Η δυναμική της θεολογίας του αγ. Ιγνατίου Αντιοχείας

24 Μαΐου 2017
[Προηγούμενη δημοσίευση: https://www.pemptousia.gr/?p=160503]

Στο Προοίμιο ο άγιος εκφράζει τη χαρά του, γιατί βρήκε τους Σμυρναίους καταρτισμένους στην πίστη και βέβαιους ότι ο Χριστός αληθώς έπαθε ως άνθρωπος για τη σωτηρία μας. Συνιστά αποφυγή από τη βλαβερή αίρεση των Δοκητώv (1-3) και συμβουλεύει τους πιστούς να φυλαχτούν από αυτά τα «ανθρωπόμορφα θηρία», δηλαδή τους Δοκήτες, τους οποίους και ελέγχει με αυστηρότητα (4-7). Παραινεί τους παραλήπτες της Επιστολής να ακολουθούν και να τιμούν τον επίσκοπο, όπως επίσης να σέβονται τους πρεσβυτέρους και τους διακόνους. Τους ευχαριστεί για την αγάπη και τη φιλοξενία τους και εύχεται να έχουν το πνεύμα και τα δεσμά του ως αντίδωρο (8-10). Τέλος ακολουθούν συμβουλές και ασπασμοί (11-13).

Ο Ιγνάτιος τονίζει με ιδιαίτερη έμφαση ότι ο Χριστός είναι Θεός, του οποίου η σταυρική θυσία και η ανάσταση δώρισαν τη σωτηρία στον άνθρωπο, που για να την αποκτήσει οφείλει να είναι ταπεινός και να αγαπά τον Θεό και τον πλησίον. Ο άγιος υπογραμμίζει την πίστη στις δύο φύσεις του Χριστού, της θείας και της ανθρώπινης, και εμμένει στην πραγματικότητα της ανθρώπινης φύσης Του. Ο Χριστός «αληθώς έπαθε», «αληθώς ανέστησεν εαυτόν», είναι «Κύριος…σαρκοφόρος» και «τέλειος άνθρωπος». Μάλιστα, εξαιτίας αυτής της αλήθειας, ο ίδιος είναι πρόθυμος να οδηγηθεί στο μαρτύριο, γιατί αν η σάρκωση, η σταύρωση και η ανάσταση δεν ήταν πραγματικά αλλά φαινομενικά τότε κι ο ίδιος, όπως σημειώνει χαρακτηριστικά, φαινομενικά είναι δέσμιος.

Ο Ιγνάτιος είναι ο πρώτος Πατέρας της Εκκλησίας που τονίζει εμφαντικά και με καθαρούς όρους τόσο τη Θεότητα όσο και την ανθρωπότητα του Χριστού. Είναι σαφές λοιπόν ότι με τις θέσεις του αυτές στρέφεται κατά της αιρετικής μάστιγας του Δοκητισμού, του οποίου η διδασκαλία απέρριπτε τη σάρκωση του Λόγου του Θεού, το πάθος, την ανάσταση, τη θεία Ευχαριστία και κατά βάση τη λειτουργική μυστηριακή ζωή.

Οι Δοκήτες αποτελούσαν τον κύριο όγκο των Γνωστικών. Πίστευαν ότι ο άνθρωπος είναι ένα θείο απόσπασμα που εξέπεσε. Δούλος της ύλης και του διαβόλου, που για να λυτρωθεί χρειαζόταν κάποια εξωτερική βοήθεια. Εκείνος όμως που πρόσφερε τη βοήθεια δεν είναι άνθρωπος ούτε θεάνθρωπος, γιατί η ανάμιξη του θείου με το ανθρώπινο στοιχείο, που είναι πονηρό, είναι κατ’ αυτούς αδιανόητη. Συνεπώς είναι μόνο Θεός, που φέρει φαινομενικό σώμα. Η βάση του Δοκητισμού είναι αντιβιβλική, καθώς αρνείται τις θεοφάνειες και την ενανθρώπησς. Είναι ένα απαισιόδοξο σύστημα, γιατί καθιστά τον άνθρωπο δούλο της εγκόσμιας φθοράς και αδύναμο να συμβάλει στη λύτρωσή του.

Από αυτά λοιπόν τα «ανθρωπόμορφα θηρία», που μάλλον είχαν διεισδύσει στην τοπική εκκλησία βλάπτοντας τα μέλη της, προσπαθεί ο άγιος να διαφυλάξει τους πιστούς της Σμύρνης. Διευκρινίζει ότι η προσχώρηση στην αίρεση δεν είναι μία απλή υπόθεση, αλλά συνεπάγεται τραγικές συνέπειες για όσους την αποδεχθούν. Όσοι αρνούνται με τον τρόπο αυτό το Χριστό, ουσιαστικά τους έχει αρνηθεί ο ίδιος ο Χριστός, γιατί είναι «νεκροφόροι», συνήγοροι του θανάτου παρά της αλήθειας.

Αυτός είναι και ο λόγος που ο Ιγνάτιος τονίζει την πίστη και την αγάπη του χριστιανού προς τον Ιησού Χριστό. Πρόκειται για μία δυνατή πνευματική σχέση, που εκφράζεται και πιστοποιείται μέσα από τη μετοχή του πιστού στο μυστήριο της θείας Ευχαριστίας. Αυτή οικοδομεί την ενότητα της Εκκλησίας, αποτελεί το θεμέλιό της και είναι το κέντρο της ζωής της επειδή ακριβώς είναι το αληθινό Σώμα του Χριστού που έπαθε, θανατώθηκε και ενδόξως αναστήθηκε. Εδώ λοιπόν επισημαίνεται ο ρεαλισμός του μυστηρίου, που οδηγεί τον πιστό στην όντως ζωή μέσα από αυτά τα πραγματικά σωτηριώδη γεγονότα.

[Συνεχίζεται]