Όσιος Παΐσιος, Να λέμε την ευχή ψιθυριστά ή με τον νου;

Αγίων και Γερόντων παραινέσεις - 17 Μαΐου 2022

Γέροντα, πως είναι καλύτερα να λέω την ευχή; Φωναχτά, ψιθυριστά η με τον νου; - Αν την λες φωναχτά, θα κουράζεσαι και γρήγορα θα αποκάμης. Γι’ αυτό να την λες πότε ψιθυριστά και πότε με τον νου. Η ευχή με τον νου είναι το καλύτερο· επειδή όμως δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να την λένε συνέχεια με τον νού, βοηθάει να την λέη κανείς και ψιθυριστά, σαν μια προπαίδεια. Μπορείς να αρχίζης να την λες ψιθυριστά, να συνεχίζης με τον νου και ύστερα πάλι ψιθυριστά και πάλι με τον νου. Να κάνης αυτήν την εναλλαγή, μέχρι να καταλήξη η ευχή να γίνεται μόνο με τον νου, να γίνη δηλαδή νοερά, όπως και λέγεται «νοερά προσευχή». Τότε προσεύχεται κανείς με τον νου του και η καρδιά του σκιρτά αγάλλεται· φθάνει στον θείο έρωτα, ζη ουράνιες καταστάσεις.

Αυτό το διάστημα, Γέροντα, κάθε φορά που μπαίνω στο κελλί μου, έχω μετεωρισμό και βλάσφημους λογισμούς. Γιατί μου συμβαίνει αυτό; - Ξέχασες, φαίνεται, την ευχή, και γι’ αυτό ο πειρασμός έστησε την σκηνή του έξω από το κελλί σου. Προσπάθησε στις κενές ώρες που έχεις στο κελλί, να λες την ευχή ψιθυριστά, για να διώχνης τον μετεωρισμό και τους λογισμούς που υποβάλλει ο εχθρός. Η ψιθυριστή ευχή πολύ βοηθάει στις ώρες της επιθέσεως, γιατί εκείνη την στιγμή χρειάζεται προσοχή, για να γλυτώση κανείς από την εχθρική φάλαγγα.

Γέροντα, συμφέρει, όταν μου έρχωνται κακοί η βλάσφημοι λογισμοί, να τους πολεμώ με αντιρρητικό πόλεμο; - Καλύτερα να τους πολεμάς με την ευχή παρά με αντιρρητικό πόλεμο. Όσο μπορείς, να μιλάς νοερώς με τον Χριστό διά της νοεράς προσευχής, και να μη συζητάς με τον νου σου «τούτο» η «εκείνο». Να καλλιεργήσης την ευχή, η οποία αρχικά θα σε απαλλάξη από τους κακούς λογισμούς και στο τέλος θα γίνη ένα με την αναπνοή σου.

Η εξωτερική συνήθεια της ευχής

Γέροντα, μπορεί κάποιος να λέη την ευχή συνέχεια ψιθυριστά; - Μπορεί να του έχη γίνει εξωτερική συνήθεια και να την λέη ρυθμικά, όπως το ρολόι κάνει τικ‐τακ, αλλά ο νους του να μην είναι στον Θεό.

Ωφελεί, Γέροντα, καθόλου αυτό; - Αν κανείς έχη λίγη ταπείνωση και καταλαβαίνη ότι ο νούς του δεν είναι στον Θεό και ότι την ευχή την λέει μηχανικά, τότε ωφελείται λίγο. Αν όμως νομίζη ότι, επειδή λέει την ευχή, είναι προχωρημένος πνευματικά, τότε βλάπτεται.

Γέροντα, αν κάποιος συνηθίση να λέη συνέχεια την ευχή, αυτό τον βοηθάει στον αγώνα του; - Το θέμα είναι για ποιόν λόγο λέει την ευχή. Αν έχη γνωρίσει τον εαυτό του και αισθάνεται ως ανάγκη το έλεος του Θεού και το ζητάη συνέχεια λέγοντας την ευχή, βοηθιέται. Ή, αν δεν έχη γνωρίσει τον εαυτό του, αλλά καταλαβαίνη ότι είναι μπλεγμένος στα γρανάζια των παθών και καταφεύγη στον Θεό, και τότε ο Θεός θα τον βοηθήση στον αγώνα του και θα του μείνη και η συνήθεια να λέη την ευχή. Αν όμως λέη την ευχή μηχανικά, χωρίς συναίσθηση των αμαρτιών του, αυτό δεν μπορεί να βοηθήση στην απέκδυση του παλαιού ανθρώπου.

Μπορεί, Γέροντα, να είναι και επικίνδυνο να επιδιώκη κανείς να συνηθίση να λέη την ευχή; - Επικίνδυνο είναι, όταν κανείς εγκαταλείπη την παρακολούθηση του εαυτού του και ασχολήται με την ευχή σαν να είναι κάτι της μόδας. Αυτός μπορεί να αποκτήση την συνήθεια της ευχής, αλλά μέσα του θα ζη ο παλαιός άνθρωπος, και υπάρχει κίνδυνος να επακολουθήση πλάνη.

Θυμάμαι, όταν ήμουν στο Σανατόριο, νοσηλευόταν εκεί ένας μοναχός που είχε συνηθίσει να λέη την ευχή. Έκλεινε τα μάτια του και έλεγε συνέχεια: «Κύριε Ιησού Χριστέ...», «Κύριε Ιησού Χριστέ...». Μία επισκέπτρια που τον είδε, άρχισε να σταυροκοπιέται. «Ω, είπε, κοντά σε άγιο βρισκόμαστε!».

Μια μέρα όμως αυτός ο μοναχός μου είπε: «Τον τάδε και τον τάδε τους ήλεγξα. Έγραψα γράμμα και στον τάδε Δεσπότη και στον τάδε, να αλλάξουν μυαλά, κι εγώ θα είμαι στο πλευρό τους». «Για στάσου, βρε αδελφέ, του λέω. Αγράμματος είσαι, φυματίωση έχεις, πού στηρίζεσαι και μιλάς έτσι;». Και τι μου απαντά! «Ένας‐δυο αν υπήρχαν σαν κι εμένα, θα είχε σωθή ο κόσμος!».

Αν δεν ήταν καλά στο μυαλό, θα ήταν δικαιολογημένος· αλλά το μυαλό του ήταν εντάξει. Επειδή ζόριζε τον εαυτό του και έλεγε συνέχεια την ευχή, του έμεινε η συνήθεια και μετά κάθε λογισμός που του ερχόταν νόμιζε ότι ήταν από τον Θεό. Έτσι έφθασε στο σημείο να πιστεύη ότι σαν αυτόν δεν υπήρχε κανένας άλλος στον κόσμο!

Από το βιβλίο του Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου (νυν οσίου Παϊσίου), «Περί Προσευχής», Λόγοι στ', έκδοση Ιερού Ησυχαστηρίου «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης.