Άγιος Φώτιος: Να μη τιμωρήσης θυμωμένος απολύτως κανένα, ούτε δικαίως!

Άγιος Φώτιος ο Μέγας.

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Άγιος Φώτιος ο Μέγας
Προς τον εκλαμπρότατο και ενδοξότατο Μιχαήλ ηγεμόνα της Βουλγαρίας εκ Θεού αγαπημένο εν Κυρίω πνευματικό υιό

Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=367654

91. Πρέπει να αποφεύγης τις έντονες υποσχέσεις. Διότι, αν τις εκπληρώσης, προαφαίρεσες την μεγαλύτερη χάρι, αφού με την έντασι της υποσχέσεως την ετεμάχισες από πριν κι’ εμίκρυνες σε δυο την μία δωρεά· αν πάλι δεν τις εκπλήρωσης, επήρες διπλή εντροπή, ότι δηλαδή υποσχέθηκες και ότι δεν έδωσες τίποτε από όσα υποσχέθηκες, και αντί φίλου παρουσιάσθηκες εχθρικός· διότι αφαίρεσες αυτά που πρόσφεραν οι ελπίδες. Άλλωστε οι έντονες υποσχέσεις αρμόζουν σ’ εκείνους που δεν είναι πολύ πιστευτοί· αποδεικνύουν δε και ότι προσφέρουν χάρι όχι για κηδεμονία αλλά μάλλον για ανάγκη.

92. Άξιος χαρίτων είναι εκείνος που σέβεται και τη φύσι και την ονομασία της χάριτος και δεν παύει να την μελετά, έως ότου την ανταποδώση. Όπως δε ανάξιος των χαρίτων είναι εκείνος που ανταμείβει τον ευεργέτη με αχαριστία, έτσι είναι άξιος του τίτλου της ευεργεσίας, εκείνος που χαρίζει με τον όρο να μη ανταπολάβη την χάρι.

93. Να μη χαρίζης τίποτε παράνομο ούτε στους φίλους, διότι αν μεν αυτοί είναι έντιμοι, θα σε μισήσουν περισσότερο για την παρανομία από όσο θα σε αγαπήσουν για την ευεργεσία· αν πάλι είναι φαύλοι, παθαίνεις διπλή ζημιά, ευεργετώντας κακούς και απεχθανόμενος αγαθούς. Εκτός από αυτά, το να ανταλλάξη κανείς μια πρόσκαιρη και ιδιωτική ευχαρίστησι με αιώνιο και κοινό όνειδος, είναι γνώρισμα μεγάλης παρανοίας.

94. Οι χάριτες, που με τις αναβολές και τις παρατάσεις του χρόνου είναι σαν να έφθασαν σε γεράματα, μαραίνουν το κάλλος τους· διότι, αποβάλλοντας το άνθος της προθυμίας, με την οποία καθιστούσαν υπέροχη και λαμπρή την ευχαρίστησι, δεν φέρουν την ευφροσύνη στην ώρα της.(55)

95. Οι χάριτες, που είναι ημιτελείς, δεν μπορούν να είναι χάριτες, θα γίνουν όμως, όταν τελειωθούν εκείνος πάντως που τις διαθέτει κατά το ήμισυ και τον εαυτό του ζημιώνει και τον λαμβάνοντα δεν ευφραίνει. Διότι εκείνος που επήρε μισοκομμένη την χάρι, δεν θα χαρή τόσο πολύ για την μισή, όσο θα στενοχωρηθή για την υπολειπόμενη μισή.

96. Εκείνος που ονειδίζει τις χάριτες, είναι όμοιος με γεωργό που σπείρει προθύμως, αλλ’ αφήνει χοίρους και θηρία στη σπορά. Όπως δηλαδή ο χοίρος καταστρέφει και το σπόρο και τον απ’ αυτόν καρπό, έτσι κι’ αυτός συγκαταστρέφει και τα καταβληθέντα αγαθά και την ευχαριστία που βλαστάνει απ’ αυτά γι’ αυτόν.

97. Να μη νομίζης βέβαια ότι, αν ευεργετής πρώτα και έπειτα αμελής, οι ευεργετηθέντες θα διαφυλάξουν την αρχική ευγνωμοσύνη. Πράγματι εγώ ο ίδιος εγνώρισα πολλούς προσωπικώς, που στηριζόμενοι στο πλήθος και μέγεθος της αρχικής ευεργεσίας, δεν εφρόντισαν στη συνέχεια να δείξουν κάτι παρόμοιο· διότι ήλπισαν ότι η αρχική γενναιοδωρία αρκούσε στους ευεργετηθέντες για ισόβια ευχαριστία και ότι δεν θα έλθη ποτέ καιρός που οι ευεργετηθέντες θα λησμονήσουν την ευεργεσία· το πράγμα όμως όχι μόνο δεν κατέληξε σύμφωνα με τις ελπίδες των, αλλά και μεταστράφηκε προς το αντίθετο.

Αλλά, ως προς την προαίρεσι των φαύλων δεν υπάρχει καμμιά απορία· διότι τέτοιοι άνθρωποι, ακόμη και αν ίσως έρρεε στα χέρια τους η ευεργεσία, και τότε δεν θα ανταπέδιδαν τις ευεργεσίες με καθαρά λόγια.

Αλλά και στην περίπτωση των άλλων, θα μπορούσες να ιδής εκείνους μεν που καλλιεργούσαν την καλοκαγαθία ότι εμνημόνευαν όσα είχαν δεχθή και δεν έπαυαν να εγκωμιάζουν τον ευεργέτη, όμως, όταν εσταματούσαν οι απολαυές, δεν διατηρούσαν καθαρή και ακέραιη την αρχαία ευγνωμοσύνη, αλλά με τον καιρό, υποβαθμίζοντας το αίσθημα ευχαριστίας (αφού δεν είχαν νέες εισφορές), έχαναν την έντασι και δροσιά της συμπάθειας.

Εκείνοι πάλι που θεωρούνταν ότι ανήκουν στη μέση διάθεσι, όταν ευεργετούνταν, είχαν το αίσθημα της ευχαριστίας, όταν όμως παραμελούνταν, κι αυτοί δεν εντράπηκαν να μεταφέρουν την προηγούμενη διάθεσί τους στο αντίθετο, καθώς μάλιστα έβλεπαν άλλους να απολαύουν ευεργεσιών. Διότι δεν εσκέπτονταν, όπως έπρεπε, όσα είχαν δεχθή αυτοί προηγουμένως, αλλά εκύτταζαν τα ευεργετήματα που ελάμβαναν οι διπλανοί τους, και ερεθιζόμενοι απ’ αυτά μετέτρεπαν την ευχαριστία σε αχαριστία.

Είναι λοιπόν πολύ ωφέλιμο για τον άρχοντα, ακόμη και κατά την άσκησι της κυβερνητικής του εξουσίας, να κερδίζη την αγάπη των υπηκόων με δωρεές που παρέχονται κατά δόσεις και ισοβίως, όχι απότομα και διαμιάς· το δε πλήθος και το βάρος των δοσμάτων αρμόζει περισσότερο σ’ εκείνους που έχουν επιτύχει κάποιο μεγάλο και παράδοξο κατόρθωμα για την κοινή σωτηρία της πατρίδος παρά σ’ εκείνους που χρειάζονται λιγοστή από εμάς βοήθεια.

98. Ο θυμός είναι εκουσία έκστασις και αλλοτρίωσις των φρενών· διότι εκείνα που πράττουν οι πάσχοντες από χρονία μελαγχολία, παρόμοια με αυτά διαπράττουν και οι βαρεμένοι από τον θυμό την ώρα εκείνη.

99. Όπως η φωτιά αφανίζει τα ξύλα που την τρέφουν, έτσι και ο θυμός κατατρώγει την ψυχή που τον έχει· πολλές φορές μάλιστα φθείρει και ολόκληρο τον ζωντανό οργανισμό.

100. Να μη τιμωρήσης θυμωμένος απολύτως κανένα, ούτε δικαίως· διότι μόλις τιμωρηθή ο πολίτης, εσύ χωρίς αμφιβολία θα αποδειχθής ότι προέβηκες εσφαλμένως στην ενέργεια. Γι’ αυτό άριστα κάποιος από τους αρχαίους εδήλωσε προς τον αδικήσαντα· «θα σ’ ετιμωρούσα, αν δεν ήμουν θυμωμένος».(56)

55. Ψευδο-Ισοκράτης. Προς Δημόνικον 31.
56. Διογένης Λαέρτιος, Βίος Φιλοσόφων, 3, 39, περί του Πλάτωνος.

Η «Επιστολή προς Βούλγαρον Ηγεμόνα» του αγίου Φωτίου του Μεγάλου δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εποπτεία» τον Φεβρουάριο του 1992. Εισαγωγή, μετάφραση, σημειώσεις Παναγιώτης Κ. Χρήστου. Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα Myriobiblos Βιβλιοθήκη: http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/fotios_epistoli.html