Από πού παράγεται η λέξη «ηθική»;

Προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=340610

3. Από πού παράγεται η λέξη «ηθική»;

Απάντηση:

Η Ηθική παράγεται από το ήθος, το ήθος από το έθος και το έθιμο. Έθος είναι η συνήθεια. Το έθιμο είναι μια κοινωνική συνήθεια που χαρακτηρίζει έναν πολιτισμό. Το ήθος είναι ο χαρακτήρας του εθίμου ή του ανθρώπου. Στην έκφραση

«τα ήθη και έθιμα» ενός τόπου εννοούμε τις συνήθειες και το χαρακτήρα ενός πληθυσμού στην τέλεση κάποιων κοινωνικών και θρησκευτικών εκδηλώσεων. Ηθική είναι το σύνολο των αρχών που διέπουν τα ήθη ενός λαού.

4. Με ποιο συλλογισμό ο Αριστοτέλης καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ηθικές αρετές δεν είναι φυσικές;

Απάντηση:

Μια πέτρα, υποστηρίζει, έχει την φυσική ιδιότητα όταν τη ρίχνουμε να πέφτει προς τα κάτω και όχι προς τα πάνω όσες φορές κι αν τη ρίξουμε. Το ίδιο και η φωτιά πηγαίνει προς τα κάτω και γενικά όλα τα φυσικά όντα, όπως και ο άνθρωπος, έχουν κάποιες ιδιότητες που είναι φυσικές και δεν μπορούν να αποκτήσουν άλλες επίκτητες με τον εθισμό, για παράδειγμα η πέτρα να πέφτει προς τα πάνω ή φωτιά προς τα κάτω.

5. Σε ποιο συμπέρασμα καταλήγει ο Αριστοτέλης στο θέμα αυτό;

Απάντηση:

Οι αρετές δεν είναι ούτε σύμφωνες με τη φύση ούτε αντίθετες προς τη φύση. Υπάρχει κάποια προδιάθεση φυσική να δεχόμαστε τις αρετές και να τις τελειοποιούμε με τον εθισμό που προϋποθέτει συχνή άσκηση. Επομένως η κατάκτηση της αρετής για τον Αριστοτέλη δεν είναι δώρο, χάρισμα της φύσης. Δεν πιστεύει στα προικισμένα μυαλά και στους χαρισματικούς ηγέτες, ούτε στους ανθρώπους που είναι καλοί από τη φύση τους, αλλά στην προσωπική κατάκτηση της αρετής. Η ολοκλήρωση, δηλαδή η τελειοποίηση του ανθρώπου, θα γίνει με την κατάκτηση των αρετών, διανοητικών και ηθικών.

6. Ποια η διαφορά ανάμεσα στις έννοιες: δυνάμεις, ενέργειες και δυνάμει και ενεργεία:

Απάντηση:

Η ύλη, η μορφή, η δύναμη, η ενέργεια και η ενδελέχεια είναι πέντε βασικές έννοιες στη φιλοσοφία του Αριστοτέλη. Μια ανόργανη ή οργανική ύλη είναι δυνάμει όντα, τα οποία με τη μορφή και τη διαδικασία του γίγνεσθαι γίνονται εν ενεργεία όντα π.χ. ένα μάρμαρο γίνεται άγαλμα και ένας σπόρος φυτό ή ζώο. Το δυνάμει ον είναι κάτι ανάμεσα στο ον και στο μη ον. Από το δυνάμει ον θα προκύψει το ον και όχι από το μηδέν. Μέσα στο μάρμαρο, που είναι ένα παθητικά εν δυνάμει ον, υπάρχει η δυνατότητα να γίνει ένα άγαλμα, ένα αγγείο, ένα τραπέζι. Η κινούσα αιτία είναι ο καλλιτέχνης που δίνει όποια μορφή θέλει στο μάρμαρο. Η τελική μορφή είναι και η τελική αιτία, δηλαδή η ενδελέχεια. Μέσα στο σπόρο πάλι, που έχει μέσα του την κινούσα αιτία, έχει τη δυνατότητα να γίνει φυτό ή ζώο, που είναι και η τελική αιτία, δηλαδή η ενδελέχεια, ανάλογα με τη μορφή που έχει ο ίδιος ο σπόρος μέσα του.

7. Ποια η διαφορά ανάμεσα στις έμφυτες ικανότητες και τις επίκτητες;

Απάντηση:

Οι έμφυτες ικανότητες προϋπάρχουν, ενώ οι επίκτητες αποκτούνται με τη χρήση. Τη δυνατότητα της όρασης ή της ακοής για παράδειγμα δεν τις αποκτούμε με το να βλέπουμε ή να ακούμε συχνά, αλλά επειδή έχουμε τα ανάλογα αισθητήρια όργανα που έχουν από τη φύση αυτές τις ικανότητες. Αντίθετα την ικανότητα στη ζωγραφική ή τη μουσική τις αποκτούμε με το να ζωγραφίζουμε συχνά και με το να παίζουμε ένα μουσικό όργανο.

8. Ποια η διαφορά ανάμεσα στις έμφυτες και επίκτητες αρετές (ικανότητες);

Απάντηση:

Οι έμφυτες ικανότητες δεν αποκτούνται με τη χρήση, βελτιώνονται όμως με το χρόνο και την εξάσκηση. Οι επίκτητες ικανότητες αποκτούνται με τη γνώση και άσκηση και βελτιώνονται και αυτές με το χρόνο και την εξάσκηση. Η διαδικασία της απόκτησης είναι: Προηγείται η κατάρτιση (μαθόντες), ακολουθεί η άσκηση (ποιειν), ενδυναμώνεται με την εξάσκηση (ποιουντες) κι έτσι επέρχεται η εμπέδωση (μανθάνομεν). Έτσι και για οποιαδήποτε μάθηση δεν αρκεί η κατανόηση. Αυτή είναι το πρώτο στάδιο. Το δεύτερο είναι η εφαρμογή, το τρίτο η εξάσκηση, για να φτάσουμε στο τέταρτο που είναι η κατοχή της γνώσης.

9. Ποια η σχέση ανάμεσα στις τέχνες και τις αρετές ως προς την απόκτησή τους;

Απάντηση:

Ο Αριστοτέλης υποστηρίζει πως είναι ο ίδιος ο τρόπος απόκτησης. Όπως για να γίνουμε κτίστες ή κιθαριστές πρέπει να κτίζουμε ή να παίζουμε κιθάρα, έτσι και για να αποκτήσουμε την αρετή της δικαιοσύνης να ενεργούμε δίκαια, για να γίνουμε συνετοί να ενεργούμε συνετά, για να γίνουμε ανδρείοι να ενεργούμε ανδρεία. Η συχνή διάπραξη των αντίστοιχων πράξεων δημιουργεί μέσα στον άνθρωπο το αντίστοιχο αίσθημα, το οποίο εδραιώνεται με τη συχνή επανάληψη. Αυτό όμως είναι και θέμα εκπαίδευσης και εκπαίδευση χωρίς δάσκαλο δε γίνεται. Το ίδιο φυσικά συμβαίνει και με τις αρετές. Χρειάζονται καλοί δάσκαλοι της αρετής, χρειάζεται διδασκαλία, η οποία πρέπει να γίνεται, όπως υποστηρίζει ε άλλο σημείο, από μικρή ηλικία.

(Συνεχίζεται)