ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΚΑΝΟΝΟΣ Δ΄ ΗΧΟΥ
Κανών Δ΄ Ήχου ᾨδή Α΄. Ὁ ἀναστάσιμος.
«Θαλάσσης, τὸ ἐρυθραῖον πέλαγος, ἀβρόχοις ἴχνεσιν,
ὁ παλαιὸς πεζεύσας Ἰσραήλ, σταυροτύποις Μωσέως χερσί,
τοῦ Ἀμαλὴκ τὴν δύναμιν, ἐν τῇ ἐρήμῳ ἐτροπώσατο».
Απλή σύνταξη
«Ο παλαιὸς Ἰσραήλ πεζεύσας ἀβρόχοις ἴχνεσιν
τὸ ἐρυθραῖον πέλαγος θαλάσσης,
ἐτροπώσατο ἐν τῇ ἐρήμῳ τὴν δύναμιν τοῦ Ἀμαλὴκ,».
σταυροτύποις χερσί Μωσέως»
Μετάφραση
Ο παλαιός Ισραήλ αφού πέρασε πεζός το πέλαγος της Ερυθράς θάλασσας
χωρίς να βρέξει τα πόδια του, κατατρόπωσε την (στρατιωτική) δύναμη
του Αμαλήκ με τα χέρια του Μωυσή στο σχήμα σταυρού.
Σχόλιο
Το τροπάριο αναφέρεται και αυτό στην Διάβαση της Ερυθράς θάλασσας από του Ισραηλίτες και την κατατρόπωση της στρατιωτικής δύναμης του Φαραώ, που εδώ χαρακτηρίζεται ως Αμαλήκ, που ήταν ο αιώνιος εχθρός των Ισραηλινών. Δύο είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: Το πρώτο ότι πέρασαν το Ερυθραίο πέλαγος «αβρόχοις ίχνεσιν» εμείς λέμε «αβρόχους ποσί», έκφραση που δηλώνει ότι δεν έπαθαν το παραμικρό κατά την διάβαση και το δεύτερο ο θαυματουργικός τρόπος που άνοιξαν τα νερά για να περάσουν οι Ισραηλίτες και να κλείσουν πάλι κι έτσι να κατατροπώσουν την δύναμη του εχθρού.
Κανών Δ΄ Ήχου ᾨδή Α΄ Τροπάριον 1ον
Ὑψώθης, τὴν ἡμετέραν ἔκπτωσιν, ἐπανορθούμενος,
ἐν τῷ ἀχράντῳ ξύλῳ τοῦ Σταυροῦ,
τὴν ἐν ξύλῳ ἰώμενος, πανωλεθρίαν Δέσποτα,
ὡς ἀγαθὸς καὶ παντοδύναμος.
Απλή σύνταξη
Ὑψώθης ἐν τῷ ἀχράντῳ ξύλῳ τοῦ Σταυροῦ,
ἐπανορθούμενος τὴν ἡμετέραν ἔκπτωσιν
ἰώμενος τὴν ἐν ξύλῳ πανωλεθρίαν Δέσποτα,
ὡς ἀγαθὸς καὶ παντοδύναμος.
Μετάφραση
Υψώθηκες στο άχραντο ξύλο του Σταυρού
διορθώνοντας την δικιά μας πτώση
και θεραπεύοντας, Δέσποτα, την πανωλεθρία
που υποστήκαμε με το ξύλο του Παραδείσου
ως αγαθός και Παντοδύναμος.
Ερμηνεία
Ο Χριστός υψώθηκε στον Σταυρό, για να μας ανυψώσει εμάς που πέσαμε λόγω του ότι φάγαμε από το απαγορευμένο ξύλο του Παραδείσου. Ο αγαθός και Παντοδύναμος Θεός ανατρέπει τα δεδομένα, την πτώση την μετατρέπει σε ανύψωση, το ξύλο του θανάτου σε ξύλο ζωής, την πανωλεθρία σε σωτηρία. Αυτό όμως ο Χριστός το πλήρωσε πολύ ακριβά, διότι αναγκάστηκε να κρεμαστεί στον Σταυρό, από όπου πήγασε η σωτηρία. Η αγάπη, κάθε αγάπη, έχει κόστος στην πράξη. Ο Χριστός μας αγάπησε έμπρακτα με το μεγαλύτερο κόστος, γιατί το πλάσμα που δημιούργησε άξιζε όσο όλος ο κόσμος. Η ευγνωμοσύνη μας για αυτήν την θυσία της αγάπης πρέπει είναι απεριόριστα μεγάλη.
Κανών Δ΄ Ήχου ᾨδή Α΄ Τροπάριον 2ον
Ἐν τάφῳ, σωματικῶς, ἐν ᾅδῃ δὲ μετὰ ψυχῆς ὡς Θεός,
ἐν Παραδείσῳ δὲ μετὰ Λῃστοῦ, καὶ ἐν θρόνῳ ὑπῆρχες Χριστέ,
μετὰ Πατρὸς καὶ Πνεύματος, πάντα πληρῶν ὁ ἀπερίγραπτος.
Απλή σύνταξη
Υπῆρχες, Χριστέ, ὡς Θεός
εν τάφῳ σωματικῶς, ἐν ᾅδῃ δὲ μετὰ ψυχῆς,
ἐν Παραδείσῳ δὲ μετὰ Λῃστοῦ,
καὶ ἐν θρόνῳ, μετὰ Πατρὸς καὶ Πνεύματος,
πάντα πληρῶν ὁ ἀπερίγραπτος
Μετάφραση
Χριστέ μου, ως Θεός που είσαι, μπήκες
στον τάφο με το σώμα σου, στον Άδη με την ψυχή,
στον Παράδεισο με τον ληστή και στο θρόνο
δίπλα στον Θεό Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα
ανταποκρινόμενος σε όλα με πληρότητα
και γι’ αυτό είσαι απερίγραπτος.
Ερμηνεία
Ο Χριστός, όχι μόνο το Άγιο Πνεύμα, όντως είναι «ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών» και όταν λέμε πανταχού για τα δικά μας δεδομένα μιλάμε για τα πιο σημαντικά γεγονότα της επίγειας παρουσίας του Χριστού. Δέχτηκε να ταφεί σε τάφο, κατέβηκε στον Άδη να σώσει όσους τον πιστέψουν, κάλεσε μαζί του στον Παράδεισο τον ληστή και κάθισε δοξασμένος στα δεξιά του Θεού και Πατρός μαζί με τον Άγιο Πνεύμα. Όλα αυτά τα επιτεύγματα τα επιτέλεσε με κάθε πληρότητα και τελειότητα. Δόξασε το όνομά του και το όνομα του Πατρός που τον «εξαπέστειλε» σε αποστολή σωτηρίας του ανθρώπου. Όλα αυτά όσα έκανε ο Χριστός γι εμάς είναι απερίγραπτα και έτσι δίκαια χαρακτηρίζεται «ὁ ἀπερίγραπτος».
Ἦχος δ΄ ᾨδὴ γ’, Κανὼν Ἀναστάσιμος.
Ὁ Εἱρμὸς
«Εὐφραίνεται ἐπὶ σοί ἡ Ἐκκλησία σου Χριστὲ κράζουσα·
Σύ μου ἰσχὺς Κύριε καὶ καταφυγὴ καὶ στερέωμα».
Απλή σύνταξη
Η Ἐκκλησία σου, Χριστὲ, εὐφραίνεται ἐπὶ σοί κράζουσα·
Σύ μου ἰσχὺς Κύριε καὶ καταφυγὴ καὶ στερέωμα».
Μετάφραση
Η εκκλησία σου Χριστέ ευφραίνεται εξαιτίας σου κραυγάζοντας
Εσύ είσαι η δύναμή, εσύ το καταφύγιο και το στερέωμά μου.
Ερμηνεία
Η ίδρυση της εκκλησίας του Θεού ήταν ο πόθος του Χριστού. Τώρα πια που εδραιώθηκε, όλοι οι πιστοί ομολογούν με πίστη ότι η εκκλησία δίνει την δύναμη στους πιστούς να κάνουν τον αγώνα τους, αποτελεί καταφύγιο σε κάθε περίπτωση και προ παντός «αποκούμπι».
Οι πιστοί αντλούν την δύναμή τους από τον Παντοδύναμο Θεό, ό οποίος φάνηκε αδύναμος φορώντας την σάρκα την ανθρώπινη, έχοντας ως πρότυπο ζωής την βασανισμένη αλλά μακάρια ζωή επί της γης. Όλοι οι άγιοι που μαρτύρησαν αντλούσαν δύναμη από τον Σταυρό του Χριστού.
Καταφύγιο για τους πιστούς είναι βέβαια η Παναγία αλλά πιο ασφαλές καταφύγιο είναι η εκκλησία, την οποία ίδρυσε ο ίδιος ο Χριστός και δεν πρόκειται ποτέ να εξαφανιστεί, διότι «πύλαι Άδου ου κατισχύσουσι αυτής».
Ακόμη η εκκλησία στερεώθηκε στον ακρογωνιαίο λίθο, που λέγεται Χριστός, αποτελεί επομένως στερεά βάση για να κτίζει ο καθένας το οικοδόμημα της ζωής του και πορεύεται κατά Χριστό.
Τέλος η εκκλησία είναι η σωτηρία μας, οι ναοί είναι οίκοι Θεού, όπου κατοικεί ο Θεός και αγιάζει τους πιστούς. Είναι το ασφαλές πλοίο που μας μεταφέρει κοντά στο Χριστό.
Ήχος Δ΄ Ωδή γ΄ τροπάριο 1ον.
Τὸ ξύλον τὸ τῆς ζωῆς, ἡ νοητὴ καὶ ἀληθὴς ἄμπελος,
ἐπὶ Σταυροῦ κρέμαται πᾶσιν ἀμβροσίαν πηγάζουσα.
Απλή σύνταξη
Τὸ ξύλον τὸ τῆς ζωῆς, ἡ νοητὴ καὶ ἀληθὴς ἄμπελος,
κρέμαται ἐπὶ Σταυροῦ πηγάζουσα πᾶσιν ἀμβροσίαν.
Μετάφραση
Το ξύλο της ζωής, που είναι η νοητή και αληθινή άμπελος,
κρέμεται πάνω στον Σταυρό πηγάζοντας σε όλους
την θεϊκή τροφή.
Ερμηνεία
Μέσα στον Παράδεισο ο Θεός φύτεψε εκτός από το ξύλο της γνώσεως του καλού και του κακού και το ξύλο της ζωής. Είναι αυτό που το φύλαγε ο Θεός ως βραβείο για την δοκιμασία της βούλησής των Πρωτοπλάστων προς το αγαθό. Τελικά σε αυτό το ξύλο μεταμορφώθηκε ο Χριστός, για να φέρει την πραγματική ζωή στους πιστούς. Το ξύλο αυτό είναι μια κληματαριά με κλαδιά που είναι οι μαθητές του. Αυτά τα κλαδιά οφείλουν να είναι ενωμένα με τον κορμό της κληματαριάς, αν θέλουν να είναι εν ζωή και να μην ξεραθούν και πεταχτούν στην φωτιά. Αυτό το τόνισε πολύ καθαρά κατά τον ευαγγελιστή Ιωάννη ο Χριστός λέγοντας: Εγώ ειμί η άμπελος, υμείς τα κλήματα». Αυτή είναι η νοητή άμπελος και συγχρόνως η μόνη αληθινή. Αλλά και ο καρπός της αμπέλου, ο οίνος, δεν «ευφραίνει μόνο την καρδίαν του ανθρώπου», αλλά, όταν μετατραπεί θείο αίμα, τότε ευφραίνει και την ψυχή του ανθρώπου.
Αυτή λοιπόν η αληθινή άμπελος κρεμάστηκε πάνω σε ξύλο και αυτό έγινε ξύλο ζωής, διότι από αυτήν πηγάζει η θεία τροφή, το αίμα του Χριστού, το οποίο εμείς μεταγγίζουμε στις φλέβες μας και παίρνουμε ζωή.
Αμβροσία κατά του αρχαίους ήταν η τροφή των θεών και το νέκταρ το νερό τους. Τώρα οι πιστοί πίνουν το αίμα του Χριστού, που είναι μια θεϊκή τροφή, βάζουν μέσα τους τον Θεό και «ενθουσιάζονται».
Ήχος Δ΄ Ωδή γ΄ τροπάριο 2ον.
Ὡς μέγας, ὡς φοβερός, ὡς τὸ τοῦ ᾅδου καθελὼν φρύαγμα,
καὶ ὡς Θεὸς ἄφθαρτος νῦν σωματικῶς ἐξεγήγερται.
Απλή σύνταξη
Ὡς μέγας, ὡς φοβερός, ὡς καθελὼν τὸ φρύαγμα τοῦ ᾅδου,
καὶ ὡς ἄφθαρτος Θεὸς, ἐξεγήγερται νῦν σωματικῶς.
Μετάφραση
Ως μέγας και φοβερός Θεός, αυτός που εξουδετέρωσε
την αυθάδεια του Άδη, και ως άφθαρτος Θεός
έχει σηκωθεί από τον τάφο σωματικά.
Ερμηνεία
Εδώ τονίζονται τέσσερις ιδιότητες του Θεού: το ότι είναι μέγας, φοβερός, άφθαρτος και αυτός που νίκησε την υπερηφάνεια του Άδη.
Η μεγαλοσύνη του Θεού δεν περιγράφεται, γιατί είναι απερίγραπτη.
Ο Δαυίδ στους ψαλμούς του συχνά τονίζει αυτήν την μεγαλοπρέπεια του Θεού: «ΚΥΡΙΕ ὁ Κύριος ἡμῶν, ὡς θαυμαστὸν τὸ ὄνομά σου ἐν πάσῃ τῇ γῇ·ὅτι ἐπήρθη ἡ μεγαλοπρέπειά σου ὑπεράνω τῶν οὐρανῶν. (Ψαλμός 8ος ). Και ακόμη: «Κύριε ὁ Θεός μου, ἐμεγαλύνθης σφόδρα, ἐξομολόγησιν καὶ μεγαλοπρέπειαν ἐνεδύσω, ….24 ὡς ἐμεγαλύνθη τὰ ἔργα σου, Κύριε· πάντα ἐν σοφίᾳ ἐποίησας, ἐπληρώθη ἡ γῆ τῆς κτίσεώς σου. (Ψαλμός 103).
Η φράση «Ο Θεός είναι φοβερός» εκφράζει κυρίως το δέος, τον σεβασμό και τον θαυμασμό προς τον Θεό, και όχι τον φόβο με την αρνητική έννοια. Στη χριστιανική θεολογία και στην ελληνική γλώσσα, αυτή η έκφραση έχει θετικό και μεγαλειώδη χαρακτήρα.
Η λέξη άφθαρτος θέλει να τονίσει σε αντίθεση με την φθαρτότητα του ανθρώπου την αφθαρσία και την αθανασία του Θεού. Αυτό αποδεικνύεται από το ότι τα δημιουργήματα του Θεού αλλάζουν, μεταβάλλονται αλλά δεν εξαφανίζονται. Το απέδειξε επίσης και ο Χριστός με την Ανάστασή του, διότι δεν υπέκυψε στην φθορά του θανάτου.
Ἦχος δ΄ ᾨδὴ δ’, Κανὼν Ἀναστάσιμος.
Ὁ Εἱρμὸς
«Ἐπαρθέντα σε ἰδοῦσα ἡ Ἐκκλησία ἐπὶ Σταυροῦ
τὸν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης, ἔστη ἐν τῇ τάξει αὐτῇς,
εἰκότως κραυγάζουσα: Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε».
Απλή σύνταξη
Η Ἐκκλησία ἰδοῦσα σε, τὸν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης
επαρθέντα ἐπὶ Σταυροῦ ἔστη ἐν τῇ τάξει αὐτῇς
εἰκότως κραυγάζουσα: Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε.
Μετάφραση
Η εκκλησία όταν είδε εσένα, που είσαι ο Ήλιος της δικαιοσύνης
υψωμένο πάνω στο Σταυρό και μπήκε στην εκκλησιαστική τάξη
εύλογα φωνάζει δυνατά: Δόξα στην δύναμή σου Κύριε.
Σχόλιο
Ο Θεός όχι μόνο έστειλε τον Μονογενή του Υιό αλλά δέχτηκε να ανεβεί και στο Σταυρό για να σταυρωθεί αυτός που είναι ο Ήλιος της Δικαιοσύνης. Αυτό βλέπει η εκκλησία και δοξάζει την αγαθή βούληση και την δύναμη του Θεού, ο οποίος βγήκε νικητής από τον σταυρικό θάνατο. Η σταυρική θυσία του Χριστού είναι αυτή που κάνει να συνέχει την εκκλησία, να την έχει συνεχώς μπροστά της και να διαιωνίζεται η παρουσία της επί της γης.
Στην ανάγκη της Παλαιάς Διαθήκης για δικαιοσύνη «δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης» έρχεται ο Θεός να ανταποκριθεί σε αυτό το δίκαιο αίτημα με το να στείλει όχι απλώς την δικαιοσύνη αλλά τον Ήλιο της δικαιοσύνης, από τον οποίο πηγάζουν όλες οι αξίες της ζωής. Στο εξής μπορεί να αλλάξει ο κόσμος προς το καλύτερο, φτάνει να το θέλουμε.
Κανὼν Ἦχος δ΄ ᾨδὴ δ’, τροπάριο 1ον
Ἀνελήλυθας τὰ πάθη μου θεραπεύσων,
ἐπὶ Σταυροῦ τῷ πάθει τῆς ἀχράντου σαρκός σου,
ἣν ἑκὼν ἐφόρεσας. Διό σοι κραυγάζομεν·
Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε.
Απλή σύνταξη
Ἀνελήλυθας ἐπὶ Σταυροῦ θεραπεύσων τὰ πάθη μου,
τῷ πάθει τῆς ἀχράντου σαρκός σου, ἣν ἑκὼν ἐφόρεσας.
Διό σοι κραυγάζομεν: Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε.
Μετάφραση
Ανέβηκες στον Σταυρό, για να μου θεραπεύσεις τα πάθη μου
με το Πάθος της άχραντης σάρκας σου, την οποία φόρεσες
με την θέλησή σου, γι’ αυτό και φωνάζουμε:
Δόξα στη δύναμή Σου Κύριε.
Ερμηνεία
Υπάρχει διαφορά ανάμεσα στα πάθη του ανθρώπου και τα Πάθη του Χριστού. Τα πάθη του ανθρώπου είναι συνέπειες της προπατορικής αμαρτίας και τα υφιστάμεθα χωρίς την θέλησή μας αλλά και με την θέλησή μας. Πρόκειται για ψυχικά αλλά και για σωματικά πάθη, τα οποία είναι βασανιστικά και υποδουλωτικά. Αντίθετα τα Πάθη του Χριστού είναι εκούσια και λειτουργικά, διότι συμβάλλουν στην απελευθέρωση του ανθρώπου από τα ψυχικά και σωματικά του πάθη. Ο Χριστός έκρινε ότι τα πάθη του ανθρώπου δεν επρόκειτο να εξαλειφθούν παρά μόνο από μια μεγάλη αγάπη, την σταυρική του αγάπη. Φόρεσε την ανθρώπινη σάρκα, για να την αγιάσει και μαζί με αυτήν όλους τους ανθρώπους. Αυτό το κατόρθωμα μόνο ένα Θεός, ο Τριαδικός Θεός, μπορούσε να το κάνει και το έκανε. Επομένως του αξίζει κάθε ευχαριστία και δοξολογία για την δύναμη της αγάπης Του.
Κανὼν Ἦχος δ΄ ᾨδὴ δ’, τροπάριο 2ον
Ἀναμαρτήτου ὁ θάνατος γεγευμένος,
ζωοποιοῦ τε σώματος τοῦ σοῦ ἐπαξίως,
Δέσποτα νενέκρωται,
ἡμεῖς δὲ βοῶμέν σοι:Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε.
Απλή σύνταξη
Ο θάνατος γεγευμένος τοῦ σοῦ αναμαρτήτου
ζωοποιοῦ τε σώματος, Δέσποτα, νενέκρωται ἐπαξίως,
ἡμεῖς δὲ βοῶμέν σοι·Δόξα τῇ δυνάμει σου Κύριε.
Μετάφραση
Ο Θάνατος, όταν γεύτηκε το δικό σου
αναμάρτητο και ζωοποιό σώμα, Δέσποτα,
έπεσε νεκρός έτσι όπως του άξιζε,
Εμείς όμως φωνάζουμε: Δόξα στην δύναμή σου, Κύριε.
Ερμηνεία
Εδώ ο Θάνατος, δηλαδή ο Διάβολος, προσωποποιείται και παρομοιάζεται με ένα άγριο θηρίο, που πάει να καταπιεί το σώμα του Χριστού, όπως έκανε μέχρι τότε, αλλά ο Χριστός όχι μόνο δεν βρέθηκε στην κοιλιά αυτού του θηρίου αλλά, όταν μπήκε σε αυτήν ελευθέρωσε και αυτούς που ήταν εκεί. «Εσκύλευσας τον Άδην μη πειρασθείς υ’ αυτού». Έτσι, με την Ανάσταση του Χριστού, οι «σιαγόνες» του Άδη συντρίβονται, δηλαδή ο θάνατος χάνει τη δύναμή του και καταργείται η εξουσία του πάνω στους ανθρώπους «ᾍδης σοι προσπελάσας, καὶ τοῖς ὀδοῦσι μὴ σθένων, συντρῖψαι τὸ σῶμά σου, τὰς σιαγόνας τέθλασται· ὅθεν Σωτὴρ τὰς ὀδύνας, λύσας τοῦ θανάτου, ἀνέστης τριήμερος. Ο Απόστολος Παύλος πεπεισμένος για την ανυπέρβλητη Δύναμη του Χριστού τονίζει: «ποῦ σου, θάνατε, τὸ κέντρον; ποῦ σου, ᾅδη, τὸ νῖκος; τὸ δὲ κέντρον τοῦ θανάτου ἡ ἁμαρτία, ἡ δὲ δύναμις τῆς ἁμαρτίας ὁ νόμος (Α΄Κορινθ. 15, 55-56).
Ἦχος δ΄ᾨδὴ ε’, Κανὼν Ἀναστάσιμος.
Ὁ Εἱρμὸς
«Σὺ Κύριέ μου φῶς εἰς τὸν κόσμον ἐλήλυθας,
φῶς ἅγιον ἐπιστρέφον ἐκ ζοφώδους ἀγνοίας,
τοὺς πίστει ἀνυμνοῦντάς σε».
Απλή σύνταξη
Σὺ, Κύριέ μου, ἐλήλυθας φῶς εἰς τὸν κόσμον,
ἐπιστρέφον φῶς ἅγιον τοὺς πίστει ἀνυμνοῦντάς σε.
ἐκ ζοφώδους ἀγνοίας,
Μετάφραση
Εσύ, Κύριέ μου, ήρθες για να φέρεις το φως στον κόσμο,
το φως το άγιο που κάνει αυτούς που με πίστη σε υμνούν
να βγαίνουν από την ζοφώδη άγνοια.
Σχόλιο
Εδώ υπάρχει αντίθεση ανάμεσα στην ζοφώδη άγνοια και το φως το άγιο. Ζοφώδης άγνοια επικρατούσε για πολλούς αιώνες στη γη και είχαμε μαύρα σκοτάδια, ώσπου ήρθε το Φως το αληθινό στους ανθρώπους που με πίστη ανυμνούν τον Θεό. Η άγνοια του Θεού επιφέρει τον σκοταδισμό, την σύγχυση την πλάνη. Το φως του Θεού φέρνει την διαύγεια του νου, την καθαρότητα της καρδιάς και την σωστή εκτίμηση των πραγμάτων. Η θεογνωσία τελικά είναι σοφία, που βοηθάει τον άνθρωπο να τοποθετηθεί σωστά στην ζωή. «Αρχή σοφίας, φόβος Κυρίου» τονίζει ο Σολομών.
Κανὼν Ἦχος δ΄ ᾨδὴ ε’, τροπάριο 1ον
Σὺ Κύριε πρὸς γῆν,συμπαθῶς κατελήλυθας,
σὺ ὕψωσας τὴν πεσοῦσαν τῶν ἀνθρώπων οὐσίαν,
ἐν ξύλῳ ἀναρτώμενος.
Απλή σύνταξη
Σὺ Κύριε κατελήλυθας πρὸς γῆν συμπαθῶς,
σὺ ὕψωσας τὴν πεσοῦσαν οὐσίαν τῶν ἀνθρώπων
ἐν ξύλῳ ἀναρτώμενος.
Μετάφραση
Εσύ, Κύριε, κατέβηκες στη γη,
από συμπάθεια για τους ανθρώπους.
Εσύ ανύψωσες την ξεπεσμένη φύση των ανθρώπων
με το να κρεμαστείς σε ξύλο.
Ερμηνεία
Τους ανθρώπους που είχαν πέσει στο βυθό της αμαρτίας θέλησε ο Τριαδικός Θεός δια του Υιού του, του Ιησού Χριστού, να τους ανυψώσει, γιατί του πονούσε η καρδιά και δεν ήθελε να βλέπει να πλάσμα του να βασανίζεται στην γη. Κατέβηκε λοιπόν με την θέλησή του, που την υπαγόρευε η απέραντη αγάπη του Θεού, για να ανακαινίσει την ξεπεσμένη φύση των ανθρώπων. «Και ουκ απέστης πάντα ποιών έως εις τον ουρανόν ανήγαγες» λέει στην ευχή του ο ιερέας στην Θ. Λειτουργία.
Κανὼν Ἦχος δ΄ ᾨδὴ ε’, τροπάριο 2ον
Σὺ ᾖράς μου Χριστέ,τῶν πταισμάτων τὸ ἔγκλημα,
σὺ ἔλυσας τὰς ὀδύνας,τοῦ θανάτου Οἰκτίρμον,
τῇ θείᾳ Ἀναστάσει σου.
Απλή σύνταξη
Σὺ ᾖράς μου,Χριστέ, τὸ ἔγκλημα τῶν πταισμάτων,
σὺ ἔλυσας τὰς ὀδύνας τοῦ θανάτου Οἰκτίρμον,
τῇ θείᾳ Ἀναστάσει σου.
Μετάφραση
Εσύ, Χριστέ μου, με απάλλαξες από τις κατηγορίες των σφαλμάτων μου.
Εσύ, Οικτίρμον, εξάλειψες τον πόνο του θανάτου
με την Θεία Σου Ανάσταση.
Ερμηνεία
Είμαστε όλοι κατηγορούμενοι, είμαστε όλοι υπόδικοι απέναντι στον Θεό, είμαστε όλοι χρεωμένοι αφάνταστα απέναντι στις δωρεές του Θεού. Κι όμως ο Χριστός μας απάλλαξε από τα σφάλματά μας όχι με νομικές διαδικασίες αλλά με προσωπική παρέμβαση. Ο Χριστός είναι «ο αίρων την αμαρτίαν του κόσμου αλλά και τας αμαρτίας του κόσμου». Η πρώτη απαλλαγή αφορά όλους τους ανθρώπους, διότι όλοι οι άνθρωποι στο πρόσωπο του Αδάμ είμαστε κατηγορούμενοι για την παρακοή, η δεύτερη αφορά τις προσωπικές μας αμαρτίες. Όταν ο Χριστός απάντησε στο ερώτημα πόσες φορές πρέπει να συγχωρούμε τους συνανθρώπους «εβδομηκοντάκις επτά», δηλαδή άπειρες, πώς να μη συγχωρεί και ο ίδιος το πλάσμα του, όταν μετανοεί και ζητάει το έλεός του;
Η συνέπεια της παρακοής των ανθρώπων είναι ο θάνατος με όλες τις μορφές του, από την απλή αρρώστια μέχρι την βαριά και τον θάνατο. Μπροστά στον θάνατο όλοι οι άνθρωποι πονούν και λυγίζουν, διότι ο θάνατος είναι οδυνηρός. Και περισσότερο πονούν οι άνθρωποι που τον εντοπίζουν μόνο στο σώμα τους, ενώ οι πιστοί θεωρούν τον θάνατο μετάβαση από την επίγεια ζωή στην ουράνια. Δεν υπολογίζουν τον θάνατο, γιατί θα κερδίσουν την αιώνια ζωή. Έτι έκαναν όλοι οι μάρτυρες του Χριστού αλλά και όλοι οι πιστοί, που σηκώνουν στον ώμο τους τον καθημερινό σταυρό της ζωής τους. Η Ανάσταση του Χριστού δίνει ελπίδα και κουράγιο σε όλους.
Ἦχος δ΄ ᾨδὴ ς’, Κανὼν Ἀναστάσιμος.
Ὁ Εἱρμὸς
«Θύσω σοι, μετὰ φωνῇς αἰνέσεως Κύριε,
ἡ Ἐκκλησία βοᾷ σοι ἐκ δαιμόνων λύθρου κεκαθαρμένη,
τῷ δι’ οἶκτον ἐκ τῆς πλευρᾶς σου ῥεύσαντι αἵματι».
Απλή σύνταξη
Η Ἐκκλησία κεκαθαρμένη ἐκ λύθρου δαιμόνων βοᾷ σοι:
«Θύσω σοι, μετὰ φωνῇς αἰνέσεως, Κύριε,
τῷ αἵματι ῥεύσαντι ἐκ τῆς πλευρᾶς σου δι’ οἶκτον».
Μετάφραση
Η εκκλησία σου, καθαρισμένη από την βρωμιά των δαιμόνων,
Σε φωνάζει: «Θα προσφέρω θυσία με μια φωνή δοξολογίας, Κύριε,
χάρη στο αίμα που έρρευσε από την πλευρά σου από ευσπλαχνία.
Ερμηνεία
Οι δαίμονες πριν από την έλευση του Χριστού κυριαρχούσαν στην ανθρώπινη κοινωνία, αλλά παντού βρωμιά και δυσωδία. Η παρουσία των δαιμόνων είναι συνδεδεμένη με βρωμιά, δυσοσμία και ασχήμια. Πέρα από τις επιφανειακές ωραιοποιήσεις, με τις οποίες οι δαίμονες ξεγελούν τους ανθρώπους, υπάρχει κακογουστιά και αηδία. Βόθρος πραγματικός μια άνομη κοινωνία, που μετατρέπεται σε θηριωδία.
Η εκκλησία που ίδρυσε ο Χριστός μπόρεσε και καθαρίστηκε με το καθαρτήριο λουτρό του αίματος του Χριστού. Η εκκλησία καθαρίστηκε και μαζί με αυτήν καθαρίστηκαν και καθαρίζονται όλοι οι πιστοί με το αίμα που έρρευσε από την άχραντη πλευρά του Χριστού. Σε κάθε Θεία Λειτουργία ο Χριστός κεντιέται στην πλευρά και θυσιάζεται, για να τρέξει το σωτήριο αίμα του που σώζει τους πιστούς από την φθορά και τον θάνατο. Πώς να μην φωνάξουμε δυνατά και να ευχαριστήσουμε για «το μέγα έλεός του», την σωτηρία μας. Η δικιά μας θυσία είναι η «η θυσία αινέσεως», δηλαδή υπακοή στο θέλημα του Θεού, αποτελεί την πολυτιμότερη θυσία του ανθρώπου και την ωραιότερη δοξολογία μας στον Θεό.
Κανὼν Ἦχος δ΄ ᾨδὴ στ’, τροπάριο 1ον
Ἀνῆλθες, ἐν Σταυρῷ δυναστείαν ζωσάμενος,
καὶ συμπλακεὶς τῷ τυράννῳ,
ὡς Θεὸς ἐξ ὕψους κατέρραξας,
τὸν Ἀδὰμ δέ, ἀηττήτῳ, παλάμῃ ἀνέστησας.
Απλή σύνταξη
Ἀνῆλθες ἐν Σταυρῷ ζωσάμενος δυναστείαν,
καὶ συμπλακεὶς τῷ τυράννῳ,
κατέρραξας ὡς Θεὸς ἐξ ὕψους,
ἀνέστησας δέ τὸν Ἀδὰμ ἀηττήτῳ, παλάμῃ.
Μετάφραση
Ανέβηκες στον Σταυρό ζωσμένος την δύναμή σου
και αφού συνεπλάκης με τον τύραννο
Τον γκρέμισες, ως Θεός που είσαι, από το ύψος του
και ανέστησες τον Αδάμ με το αήττητο χέρι σου.
Ερμηνεία
Ο Διγενής, όσο δυνατός κι αν ήταν, δεν έπαυε να είναι άνθρωπος
κι έτσι νικήθηκε στα μαρμαρένια αλώνια από τον Χάρο, τον Θάνατο. Ο χριστός όμως είναι Θεός Παντοδύναμος. Μάζεψε λοιπόν την δύναμή του και πάλεψε με τον Διάβολο και από την πάλη αυτή βγήκε νικητής ο Χριστός. Ο Διάβολος βρίσκονταν ψηλά και διαφέντευε σε όλους τους ανθρώπους. Ο Διάβολος θέλησε να ανεβεί και πιο πάνω από τον Υψηλό Θεό κι έτσι γκρεμίστηκε στο βάραθρο της ανυποληψίας. Δεν άκουσε τον Αρχάγγελο Μιχαήλ που φώναζε σε όλους τους Αγγέλους «στώμεν καλώς» να σταθούμε δίπλα στον Θεό και όχι πάν από τον Θεό. Έτσι το γκρέμισμά του ήταν πολύ πιο οδυνηρό. Δεν υπολόγισε «την πανίσχυρη δεξιά του Κυρίου» και νικήθηκε.
Το ίδιο αυτό χέρι, το αήττητο χέρι του Θεού, που κατέβηκε θανατερό στον Διάβολο, ήταν και το χέρι με το οποίο τράβηξε από τον Άδη τον Αδάμ και την Εύα και τους ελευθέρωσε από τις ωδίνες του θανάτου. Ο Διάβολος καταποντίστηκε και ο Αδάμ που τον είχε καταποντίσει ο ίδιος πριν από αιώνες, υψώθηκε με την δύναμη του Χριστού στα ύψη της Θεότητας και στην αγκαλιά του Θεού.
Κανὼν Ἦχος δ΄ ᾨδὴ στ’ τροπάριο 2ον
Ἀνέστης ἐκ τάφου Χριστέ ἐξαστράπτων ὡραῖος,
καὶ διεσκέδασας πάντας τοὺς ἐχθροὺς τῇ θείᾳ σου δυναστείᾳ,
καὶ τὰ πάντα ὡς Θεός, εὐφροσύνης ἐπλήρωσας.
Απλή σύνταξη
Ἀνέστης, ἐξαστράπτων ὡραῖος ἐκ τάφου Χριστέ,
καὶ διεσκέδασας πάντας τοὺς ἐχθροὺς τῇ θείᾳ σου δυναστείᾳ,
καὶ ἐπλήρωσας τὰ πάντα εὐφροσύνης ὡς Θεός,.
Μετάφραση
Αναστήθηκες από τον τάφο, Χριστέ μου, λαμπερός και ωραίος
και διασκόρπισες όλους τους εχθρούς με την θεϊκή σου δύναμη
και γέμισες τα πάντα ευφροσύνη ως θεός που είσαι.
Ερμηνεία
«Ο ωραίος κάλλει παρά πάντας βροτούς» θάφτηκε σε τάφο αλλά μετέβαλλε τον τάφο σε νυφική παστάδα και όπως ο γαμπρός βγαίνει από εκεί λαμπερός και ωραίος, έτσι και ο Χριστός χωρίς να τον αγγίξει η φθορά και ο θάνατος. «Ως εκ παστάδος προελθών ο Νυμφίος, εξήλθε του τάφου…». Διατήρησε την ωραιότητά του ψυχική αλλά και σωματική παρόλα τα βάσανα και τις κακουχίες. Το ίδιο πάθαιναν και οι άγιοι μετά τα βασανιστήρια, που εμφανίζονταν πιο ωραίοι από πριν. Αλλά και στο θάνατό του ή μάλλον την κοίμησή του ένα χαμόγελο γλυκό απλώνει στην χαρούμενη όψη τους, γιατί πάνε να συναντήσουν τον Βασιλέα Χριστό.
Η χαρούμενη αυτή όψη των αγίων αλλά ιδιαίτερα του Χριστού οφείλονταν στο ότι κατατρόπωσε τους εχθρούς, που δεν είναι άλλοι παρά οι δαίμονες, και ελευθέρωσε τους ανθρώπους από την τυραννία τους. Αυτή την χαρά της Αναστάσεως δοκιμάζουμε κάθε Ανάσταση και όχι μόνο εμείς αλλά και όλη η φύση. Αυτό τα χαρμόσυνο μήνυμα τονίζουν οι υμνογράφοι μας: «Χαράς τα πάντα επλήρωσας τη Αναστάσει Σου, Χριστέ» «Οὐρανοὶ μὲν ἐπαξίως εὐφραινέσθωσαν, γῆ δὲ ἀγαλλιάσθω, ἑορταζέτω δὲ κόσμος, ὁρατός τε ἅπας καὶ ἀόρατος·Χριστὸς γὰρ ἐγήγερται, εὐφροσύνη αἰώνιος».
«Πάσχα τὸ καθαρτήριον, καὶ αὖθις ἐκ τοῦ τάφου ὡραῖος,
δικαιοσύνης ἡμῖν ἔλαμψεν ἥλιος»
Ἦχος δ΄ ᾨδὴ ζ’, Κανὼν Ἀναστάσιμος.
Ὁ Εἱρμὸς
«Ἐν τῇ καμίνῳ, Ἀβραμιαῖοι Παῖδες τῇ Περσικῇ,
πόθῳ εὐσεβείας μᾶλλον ἢ τῇ φλογί,
πυρπολούμενοι ἐκραύγαζον·
Εὐλογημένος εἶ, ἐν τῷ Ναῷ τῆς δόξης σου Κύριε».
Απλή σύνταξη
Ἀβραμιαῖοι Παῖδες εν τῇ καμίνῳ τῇ Περσικῇ
πυρπολούμενοι πόθῳ εὐσεβείας μᾶλλον
ἢ τῇ φλογί, ἐκραύγαζον·
Εὐλογημένος εἶ, ἐν τῷ Ναῷ τῆς δόξης σου Κύριε.
Μετάφραση
Παιδιά του Αβραάμ μέσα στο καμίνι το Περσικό
Πυρπολημένοι μάλλον από την τον πόθο της ευσέβειας
παρά από την φλόγα, φώναζαν δυνατά:
Είσαι ευλογημένος μέσα στο ναό της δόξας Σου.
Σχόλιο
Τα παιδιά του Αβραάμ, τους Τρεις Παίδες, δεν τους πυρπόλησε η φλόγα της φωτιάς αλλά η φλόγα της ευσέβειας, οποία νίκησε την φλόγα της φωτιάς και διασώθηκαν. Η πίστη τους προς τον Θεό ήταν τόσο μεγάλη ώστε οι φλόγες της φωτιάς όχι μόνο δεν τους έκαιγαν αλλά τους δρόσιζαν. Όλη η κτίση που είναι ο Ναός της δόξας του Θεού, ο χώρος δηλαδή, όπου διαπιστώνει κανείς σε κάθε σημείο το μεγαλείο του Θεού, αναγνωρίζουν οι Τρεις Παίδες ότι ευλογεί και δοξάζει τον Δημιουργό της.
Και πάλι αντίθεση ανάμεσα στην φλόγα της φωτιάς και τον ευσεβή πόθο των νέων.
Κανὼν Ἦχος δ΄ ᾨδὴ ζ’ τροπάριο 1ον
Πρὸς ἀφθαρσίαν, ἡ ἀνθρωπότης ἀνακέκληται,
θείῳ λουσαμένη αἵματι τοῦ Χριστοῦ,
εὐχαρίστως ἀναμέλπουσα·Εὐλογημένος εἶ,
ἐν τῷ Ναῷ τῆς δόξης σου Κύριε.
Απλή σύνταξη
Η ἀνθρωπότης ἀνακέκληται πρὸς ἀφθαρσίαν
λουσαμένη θείῳ αἵματι τοῦ Χριστοῦ,
εὐχαρίστως ἀναμέλπουσα:Εὐλογημένος εἶ,
ἐν τῷ Ναῷ τῆς δόξης σου Κύριε.
Μετάφραση
Η ανθρωπότητα έχει κληθεί και πάλι προς αφθαρσία
Αφού λούστηκε στο θείο αίμα του Χριστού
Και έτσι με ευχαρίστηση ψάλλει: Είσαι ευλογημένος
Κύριε, μέσα στο ναό της δόξας Σου.
Ερμηνεία
Είχαμε αφθαρσία αλλά την χάσαμε και τώρα ο Χριστός μας καλεί και πάλι να την αποκτήσουμε, αφού λουστούμε στο θείο αίμα Του. Η αφθαρσία που παρέχει ο Χριστός μέσα στην εκκλησία αρχίζει από βάπτισμα και συνεχίζεται με όλα τα μυστήριά της κι ιδιαίτερα της Θείας Κοινωνίας. «Θεός Κύριος και επέφανεν ημίν, ευλογημένος ο ερχόμενος εν ονόματι Κυρίου» ψέλνουμε στις εκκλησιές. Και πράγματι στον ναό της δόξας του Θεού, που δεν είναι άλλος από τον οίκο του Θεού ευλογούμε, ευχαριστούμε και δοξολογούμε τον Κύριο που μας χαρίζει την ευλογία του. Ο ιερέας στο τέλος στης Θείας Λειτουργίας εύχεται: «ο ευλογών τους ευλογούντας Σε, Κύριε», ακόμη ο εσπερινός αρχίζει με το «Ευλογητός ει, Κύριε» και η Θεία Ευχαριστία με το «Ευλογημένη η Βασιλεία Σου». Κάθε ιερός ναός είναι ναό του Θεού, διότι εκεί επιτελείται το λουτρό της αφθαρσίας με την Θεία Κοινωνία.
Κανὼν Ἦχος δ΄ ᾨδὴ ζ’ τροπάριο 2ον
Έως ζωηφόρος, ὡς Παραδείσου ὡραιότερος,
ὄντως καὶ παστάδος πάσης βασιλικῆς,
ἀναδέδεικται λαμπρότερος, Χριστὲ ὁ τάφος σου,
ἡ πηγὴ τῆς ἡμῶν ἀναστάσεως.
Απλή σύνταξη
Ο τάφος σου, Χριστὲ, ἀναδέδεικται ως ζωηφόρος,
ὡς ὡραιότερος Παραδείσου,
καὶ ὄντως λαμπρότερος πάσης βασιλικῆς παστάδος,
ἡ πηγὴ τῆς ἡμῶν ἀναστάσεως.
Μετάφραση
Ο τάφος σου, Χριστέ μου, έχει αναδειχτεί ως πηγή ζωής,
πιο ωραίος από τον Παράδεισο και πράγματι πιο λαμπρός
από κάθε βασιλική παστάδα.
Ερμηνεία
Ο τάφος γενικά για πολλούς είναι το πιο αποκρουστικό μνημείο και αποφεύγουν να τον επισκέπτονται εκτός αν έχουν κάποια υποχρέωση. Ο τάφος όμως του Χριστού είναι ό,τι ωραιότερο, ό,τι καλύτερο έχουμε σε αυτόν τον κόσμο, γιατί από εκεί ανέτειλε ο Ήλιος της Δικαιοσύνης και πήγασε η σωτηρία μας. Ο υμνογράφος για να τονίσει την σπουδαιότητα του τάφου του Χριστού, τον συγκρίνει με τον Παράδεισο, με ένα βασιλικό νυφικό θάλαμο και τον βρίσκει ανώτερο, διότι είναι «ζωηφόρος».
Δυστυχώς η διαγωγή μας στον Παράδεισο δεν ήταν η πρέπουσα, διότι είχε μελλοντικούς κινδύνους, τους οποίους τελικά δεν τους αποφύγαμε. Ο τάφος όμως του Χριστού δεν εμπεριέχει κανένα κίνδυνο. Ο Χριστός εξουδετέρωσε όλους τους κινδύνους και μας έστρωσε τον δρόμο της σωτηρίας. Με λίγα λόγια έγινε η πηγή και της δικής μας Ανάστασης , πράγμα που είναι η μεγαλύτερη και σπουδαιότερη δωρεά του Χριστού στο ανθρώπινο γένος.
Ἦχος δ΄ ᾨδὴ η’, Κανὼν Ἀναστάσιμος.
Ὁ Εἱρμὸς
«Χεῖρας ἐκπετάσας Δανιήλ,λεόντων χάσματα,
ἐν λάκκω ἔφραξε,πυρὸς δὲ δύναμιν ἔσβεσαν,
ἀρετὴν περιζωσάμενοι,οἱ εὐσεβείας ἐρασταί,
Παῖδες κραυγάζοντες· Εὐλογεῖτε,
πάντα τὰ ἔργα Κυρίου τὸν Κύριον».
Απλή σύνταξη
Δανιήλ ἐκπετάσας χεῖρας ἔφραξε ἐν λάκκω χάσματα λεόντων,
οἱ δὲ Παῖδες ἐρασταί εὐσεβείας περιζωσάμενοι ἀρετὴν
ἔσβεσαν δύναμιν πυρὸς κραυγάζοντες·
Εὐλογεῖτε πάντα τὰ ἔργα Κυρίου τὸν Κύριον.
Μετάφραση
Ο Δανιήλ άπλωσε τα χέρια του και έκλεισε στόματα λεόντων,
ενώ οι Παίδες, που ήταν εραστές της ευσέβειας,
αφού ζώστηκαν την αρετή έσβησαν
την δύναμη της φωτιάς φωνάζοντας δυνατά:
Όλα τα κτίσματα του Κυρίου δοξολογείτε τον Κύριο.
Σχόλιο
Η σύγκριση εδώ γίνεται με τον προφήτη Δανιήλ, ο οποίος και αυτός ρίχτηκε στον λάκκο των λεόντων, τα οποία όχι μόνο δεν τον κατασπάραξαν, αλλά κάθισαν ήρεμα δίπλα τους. Έτσι έσβησαν την φωτιά και παρέμειναν απείραχτοι από αυτήν και τα νέα Παιδιά, τα οποία ήταν ζωσμένα με την αρετή και ήταν εραστές της ευσέβειας. Κι ακόμα δεν σταματούσαν να καλούν όλους τους ανθρώπους και όλα τα στοιχεία της φύσεως να τον υμνούν.
Κανών Ἦχος δ΄ ᾨδὴ η’, τροπάριον 1ον
Χεῖρας ἐκπετάσας ἐν Σταυρῷ τὰ ἔθνη ἅπαντα ἐπισυνήγαγες,
καὶ μίαν ἔδειξας Δέσποτα Ἐκκλησίαν ἀνυμνοῦσάν σε,
τοῖς ἐπὶ γῆς καὶ οὐρανοῦ συμφώνως ψάλλουσιν·
Εὐλογεῖτε πάντα τὰ ἔργα Κυρίου τὸν Κύριον.
Απλή σύνταξη
Εκπετάσας χεῖρας ἐν Σταυρῷ ἐπισυνήγαγες ἅπαντα,τὰ ἔθνη
καὶ ἔδειξας, Δέσποτα, μίαν Ἐκκλησίαν ἀνυμνοῦσάν σε,
τοῖς ψάλλουσιν συμφώνως ἐπὶ γῆς καὶ οὐρανοῦ,
Εὐλογεῖτε πάντα τὰ ἔργα Κυρίου τὸν Κύριον.
Μετάφραση
Άπλωσες τα χέρια σου στον Σταυρό, Δέσποτα,
και συγκέντρωσες όλα τα έθνη και έδειξες μια εκκλησία,
που σε ανυμνεί, σε αυτούς που ψάλλουν ομόφωνα
και τη γη και στον ουρανό:
«Δοξολογείτε όλα τα έργα Κυρίου τον Κύριο».
Ερμηνεία
Με το που άπλωσε τα χέρια του ο Χριστός πάνω στον Σταυρό, άνοιξε μια τεράστια αγκαλιά, για να χωρέσουν όλοι οι άνθρωποι, που θα θελήσουν να αποτελέσουν μια εκκλησία και να ανυμνούν όλοι μαζί τον Θεό. Υπάρχουν πολλές εικόνες αλλά και τεράστια αγάλματα με τεράστια αγκαλιά, πάνω σε υψώματα, για να δείξουν ακριβώς αυτό το γεγονός. Όλοι οι άνθρωποι είναι παιδιά του Θεού και συνεπώς η εκκλησία αποτελείται από όλα τα έθνη και τους λαούς. Όλοι αυτοί, στη γη αλλά και στον ουρανό, ομολογούν και ανυμνούν με ένα στόμα το Πανάγιο Όνομα του Χριστού και της Αγίας Τριάδας και υπάρχει ομοφωνία και ομοψυχία σε όλη την πλάση. Ο Ύμνος των Τριών Παίδων γίνεται παγκόσμιος ύμνος, ύμνος ευλογίας και δοξολογίας στον Δημιουργό των πάντων. Τα ίδια τα δημιουργήματα του Θεού αναπέμπουν ανά πάσα στιγμή ύμνο και δοξολογία ανεξάρτητα αν εμείς δεν τον ακούμε, γιατί δεν έχουμε «ώτα του ακούειν» και «οφθαλμούς του οράν» τα θαυμάσια του Θεού.
Κανών Ἦχος δ΄ ᾨδὴ η’, τροπάριον 2ον
Λευχείμων ὡράθη γυναιξί τῷ ἀπροσίτῳ φωτὶ τῆς Ἀναστάσεως,
καταστραπτόμενος Ἄγγελος. Τί τὸν ζῶντα ἐν τῷ τάφῳ βοῶν,
ἐπιζητεῖτε ὡς θνητόν, ὄντως ἡγέρθη Χριστός, ᾧ βοῶμεν·
Πάντα τὰ ἔργα ὑμνεῖτε τὸν Κύριον.
Απλή σύνταξη
Ἄγγελος λευχείμων ὡράθη γυναιξί καταστραπτόμενος
τῷ ἀπροσίτῳ φωτὶ τῆς Ἀναστάσεως βοῶν:
Τί ἐπιζητεῖτε ὡς θνητόν τὸν ζῶντα ἐν τῷ τάφῳ,
ὄντως ἡγέρθη Χριστός, ᾧ βοῶμεν·
Πάντα τὰ ἔργα ὑμνεῖτε τὸν Κύριον.
Μετάφραση
Λευκοφορεμένος Άγγελος εμφανίστηκε στις γυναίκες,
αστραφτερός από το απρόσιτο φως της Ανάστασης
και τις φώναζε: Πράγματι αναστήθηκε ο Κύριος,
γι’ αυτό ας φωνάξουμε κι εμείς δυνατά:
Όλα τα πλάσματα της φύσης δοξολογείτε τον Κύριο.
Ερμηνεία
Είναι γνωστή από το ευαγγέλιο η εμφάνιση του Αγγέλου στις Μυροφόρες γυναίκες, που ήρθαν να αλείψουν με αρώματα το σώμα του Χριστού, αλλά δεν το βρήκαν. Αντ’ αυτού παρουσιάστηκε λευκοφορεμένος άγγελος και είπε την χαρμόσυνη είδη, το ευαγγέλιο. Ο Άγγελος απορεί πώς οι γυναίκες δεν άκουσαν ή δεν κατάλαβαν ότι ο Χριστός δεν πεθαίνει, είναι πάντα ζωντανός, αν και προσωρινά εμφανίστηκε να πεθαίνει.
Οι Μυροφόρες ανταμείφθηκαν για την τόλμη που έδειξαν να έρθουν στο μνήμα του Χριστού αψηφώντας τον φόβο των Ιουδαίων. Πρώτες αυτές μαθαίνουν την χαρμόσυνη είδηση της Ανάστασης του Κυρίου και ύστερα μεταφέρεται η είδηση στους Αποστόλους. Το απρόσιτο φως της Ανάστασης φωτίζει τον Άγγελο και τον κάνει να αστράφτει και αυτό είναι ένα δείγμα της λαμπρής ανάστασης των νεκρών κοντά στον Θεό.
Ἦχος δ΄ ᾨδὴ θ’, Κανὼν Ἀναστάσιμος.
Ὁ Εἱρμὸς
«Λίθος ἀχειρότμητος ὄρους ἐξ ἀλαξεύτου σου Παρθένε,
ἀκρογωνιαῖος ἐτμήθη Χριστὸς συνάψας τάς διεστώσας φύσεις.
Διὸ ἐπαγαλλόμενοι σὲ Θεοτόκε μεγαλύνομεν».
Απλή σύνταξη
Χριστὸς ἐτμήθη λίθος ἀχειρότμητος ἐξ ἀλαξεύτου ὄρους σου Παρθένε,
ἀκρογωνιαῖος, συνάψας τάς διεστώσας φύσεις.
Διὸ ἐπαγαλλόμενοι σὲ Θεοτόκε μεγαλύνομεν.
Μετάφραση
Ο Χριστός κόπηκε σαν ένας λίθος χωρίς να μεσολαβήσει χέρι ανθρώπου από ένα βουνό που δεν λαξεύτηκε ποτέ και χρησιμοποιήθηκε
σαν ακρογωνιαίος λίθος στην οικοδομή της εκκλησίας,
αφού συνέβαλε να ενώσει τις διαφορετικές φύσεις.
Και επειδή είμαστε πολύ χαρούμενοι γι’ αυτό, Θεοτόκε, σε δοξολογούμε.
Σχόλιο
Ο μέγας λίθος, που ξέκοψε από ένα αλάξευτο βουνό, της Παναγίας, είναι αυτός που είδε ο Ναβουχοδονόσορας στο ενύπνιό του και το εξήγησε ο προφήτης Δανιήλ. Αυτός κύλισε από το βουνό της Παναγίας και έκανε κομμάτια το εύθραυστο άγαλμα, που συμβόλιζε την ειδωλολατρία. Αυτός ο λίθος έγινε ακρογωνιαίος για την θεμελίωση της εκκλησίας και είναι ακόμη αυτός που συνένωσε και πάλι τις δύο διαφορετικές φύσεις, την αθάνατη με την θνητή, κι έτσι ο άνθρωπος από θνητός να γίνει αθάνατος ακολουθώντας το υπόδειγμα του Χριστού.
Κανών Ἦχος δ΄ ᾨδὴ θ’, τροπάριον 1ον
Ὅλον με ἀνείληφας ὅλος ἐν συναφείᾳ ἀσυγχύτῳ,
ὅλῳ μοι διδοὺς ὁ Θεός μου τὴν σωτηρίαν διὰ τοῦ πάθους σου,
ὁ ἐν Σταυρῷ ὑπέμεινας σωματικῶς δι’ εὐσπλαγχνίαν πολλήν.
Απλή σύνταξη
Ὅλον με ἀνείληφας ἐν συναφείᾳ ἀσυγχύτῳ,
ὁ Θεός μου διδοὺς τὴν σωτηρίαν ὅλῳ μοι ὅλος διὰ τοῦ πάθους σου,
ὑπέμεινας ὁ ἐν Σταυρῷ σωματικῶς δι’ εὐσπλαγχνίαν πολλήν.
Μετάφραση
Ολόκληρο με προσέλαβες με ένωση χωρίς να συγχέονται οι δυο φύσεις
Και την σωτηρία δώσ’ την μου ολόκληρη, αφού ολόκληρος κι εσύ υπέμεινες με το πάθος σου πάνω στον Σταυρό από πολλή ευσπλαχνία.
Ερμηνεία
Ο Χριστός όλος με το σώμα και την ψυχή του υπέμεινε πάνω στον Σταυρό τον πόνο όλων των ανθρώπων. Και ο άνθρωπος έχει σώμα και ψυχή και επομένως ο υμνογράφος ζητάει από τον Χριστό την σωτηρία και των δύο αυτών στοιχείων. Η «ασύγχυτος συνάφεια» είναι η διφυής ανθρώπινη υπόσταση, δηλαδή το σώμα και η ψυχή του ανθρώπου, η οποία δημιουργήθηκε από τον Θεό διαδοχικά, όμως μετά την δημιουργία τους παρέμεινε ενωμένη αδιάσπαστα μέχρι τη στιγμή που ο απερίσκεπτος άνθρωπος έδωσε βαρύτητα στη γεύση των υλικών απολαύσεων και η ψυχή απορροφήθηκε από το σώμα αλλά δεν χάθηκε. Έτσι παρέμεινε διχασμένος ανάμεσα στο σώμα και την ψυχή και αιώνες τώρα πάλευε για να βρει και πάλι αυτήν «την ασύγχυτη συνάφεια».
Στο πρόσωπο του Χριστού υπήρχαν αυτές οι δύο φύσεις, η σωματική και η ψυχική, όμως αγιάστηκαν και οι δύο με την φιλόθεη διαγωγή που έδειξε και έτσι επετεύχθη η αρμονία όλου του ανθρώπου και του σώματος και της ψυχής. Αυτόν την αρμονική συμβίωση, που πέτυχε ο Χριστός στην επίγεια ζωή του, θέλει και ο υμνογράφος για τον ίδιο αλλά και για τους άλλους. Και είναι σίγουρος ότι θα του την δώσει ο Θεός, που δέχτηκε να θυσιαστεί σωματικά και διαθέτει άκρα ευσπλαχνία.
Κανών Ἦχος δ΄ ᾨδὴ θ’, τροπάριον 2ον
Οἱ σοὶ μαθηταὶ καθορῶντες ἀνεῳγμένον σου τὸν τάφον,
καὶ τὰς θεοφόρους σινδόνας κεκενωμένας τῇ Ἀναστάσει σου,
σὺν τῷ Ἀγγέλῳ ἔλεγον: Ὄντως ἐγήγερται ὁ Κύριος!
Απλή σύνταξη
Οἱ σοὶ μαθηταὶ καθορῶντες ἀνεῳγμένον σου τὸν τάφον,
καὶ τὰς θεοφόρους σινδόνας κεκενωμένας τῇ Ἀναστάσει σου,
σὺν τῷ Ἀγγέλῳ ἔλεγον: Ὄντως ἐγήγερται ὁ Κύριος!
Μετάφραση
Οι μαθητές Σου βλέποντας ανοιχτό τον τάφο Σου
και τα σεντόνια που δέχτηκαν το θείο σώμα Σου
να είναι άδεια λόγω της Ανάστασής Σου
έλεγαν μαζί με το άγγελο: Πράγματι αναστήθηκε ο Κύριος.
Ερμηνεία
Ο ανοιχτός τάφος και τα άδεια σεντόνια του τάφου ήταν ατράνταχτες αποδείξεις της Ανάστασης του Κυρίου. Οι προσπάθειες των Εβραίων να βάλουν φύλακες, για να μην έρθουν οι μαθητές του Χριστού και τον κλέψουν, όπως και η δωροδοκία τους μετά την Ανάσταση, απέβησαν άκαρπες και μάταιες. Η κουστωδία του Χριστού δεν στάθηκε ικανή να αποτρέψει την Ανάσταση του Κυρίου και έτσι το συνέδριο των παρανόμων γελοιοποιήθηκε. Το τονίζουν χαρακτηριστικά οι υμνογράφοι του αναστάσιμου όρθρου της εκκλησίας:
Αίνοι Α΄Ήχου
Τὸ φιλοτάραχον γένος τῶν Ἰουδαίων, ἐνωτίσασθε·
εἴπωσιν οἱ φυλάσσοντες στρατιῶται· εἰσιν αἱ σφραγῖδες τοῦ μνήματος; ποῦ μετετέθη ὁ ταφείς; ποῦ ἐπράθη ὁ ἄπρατος; πῶς ἐσυλήθη ὁ θησαυρός
Αίνοι β΄ Ήχου
Εἰπάτωσαν Ἰουδαῖοι, πῶς οἱ στρατιῶται ἀπώλεσαν τηροῦντες
τὸν Βασιλέα; διατὶ γὰρ ὁ λίθος οὐκ ἐφύλαξε τὴν πέτραν τῆς ζωῆς;
Αίνοι Γ΄ Ήχου
Διηγήσαντο πάντα τὰ θαυμάσια οἱ φύλακές σου Κύριε,
ἀλλὰ τὸ συνέδριον τῆς ματαιότητος, πληρῶσαν δώρων τὴν δεξιὰν αὐτῶν, κρύπτειν ἐνόμιζον τὴν ἀνάστασίν σου, ἣν ὁ κόσμος δοξάζει.
