεί δωρεά 15 εκατομμυρίων ευρώ, που του πρόσφερε ο τραπεζίτης Γιάννης Κωστόπουλος της Alpha Bank. Τον παροτρύναμε να τα πάρει και εγώ είπα, να μη δεχθεί μετρητά, αλλλά ένα βιβλιάριο ταμιευτηρίου. Του εξήγησα, ότι ένας τραπεζίτης, αν, από τα χρήματα που δίνει, μπορεί να κερδίσει κάτι, κρατώντας τα για λίγο στο ταμείο του, το εκτιμά ιδιαίτερα. Γέλασε ο Αναστάσιος και συμφώνησε, αποκαλώντας με “πονηρό καλαματιανό”. Σε λίγο καιρό ο Κωστόπουλος του έδωσε άλλα 40 εκατομμύρια ευρώ και, όταν άνοιξε υποκατάστημα στα Τίρανα, ζήτησε από τον Αναστάσιο έμπιστους ανθρώπους για την επάνδρωσή του.
Επίλογος
Η εξόδιος ακολουθία του Αναστασίου έγινε στις 30 Ιανουαρίου, εορτή των Τριών Ιεραρχών. Συμβολική ημέρα κατά την ταπεινή μου γνώμη. Την προηγούμενη έκανα την προαναφερθείσα τηλεοπτική εκπομπή στον τηλεοπτικό σταθμό BEST της Καλαμάτας. Πριν πάω στο σταθμό διάβασα τον Εσπερινό των Αγίων και εντυπωσιάστηκα από ένα τροπάριο, που έλεγε για τους Τρεις Ιεράρχες “…οι μετά τους δώδεκα τρεις απόστολοι…” παρομοιάζοντας τους αγίους αυτούς με τους 12 Αποστόλους. Αμέσως σκέφθηκα ότι θα μπορούμε πλέον να λέμε “οι μετά τους δώδεκα τέσσερις απόστολοι” συνυπολογίζοντας και τον Αναστάσιο. Όπως οι απόστολοι δημιούργησαν εξ αρχής τις κατά τόπους εκκλησίες, έτσι και ο Αναστάσιος ανέστησε εξαρχής την Εκκλησία της Αλβανίας. Έπειτα δημιούργησε μία “Βασιλειάδα” όπως ο Μέγας Βασίλειος, καλλιέργησε τη θεολογία όπως ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, συνδυάζοντάς την με την ιεραποστολή και προσπάθησε να λύσει, κατά ένα μέρος, το υπαρκτό κοινωνικό πρόβλημα στην Αλβανία με το πολυσχιδές έργο του, όπως ε΄΄ιχε πράξει ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Μερικοί συζητούν την μελλοντική αγιοκατάταξή του.
Αιωνία του η μνήμη!
