Μινυακός πολιτισμός: Ένας άγνωστος (;) Ελληνικός πολιτισμός

Εισαγωγικά

Ο Μινυακός είναι ένας προϊστορικός πολιτισμός, που εμφανίστηκε πριν από τον Μινωικό και τον Μυκηναϊκό, που εν πολλοίς είναι άγνωστος, αφού τα περισσότερα βιβλία της ιστορίας είτε δεν τον ξέρουν είτε σκόπιμα τον αγνοούν. Το ότι όμως είναι προϊστορικός, το ότι δεν έχει πολλές γραπτές πηγές, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξε. Και μπορεί οι γραπτές πηγές να είναι λιγοστές, δεν λείπουν όμως αναφορές πολλών αρχαίων συγγραφέων, όπως και αρχαιολογικά ευρήματα που πιστοποιούν όχι απλώς έναν πολιτισμό αλλά έναν μεγάλο πολιτισμό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει να ερευνηθεί αν αυτός ο πολιτισμός είναι ελληνικός και από πότε εμφανίζεται. Μια πρώτη διαπίστωση από την προσέγγιση διαφόρων πηγών είναι ότι εμφανίστηκε πολύ πριν από το 2.000 π.Χ., έτος που σύμφωνα με την ιστορία για την Ινδοευρωπαϊκή θεωρία, είναι αφετηρία της καθόδου των ελληνικών φυλών, η οποία με τέτοια δεδομένα καταρρίπτεται εντελώς.

Την προϊστορία, όπως και την μυθολογία, που είναι και αυτή μια μορφή προϊστορίας, δεν πρέπει να τις υποτιμούμε, διότι υπάρχουν συχνά σοβαρές ενδείξεις, στις οποίες μπορεί κανείς να στηριχτεί και να βγάλει ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Ας δούμε λοιπόν ποιοι ήταν αυτοί οι Μινύες, πού έδρασαν και πώς δραστηριοποιήθηκαν. Όλα αυτά είναι πραγματικά εξαιρετικά ενδιαφέροντα.

Ο γενάρχης των Μινύων

Oι Μινύες δεν κατοικούσαν σε μια περιοχή, είχαν δημιουργήσει μια αυτοκρατορία ολόκληρη. Η αυτοκρατορία τους αυτή δεν περιορίζεται μόνο στον ελλαδικό χώρο, μπορεί να μην είχαν κατακτήσει τον πλανήτη, τον είχανε όμως εκπολιτίσει και επηρεάσει. Και οι Μινύες αυτοί εκφράζονται με διάφορα ονόματα στην παράδοσή μας. Είναι Μινύες Μεταλλευτές, είναι Αργοναύτες, είναι οι Φαίακες και είναι και οι Φοίνικες είναι ένα φύλο. Δυστυχώς αυτό τον πολιτισμό των χιλίων χρόνων από το 2700 – 1700 π.Χ. εννοούν οι αρχαιολόγοι και οι υπόλοιποι να τον αγνοούν, να τον παραγράφουν, να τον προγράφουν στη Μυκηναϊκή εποχή και να στερούν τη χώρα μας από ένα πολιτισμό 1.000 ετών.

Γενάρχης και επώνυμος ήρωας των Μινύων, όπως σημειώνει ο Παυσανίας (ΙΧ 37, 7), ήταν ο Μινύας, του οποίου τον τάφο (θησαυρό) είχε δει και ο ίδιος ο Παυσανίας. Επιπρόσθετα, όπως σημειώνει και ο Απολλώνιος ο Ρόδιος, ο γενάρχης Μινύας καταγόταν από την Ιωλκό της Θεσσαλίας («την γαρ Ιωλκόν Μινύαι ώκουν, ώς φησι Σιμωνίδης εν Συμμίκτοις»). Ίσως αυτή η Ιωλκός να πρόκειται για την «Μινύα πόλις Θετταλίας, ή πρότερον Αλμωνίας», που αναφέρει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης.

Κατά την αρχαιολογική σκαπάνη και ιστορική έρευνα, σήμερα έχει γίνει αποδεκτό ότι οι Μινύες, που εγκαταστάθηκαν στον Ορχομενό της Βοιωτίας και στη συνέχεια μετακινήθηκαν στην Θεσσαλία, υπήρξε έθνος δραστήριο και ιδίως ναυτικό που ανέπτυξε εμπορικές σχέσεις με άλλα ελληνικά φύλα ομόδοξα, ομόγλωσσα και ομότροπα, με συνέπεια να αποκτήσει μεγάλο πλούτο και ισχύ. Σε απόδειξη αυτού ο Παυσανίας αναφέρει τον πολύ πλούσιο θησαυρό (μνήμα) του γενάρχη Μινύα, που ανήκε στους λεγόμενους μεσο-ελλαδικούς χρόνους, δηλαδή τον 17ο με 16ο αιώνα π.Χ. Σύγχρονοι ιστορικοί θεωρούν ότι οι Μινύες αυτοί άκμασαν ιδίως κατά το πρώτο ήμισυ της 2ης χιλιετίας π.Χ. και επί μακρό διάστημα έτσι ώστε να αποκτήσουν πολλές αποικίες.

Αλλά και οι Μινύες της Θεσσαλίας δεν υπήρξαν κατώτεροι των Μινύων του Ορχομενού. Βέβαια η μορφολογία του εδάφους της Θεσσαλίας την εποχή εκείνη συνέβαλε κατά πολύ στην ανάδειξή τους και ως γεωργικός και ως ναυτικός λαός. Ειδικότερα θεωρείται ότι η Αργοναυτική εκστρατεία ήταν δημιούργημα των Μινύων της Θεσσαλίας στα πλαίσια των μεγάλων τότε επιχειρήσεων – μετακινήσεων και δημιουργίας νέων αποικιών που σημειώθηκαν την εποχή εκείνη.

Βοιωτία η κοιτίδα των Μινύων

Οι αρχαίοι ιστορικοί, Ηρόδοτος, Παυσανίας, Διόδωρος, θεωρούν ως κοιτίδα των Μινύων την περιοχή από τον βοιωτικό Ορχομενό έως και τις νότιες παρυφές της θεσσαλικής πεδιάδας, περιοχή που ταυτίζεται, εν μέρει τουλάχιστον με την Φθία της Oμηρικής Ελλάδας. Ο Όμηρος στα έπη του αναφέρει τον βοιωτικό Ορχομενό, γεγονός που υποδηλώνει την ύπαρξη των Μινύων πριν από τα Τρωικά. Επίσης σε πινακίδες της Γραμμικής Β’, αναγράφεται το όνομα «Μενύας». Αλλά και η αρχαιολογική έρευνα στην περιοχή του βοιωτικού Ορχομενού αποκάλυψε ευρήματα της νεολιθικής εποχής, ανάλογα με αυτά του Σέσκλου και του Διμηνίου. Με βάση λοιπόν τις αρχαιολογικές έρευνες ο Ορχομενός φαίνεται ότι κατοικούνταν συνεχώς από την νεολιθική έως και την σύγχρονη εποχή, χωρίς διακοπές και διαλείμματα. Στην περίοδο μετά από την εκστρατεία των Επιγόνων και την ένταξη της Βοιωτίας στο Μυκηναϊκό άρμα και ο Ορχομενός εντάσσεται στο Μυκηναϊκό συνασπισμό και έτσι δικαιολογείται η συμμετοχή του στα Τρωικά, με 30 πλοία, στο πλαίσιο της «βοιωτικής κοινοπολιτείας», στην οποία ήταν εντεταγμένες όλες οι βοιωτικές πόλεις πλην των Θηβών.

Η δραστηριοποίηση των Μινύων

Με βάση πάντα τις αρχαίες πηγές αλλά και τα αρχαιολογικά ευρήματα, έμμεσα μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο Μινυακός λαός άρχισε να αναπτύσσει πολιτισμό από τα μέσα περίπου της 5ης χιλιετίας. Η περιοχή του Ορχομενού έγινε εύφορη, καθώς αρδεύονταν από τον ποταμό Κηφισό (Μέλας στους κλασσικούς χρόνους, σήμερα Μαυρονέρι), αλλά και από την λίμνη Κωπαΐδα.

Στην βορειοανατολική όχθη της λίμνης οι Μινύες ίδρυσαν στο ύψος της σημερινής Λάρυμνας την πόλη «Κώπαι», από την οποία έλαβε και η λίμνη το όνομα της, ενώ προηγουμένως ονομάζονταν «Κηφισίς». Η πόλη Κώπαι είχε διπλό λιμάνι, έναν λιμναίο και έναν θαλάσσιο. Από το γεγονός αυτό συμπεραίνεται ότι οι Μινύες ήσαν ναυτικός λαός. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι ο ίδιος ο Μινύας θεωρούνταν απόγονος του Ποσειδώνα. Ο Στράβων επίσης αναφέρει ότι ο Ορχομενός ήτο μέλος της αρχαιότερης ναυτικής Αμφικτυονίας, στην οποία συμμετείχαν επίσης η Αθήνα, οι Πρασιές, η Αίγινα, η Επίδαυρος και η Ερμιόνη (Στράβων, VIII 6,11). Στην δε περίοδο της ακμής του το κράτος των Μινύων εκτείνονταν σε όλη την βόρειο Βοιωτία, την σημερινή Φθιώτιδα και την σημερινή Μαγνησία. Αι πόλεις Κορώνεια, Χαιρώνεια, Αλίαρτος, Λεβάδεια, Λάρυμνα, Ανθηδών, Κώπες, Ασπληδών, Ιωλκός, Φερρές και Αισονιάς βρίσκονταν κάτω από την επικυριαρχία του Ορχομενού.

(Συνεχίζεται)