Η τρούφα και η καλλιέργειά της
Αφιερώματα - 30 Αυγούστου 2021
1 Εναλλακτικές Καλλιέργειες - 30 Αυγούστου 2021
Γεωργία - Κτηνοτροφία - 30 Αυγούστου 2021
Οι τρούφες είναι μανιτάρια που αναπτύσσονται μέσα στο έδαφος σε βάθος 8 έως 15 περίπου εκατ. Έχουν σχήμα κονδύλου, το μέγεθος τους κυμαίνεται συνήθως από 2-7 εκατ. ενώ το χρώμα τους ποικίλει από γκριζόμαυρο έως ωχρόλευκο. Αποτελούν την κορωνίδα της γαστρονομίας, καθώς φημίζονται για το θεσπέσιο άρωμά τους, ενώ περιέχουν πρωτεΐνες, αμινοξέα, φυτικές ίνες, πολλά ιχνοστοιχεία και βιταμίνες.
Τρούφες ονομάζονται οι υπόγειες καρποφορίες μιας ομάδας Ασκομυκήτων που συμβιώνουν με τις ρίζες ορισμένων ειδών φυτών, ιδιαίτερα δασικών δένδρων. Οι μύκητες που συμβιώνουν με ρίζες φυτών ονομάζονται μυκορριζικοί.
Από τη συμβίωση φυτών και μυκήτων ωφελούνται και τα δύο είδη οργανισμών, φυτά και μύκητες. Οι μυκηλιακές υφές είναι ένα δίκτυο πολύ λεπτών, μικροσκοπικών σωλήνων που περιβάλλουν τα λεπτά ριζικά τριχίδια των φυτών. Οι μύκητες απομυζούν από τα φυτά κυρίως υδατάνθρακες αλλά ταυτόχρονα διασπώντας με τη βοήθεια των ενζύμων τους μεγαλομοριακές ενώσεις προμηθεύουν τα δένδρα που τους φιλοξενούν νερό, αζωτούχες ουσίες αλλά πλήθος ιχνοστοιχείων.
Είδη τρούφας
Ανάλογα με την εποχή ωρίμανσης οι τρούφες κατατάσσονται σε καλοκαιρινές, φθινοπωρινές ή χειμωνιάτικες. ενώ με βάση το εξωτερικό τους χρώμα χαρακτηρίζονται σαν άσπρες ή μαύρες.
Τα κυριότερα είδη τρούφας είναι τα ακόλουθα: Tuber melanospotum (Μαύρη μελανόσπορη τρούφα), Tuber brumale var. brumale (Χειμερινή μαύρη τρούφα), Tuber aestivum (Θερινή μαύρη τρούφα), Tuber aestivum f. uncinatum (Φθινοπωρινή μαύρη τρούφα), Tuber magnatum (Πολύτιμη λευκή τρούφα), Tuber borchii (Μπόρκειος τρούφα).
Καλλιέργεια τρούφας
Η καλλιέργεια τρούφας είναι ιδιόμορφη καθώς απαιτείται η φύτευση κατάλληλων ειδών δέντρων μολυσμένων με το κατάλληλο είδος μύκητα. Η εξασφάλιση ιδανικών εδαφικών συνθηκών είναι πρωταρχικής σημασίας προκειμένου να επιτευχθεί η συμβίωση δένδρου και μύκητα. Επισημαίνεται ότι δεν είναι δυνατός ο εμβολιασμός μυκήτων σε εγκατεστημένα δένδρα.
Προϋποθέσεις καλλιέργειας τρούφας
Η φυσική βλάστηση της περιοχής και το υψόμετρο όπου βρίσκεται ο αγρός και τα αποτελέσματα της εδαφολογικής ανάλυσης καθορίζουν το είδη των δένδρων και τα είδη της τρούφας που μπορεί να καλλιεργηθούν στο συγκεκριμένο αγρό. Πριν την εγκατάσταση μιας φυτείας τρούφας πρέπει να ελέγχεται αν τα αγροτεμάχια:
•Βρίσκονται στην κατάλληλη οικολογική-υψομετρική ζώνη.
Θεωρητικά, περιοχές με δρυοδάση είναι κατάλληλες για καλλιέργεια μαύρης τρούφας. Στην Β. Ελλάδα κατάλληλες περιοχές είναι αυτές με υψόμετρο 300-700 μ., στην Κεντρική Ελλάδα η ιδανική υψομετρική ζώνη είναι μεταξύ 400 και 800 μ. ενώ στην Πελοπόννησο και στην Κρήτη ανεβαίνει στα 500 μ. περίπου.
•Έχουν τα κατάλληλα εδαφολογικά χαρακτηριστικά.
Ιδανικά εδάφη για την καλλιέργεια της τρούφας είναι τα ελαφρά επικλινή και ελαφρά αμμοαργιλλώδη με καλή στράγγιση. Η αξιολόγηση της καταλληλότητας των αγρών γίνεται με εδαφολογική ανάλυση δειγμάτων εδάφους.
O Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός Δήμητρα (Πρώην ΕΘΙΑΓΕ) προτείνει την διενέργεια των εξής αναλύσεων: Μηχανική σύσταση κατά Βουγιούκο (άμμος, ιλύς, άργιλος %), pH σε υδατικό διάλυμα, pH σε KCl 1 N, ηλεκτρική αγωγιμότητα, συνολικό CaCO3 %, C% ή οργανική ουσία %,Fe (mg/kg), Mn (mg/kg), Zn (mg/kg), Cu (mg/kg). Εάν η εδαφική οξύτητα σε υδατικό διάλυμα δεν βρίσκεται μεταξύ 7,4 και 8,4 δεν υπάρχει σκοπιμότητα επιπρόσθετων αναλύσεων.Κατάλληλα είδη καλλιέργειας στην Ελλάδα
O Ελληνικός Γεωργικός Οργανισμός Δήμητρα (Πρώην ΕΘΙΑΓΕ) συστήνει την καλλιέργεια μαύρης τρούφας που είναι λιγότερο απαιτητική, σχετικά σίγουρη και ανταγωνιστική με άλλους μυκορριζικούς μύκητες. Αντίθετα δεν ενθαρρύνεται η καλλιέργεια της λευκής τρούφας Tuber magnatum, η οποία είναι απαιτητική, ελάχιστα ανταγωνιστική, αβέβαιη αλλά και ιδιαίτερα ακριβή.
Τα σημαντικότερα είδη μαύρης τρούφας που συνιστώνται για καλλιέργεια στη χώρα μας είναι τα Tuber aestivum (μαύρη θερινή τρούφα), T. aestivum subsp. uncinatum (μαύρη φθινοπωρινή τρούφα), T. brumale (μαύρη χειμερινή τρούφα) και T. melanosporum (μελανόσπορη τρούφα) τα οποία συμβιώνουν με δενδρώδη είδη όπως είναι η χνουδωτή δρυς (Quercus pubescens), η ευθύφλοια δρυς (Q. cerris), η αριά (Q. ilex), η φουντουκιά (Corylus avellana), η φλαμουριά (Tilia sp.), ο γαύρος (Carpinus orientalis και C. betulus), η οστρυά (Ostrya carpinifolia) η κουκουναριά (Pinus pinea), η Χαλέπιος (P. halepensis) και Τραχεία πεύκη (P. brutia).
Εγκατάσταση φυτείας
Συνιστάται η φύτευση πιστοποιημένων δενδρυλλίων δύο ετών με ενδεικτικό φυτευτικό σύνδεσμο 4 X 5 μ. δηλ. 50 φυτά/στρ. Ενδείκνυται η φύτευση σε μεγάλα αγροτεμάχια και η χρησιμοποίηση περισσότερων από ένα είδη δένδρων μολυσμένα με περισσότερα από ένα είδη τρούφας διαφορετικού παραγωγικού κύκλου. Η περίφραξη της φυτείας είναι αναγκαία για την προφύλαξη των δένδρων και των τρουφών από άγρια ή/και ήμερα ζώα.
Καλλιεργητικές τεχνικές
Η καλλιέργεια της τρούφας είναι σχετικά εύκολη και δεν απαιτεί ιδιαίτερες καλλιεργητικές τεχνικές. Για την καλύτερη ανάπτυξη των νεαρών δένδρων αλλά και την επίτευξη υψηλών αποδόσεων είναι απαραίτητη η άρδευση της φυτείας. Στις αρχές της Άνοιξης θα χρειαστεί ένα ελαφρύ και επιφανειακό σκάλισμα, γύρω από κάθε δέντρο. Το βοτάνισμα γύρω από δένδρα πρέπει να γίνεται προσεκτικά ενώ ανάμεσα στα δέντρα μπορεί να χρησιμοποιηθεί ελαφρύ χορτοκοπτικό μηχάνημα. Η χρήση λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων δεν επιτρέπεται.
Συλλογή της τρούφας
Η συλλογή της τρούφας γίνεται κυρίως από ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά. Τα σκυλιά αυτά παρουσιάζουν με μεγάλες αντοχές, επειδή η αναζήτηση των τρουφών γίνεται και κατά τη διάρκεια του χειμώνα και εκπαιδεύονται έτσι ώστε να μην καταστρέφουν με τα νύχια τους τις τρούφες που ανακαλύπτουν στο έδαφος.
Απόδοση της καλλιέργειας
Η έναρξη της παραγωγής επηρεάζεται από τις καλλιεργητικές φροντίδες που εφαρμόζονται και το είδος των δένδρων που χρησιμοποιούνται. Για παράδειγμα οι δρύες έχουν αργό ρυθμό αύξησης και κατά συνέπεια αρχίζουν να παράγουν τρούφες μετά το 8ο έτος από την εγκατάσταση τους ενώ η φουντουκιά και η φλαμουριά, με πιο ταχύ ρυθμό αύξησης, μετά το 5ο έτος.
Η απόδοση μιας σωστά εγκατεστημένης και καλλιεργημένης φυτείας μπορεί να είναι εντυπωσιακή. Η μέση ετήσια στρεμματική απόδοση σύμφωνα στοιχεία του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού Δήμητρα (Πρώην ΕΘΙΑΓΕ) ανέρχεται σε 1.000 € ανά στρέμμα.
Ελληνικές εταιρείες εμπορεύονται φρέσκιες τρούφες αλλά και πλήθος μεταποιημένων προϊόντων όπως σάλτσα τρούφας, αλάτι με τρούφα, μέλι με τρούφα, βούτυρο τρούφας, λάδι τρούφας, καρπάτσιο τρούφας. Διατίθενται επίσης συσκευασμένες ολόκληρες, τριμμένες και τρούφες σε φέτες.
Πλεονεκτήματα
είναι εξαιρετικό γαστρονομικό προϊόν είναι βιολογική καλλιέργεια είναι προωθούμενη καλλιέργεια εξασφαλίζει στους παραγωγούς ικανοποιητικό εισόδημα δεν απαιτεί την ύπαρξη ακριβού μηχανολογικού εξοπλισμού χρειάζεται λίγες καλλιεργητικές φροντίδες δεν αντιμετωπίζει προβλήματα διάθεσης αξιοποιεί ορεινά αγροτεμάχια υπάρχει δυνατότητα εξαγωγών μεταποιείται σε πλήθος προϊόντων έχει ελάχιστο κόστος καλλιέργειας υπάρχει δυνατότητα ενισχύσεων μέσω προγραμμάτων του ΥΠΑΑΤΜειονεκτήματα
άγνωστη καλλιέργεια στην Ελλάδα ελάχιστος χρόνος συντήρησης του νωπού προϊόντος έναρξη καρποφορίας μετά από αρκετά χρόνια υψηλό κόστος αγοράς των δενδρυλίων υψηλό κόστος περίφραξης μικρή ζήτηση από τους Έλληνες καταναλωτές υψηλό κόστος αγοράς ειδικά εκπαιδευμένου σκύλου αξιοποίηση μόνο σχετικά μεγάλων αγροτεμαχίων Πηγή: ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΤΡΟΦΙΜΩΝ, ΓΕΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΦΥΤΙΚΗΣ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ, Διεύθυνση ΠΑΠ Δενδροκηπευτικής Διευθυντής: Αντώνης Κουντούρης
