Βαθμίδες ηθικής ελευθερίας στον Χριστιανισμό

Ορθοδοξία / Θεολογία - 14 Απριλίου 2021
Φιλοσοφία - 14 Απριλίου 2021
MSc στην Ορθόδοξη Θεολογία - Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Αθανάσιος Κορώνης, MSc στην Ορθόδοξη Θεολογία - Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο

i. Η αυτονομία μέσα στο πλαίσιο της χριστιανικής διδασκαλίας

Όταν απέτυχε η πρώτη οικονομία του Θεού, η αδαμική, δεν άλλαξε η γνώμη του Θεού για τη τελείωση του κτιστού, για την ένωση του με Αυτόν. Η ένωση επιτεύχθηκε με την σάρκωση του Λόγου του Πατρός, ο οποίος διασώζει το κτιστό από τη φθορά. Ο άνθρωπος για να φτάσει στη ένωση του με τον Θεό χρειάζεται μια σταδιακή προετοιμασία, την οποία λαμβάνει από τον Χριστιανισμό (Γιαγκάζογλου,2001:200)

Ο χριστιανισμός θεωρούμενος σαν θρησκεία από την οποία απορρέει μια ανάλογη ηθική παρουσιάζει δύο αντίθετες όψεις: την αυτόνομη και την ετερόνομη. Επειδή όμως η χριστιανική ηθική βασίζεται σε θεϊκούς νόμους μεν, εξωγενείς δε, θεωρήθηκε σαν η κατ’ εξοχήν ετερογενής θρησκεία. Και σαν τέτοια δέχθηκε το μεγαλύτερο μέρος της κριτικής σε αυτό τον τομέα. Όταν όμως εξεταστεί ο χριστιανισμός με βάση την αιτία της εμφάνισης του θα αναδυθεί η ουσία του. Ο χριστιανισμός δεν είναι μόνο ένα κοινό ηθικοθρησκευτικό σύστημα αξιών. Είναι η αποκάλυψη του Θεού στον κόσμο μέσω του Ιησού Χριστού και ταυτόχρονα μια κλήση προς τον κόσμο να μετέχει στην θέωση και στη σωτηρία του.

Η Χριστιανική ηθική είναι απαραίτητη για να προετοιμάσει τον άνθρωπο να λάβει την Θεία Χάρη η οποία θα τον οδηγήσει στην λύτρωση του. Οι θεϊκές εντολές επομένως δεν είναι εξωγενής παράγοντας επιβολής ηθικών κανόνων, αλλά «προβολή της θείας ζωής επί του γήινου επιπέδου» . Η εν Χριστώ ζωή είναι η συνέχιση της κατά φύση ζωής του ανθρώπου η οποία διακόπηκε μετά την αποβολή του από την φύση (Παράδεισο) κατά την πτώση του. Η συνέχιση της ζωής του ανθρώπου χωρίς Θεό τον οδήγησε σε ψυχική, βουλητική και διανοητική σύγχυση με αποτέλεσμα να κυλίσει στην αμαρτία και στη φυσική της κατάληξη την φθορά (θάνατο). Αποκομμένος ο άνθρωπος από την φύση του αλλοτριώθηκε σε τέτοιο βαθμό που την ξέχασε και θεώρησε τις εντολές του Θεού σαν ξενόφερτες. Οι ευαγγελικές εντολές, ο καθρέπτης των εντολών του Θεού, είναι η υπενθύμιση της απολεσθείσης εν αρμονία με τη φύση του ζωής, η οποία του χαρίστηκε από τον Θεό, κατά την πλάση του «κατ’ εικόνα και ομοίωση Του». (Κόιος, 2004: 83-84) Ο άνθρωπος σαν ψυχοσωματική οντότητα είναι το μοναδικό πλάσμα της Δημιουργίας το οποίο είναι πλασμένο αποκλειστικά κατ’ εικόνα του Τριαδικού Θεού το οποίο για την ύπαρξη του λαμβάνει τη χάρη του αγίου Πνεύματος. Το κατ’ εικόνα του ανθρώπου αντιστοιχεί στο αυτεξούσιο της φύσης του στην δυνατότητα του, δηλαδή να υπάρχει σαν πρόσωπο και μάλιστα σαν ελεύθερο πρόσωπο.(Γιαγκάζογλου,2017:42). Ο άνθρωπος πλασμένος «κατ΄ εικόνα» είναι ομοούσιος με τον Θεό κατά τη φύση του και «μυρι0ϋπόστατος» ως προς πρόσωπο. Κάθε άνθρωπος αποτελεί μια υπαρκτική ετερότητα, αυτό το οντολογικό χαρακτηριστικό «εικονίζει τον Θεό στον άνθρωπο» και τον κάνει μέτοχο στο «Είναι» (Γιανναράς,2011:31)

Οι Ευαγγελικές εντολές δεν είναι εντολές εξωτερική επιβολής, διότι ενυπάρχουν σε λανθάνουσα μορφή στον έσω άνθρωπο. Οι Ευαγγελικές εντολές είναι επομένως αυτόνομες και στηρίζουν την αυτονομία του ανθρώπου. Η χριστιανική ηθική δρώσα στα πλαίσια της θεία Χάρης δεν είναι ένα κοινότυπο σύστημα κανόνων αλλά ένας ζωντανός τρόπος ζωής. Τη ζωντάνια του τη αποκτά από την τέλεια μίμηση της ζωής του τέλειου ανθρώπου, του Χριστού, ο οποίος είναι και τέλειος Θεός. Όλες οι προτροπές της Χριστιανικής ηθικής έχουν σαν στόχο να οδηγήσουν τον άνθρωπο στην τελείωση του και στην ελευθερία του από κάθε φραγμό, αλλά κυρίως στη νίκη του επί του θανάτου και της αμαρτίας.(Κόιος, 2004: 83-84) Στο Χριστό συμμετέχουν ασυγχύτως και κοινωνούν οι δύο ελευθερίες του κόσμου. Η άκτιστη ελευθερία του Τριαδικού Θεού και η κτιστή ελευθερία του κατ’ εικόνα δημιουργημένου ανθρώπου. Η ανθρώπινη ελευθερία δεν υφίσταται κατ’ ανάγκη, αλλά συμμετέχει ενεργά στη θεία ελευθερία μέσω το μοναδικού προσώπου του Ιησού Χρηστού. Είναι απαραίτητη η συνύπαρξη, διότι χωρίς αυτήν ή ο άνθρωπος θα εκμηδενιζόταν από το Θεό ή ο Θεός θα ελεγχόταν από τη νομοτέλεια της φύσης. (Γιαγκάζογλου,2001:204)