Η συνείδηση και η αυτοσυνείδηση είναι από τα μεγαλύτερα μυστήρια της ύπαρξης. Ο άνθρωπος, ως μέρος της δημιουργίας, γνωρίζει τον εαυτό του, στοχάζεται για τον κόσμο και αναζητά το νόημα. Το γεγονός αυτό δεν είναι ένα απλό βιολογικό φαινόμενο, αλλά μια ποιοτική υπέρβαση που τον τοποθετεί σε διαφορετικό επίπεδο από την άψυχη ύλη.
Αν όμως το μέρος —ο άνθρωπος— κατέχει αυτή την ανώτερη ιδιότητα, τότε είναι παράλογο να αποκλείσουμε ότι το έχει και το Όλον στο οποίο ανήκει. Δεν είναι δυνατόν το τμήμα να αποδεικνύεται ανώτερο από το σύνολο. Αν ο άνθρωπος έχει συνείδηση, τότε το Όλον, από το οποίο προέρχεται, δεν μπορεί να είναι άσυνειδο και τυφλό. Το να το ισχυριστεί κανείς θα ήταν σαν να δέχεται ότι το κλαδί έχει ζωή αλλά το δέντρο είναι νεκρό· μια αντίφαση που δεν αντέχει στη λογική.
Εδώ ακριβώς αναδύεται η έννοια του Θεού: το Όλον με συνείδηση και αυτοσυνείδηση σε άπειρη πληρότητα. Αυτό δεν είναι απλώς μια μεταφορά αλλά μια λογική αναγκαιότητα. Η ανθρώπινη εμπειρία του εαυτού του δεν θα μπορούσε να υπάρξει αν δεν είχε θεμέλιο σε μια καθολική Αυτοσυνείδηση, που είναι η ίδια η πηγή της ύπαρξης.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας φωτίζουν αυτή την αλήθεια με θεολογικό τρόπο. Ο άγιος Αθανάσιος ο Μέγας μιλά για τον Λόγο του Θεού ως δημιουργό και συνέχοντα των πάντων· αν ο άνθρωπος είναι λογικό ον, αυτό οφείλεται στο ότι έχει πλαστεί από τον Λόγο και φέρει μέσα του τη σφραγίδα Του. Ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής υπογραμμίζει ότι κάθε λογικό ον μετέχει στους «λόγους των όντων», δηλαδή στη σοφία του Θεού· η λογικότητά μας είναι μετοχή στη θεία Λογικότητα. Ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, τέλος, διδάσκει ότι ο Θεός είναι Νους και Λόγος, η απόλυτη πηγή της σκέψης και της συνείδησης.
Συνεπώς, το επιχείρημα γίνεται σαφές: εφόσον το μέρος (ο άνθρωπος) έχει αυτοσυνείδηση, είναι παράλογο να αποκλείουμε ότι το Όλον, δηλαδή ο Θεός, δεν την έχει. Αν το δεχόμασταν, θα βρισκόμασταν μπροστά σε μια αντίφαση: το κτιστό να είναι ανώτερο από τον Δημιουργό του, το πεπερασμένο να κατέχει κάτι που το άπειρο στερείται.
Η λογική και η πίστη εδώ συναντιούνται. Η ίδια η ύπαρξη της ανθρώπινης συνείδησης δεν είναι μόνο μυστήριο· είναι και απόδειξη ότι υπάρχει Θεός: η υπέρτατη Συνείδηση, το Πρόσωπο που περικλείει και θεμελιώνει τα πάντα.
