Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ο Αρχιεπίσκοπος της Θεσσαλονίκης: το καύχημα της Ορθοδοξίας και της Ιεραρχίας!

Ορθοδοξία / Πατερική Θεολογία - 31 Μαρτίου 2024
Θεολόγος Κωνσταντίνος Ζαγγανάς, Θεολόγος

Την Α’ Κυριακή των Νηστειών η Ορθόδοξος Εκκλησία την αφιερώνει στην Ορθοδοξία, στην ανάμνηση του γεγονότος της αναστήλωσης των αγίων εικόνων από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα και του οριστικού τέλους της εικονομαχίας.  Την Β’ Κυριακή των Νηστειών την αφιερώνει στον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, μία από τις μεγαλύτερες πατερικές μορφές της Εκκλησίας μας, και Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης(1347-1359), γιατί αγωνίστηκε και μόχθησε πολύ για την Ορθοδοξία και γιατί θέλει να υπογραμμίσει την ανάγκη ολοκλήρωσης της Ορθοδοξίας με την ορθοπραξία στην οποία επιδόθηκε με μεγάλο ζήλο ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Προκειμένου να υπάρχει πραγματική και ουσιαστική χριστιανική ζωή, η Ορθοδοξία πρέπει να συνδέεται με την ορθοπραξία. Ο Πατριάρχης Θεόφιλος ο Κόκκινος, ο μετέπειτα άγιος Φιλόθεος, έγραψε το 1376, εγκωμιαστικό λόγο προς τον άγιο, μαζί και ακολουθία και όρισε την εκκλησιαστική μνήμη του στη Β’ Κυριακή των Νηστειών  της Μ. Τεσσαρακοστής.

Το 2009 μετά από πρόταση της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας, το Οικουμενικό Πατριαρχείο  ενέγραψε στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας και τα μέλη της οικογένειάς του, των γονέων του Κωνσταντίνου και Καλής, και των αδερφών του. Αναμφιβόλως ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς υπήρξε φλογερός θεολόγος, δεινός ρήτορας και φιλόσοφος, στερεωτής της Ορθοδόξου πίστεως, υπόδειγμα χριστιανικής ζωής και φάρος της Ορθοδόξου διδασκαλίας. Ένα παράδειγμα ήθους, προσφοράς και διακονίας ενός αγίου, ιεράρχου, ποιμένος με άριστο ορθόδοξο φρόνημα. Ιεροπρεπής στην όψη, με επιβλητική μορφή και αδαμάντινο χαρακτήρα. Υπήρξε ναός του Αγίου Πνεύματος και η καρδιά του θυσιαστήριο του Κυρίου.

Το έτος 1296 γεννήθηκε ο άγιος Γρηγόριος  ο Παλαμάς στην βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη, από ευσεβείς γονείς οι οποίοι ασκούσαν την νοερά προσευχή, τον Κωνσταντίνο Συγκλητικό και την ευσεβεστάτη Καλλονή, και είχαν πέντε παιδιά, τον Γρηγόριο, τον Μακάριο, τον Θεοδόσιο, την Επίχαρη και τον Θεοδότη. Ο πατέρας του ήταν σύμβουλος του αυτοκράτορα  Ανδρόνικου Β’. Όταν αυτός πέθανε,  όταν ο Γρηγόριος ήταν μόλις 7 ετών, την εποπτεία της οικογένειας ανέλαβε ο ίδιος ο αυτοκράτορας ο Ανδρόνικος Β’.  Μεγαλώνοντας ηλικιακά ο Γρηγόριος μαθήτευσε κοντά στον ονομαστό δάσκαλο και θεολόγο Θεόδωρο τον Μετοχίτη και έλαβε σπουδαία μόρφωση. Στη συνέχεια σπούδασε στο πανεπιστήμιο της Κωνσταντινούπολης. Ο αυτοκράτορας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Ανδρόνικος Β’, διείδε και εκτίμησε τις ικανότητές του Γρηγορίου και τον προόριζε για υψηλά κρατικά αξιώματα.

Ο Γρηγόριος όμως από νέος αγάπησε τη μοναχική και ασκητική ζωή, και αδιαφόρησε για τα σχέδια του αυτοκράτορα περί υψηλών κρατικών αξιωμάτων. Άλλες οι σκέψεις του αυτοκράτορα και άλλες του αγίου. Αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι ο άγιος  και η οικογένειά του εγκατέλειψαν τα κοσμικά και αφιερώθηκαν στον Θεό. Ο πατέρας του έλαβε το μοναχικό σχήμα μόλις επάνω στην επιθανάτιο κλίνη, κάτι που επηρέασε θετικά τον Γρηγόριο για τον μοναχισμό. Έτσι το όρος Παπίκιο της Θράκης αποτέλεσε τον πρώτο σταθμό της πορείας προς μετάνοια. Στη συνέχεια σειρά είχε το Άγιον Όρος, η μονή Βατοπεδίου και η Μεγίστη Λαύρα, όπου πέρασε αρκετά χρόνια της ζωής του.

 Το 1326, χειροτονείται ιερέας από τον μητροπολίτη Θεσσαλονίκης και μετέπειτα Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Ιωάννη Καλέτη. Γίνεται μέλος ενός πνευματικού κύκλου, τον οποίο είχε ιδρύσει μαθητής του Γρηγορίου Σιναΐτου με σκοπό τη διάχυση της άσκησης της προσευχής εκτός μοναστηριών. Με δέκα ιερείς μαζί του ο ιερέας τώρα Γρηγόριος ,αναχωρεί από εκεί προς την Βέροια όπου παρέμεινε για πέντε χρόνια και επιστρέφει κατόπιν στο Άγιο Όρος. Περί το 1335  επειδή ο μεταρρυθμιστικός του ζήλος και η αυστηρότητα της άσκησής του τον έφεραν σε σύγκρουση με τους μοναχούς ,πήγε στο ησυχαστήριό του στον άγιο Σάββα. Λίγο αργότερα έγινε ηγούμενος στη μονή Εσφιγμένου του Αγίου Όρους.

Τον 14⁰αιώνα τρείς απειλές είχαν παρουσιαστεί στο Βυζάντιο: α)ο δυτικός σχολαστικισμός με εκπρόσωπο τον Βαρλαάμ, που δίδασκε ότι ο άνθρωπος δεν μπορεί πραγματικά να ενωθεί με τον Θεό, β)οι οθωμανικές βλέψεις για το Βυζάντιο και γ)οι σλαβικές επιθέσεις στην Μακεδονία, συνδυασμένες με ένα πνεύμα εγωκεντρισμού και ευδαιμονίας που επικρατούσε στην περιοχή. Αυτό ήταν το πλαίσιο μέσα στο οποίο εργάστηκε και αγωνίστηκε ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, για να θριαμβεύσει η Ορθόδοξος Πίστη και η Ορθόδοξος Εκκλησία!

Το 1355, γράφει   τους δύο αποδεικτικούς λόγους του «Περί εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος». Έτσι το κήρυγμα του Ησυχασμού προσελκύει την προσοχή του Έλληνα λόγιου μοναχού ,θεολόγου και φιλόσοφου Βαρλαάμ από την Καλαβρία. Ήρθε από την Ιταλία στην Ορθόδοξη Ανατολή για να αντικρούσει το κίνημα του Ησυχασμού, επειδή πίστευε πως ο άνθρωπος δεν μπορεί να γνωρίσει τον Θεό και να ενωθεί μαζί  του. Ο Βαρλαάμ στην προσπάθειά του να διορθώσει τους δυτικούς οδηγήθηκε σε νέες αιρέσεις. Επηρεασμένος βαθύτατα από τον αριστοτελισμό, τη λατινική θεολογία και τον σχολαστικισμό, δίδασκε πως ο άνθρωπος είναι αδύνατον να γνωρίσει, να προσεγγίσει και να ενωθεί με τον Θεό. Επίσης ότι ο Θεός είναι «κλεισμένος στον εαυτό του» και δεν μπορεί να ενωθεί με τους ανθρώπους.

Αντίθετα, οι Ορθόδοξοι Πατέρες ορθώς   κάνοντας τη σπουδαία διευκρίνιση μεταξύ της ουσίας και των ενεργειών του Θεού, διδάσκουν πως η γνώση της ουσίας  του Θεού είναι μεν αδύνατος, όχι όμως οι άκτιστες θείες ενέργειες, οι οποίες δίνονται ως ύψιστες δωρεές στους ανθρώπους και γίνονται φανερές σε όσους κατορθώνουν να καθαρθούν από τα πάθη τους.

Η προσωπικότητα του θεόπτου αγίου Γρηγορίου και η Ορθόδοξος θεολογία του   που βασίζεται στη θέωση του ανθρώπου δια των άκτιστων ενεργειών μέσα στην Εκκλησία του Χριστού, κάνουν τον άγιο μοναδικό για το τότε και το τώρα. Ο άγιος απαντά στο βασικό ερώτημα του κάθε χριστιανού: «μπορώ να δώ τον Θεό;». Η απάντησή του είναι:«ναι, μπορείς να τον δείς μέσα σου, πνευματικά, αν με τη μετάνοια και την ταπείνωσή σου του απευθυνθείς με πόνο ψυχής την προσευχή της καρδιάς σου: “Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησον με”.

Έτσι σύμφωνα με την ορθή διδασκαλία του ,όπως είπαμε παραπάνω ,κύριο μέσο του φωτισμού και της προσωπικής εμπειρίας των ακτίστων ενεργειών του Θεού, είναι η αδιάκοπη νοερά προσευχή στην οποία ασκούνταν οι ησυχαστές μοναχοί, δια της αδιάκοπης προσευχής: “Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ και Λόγε του Θεού, ελέησον με”, κατόρθωναν να βλέπουν με τα σωματικά τους μάτια το Άκτιστο Φώς, δηλαδή την Δόξα του Θεού.

Συνεχίζοντας ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς το έργο των Πατέρων της Ορθοδόξου Εκκλησίας, δίδασκε πως ο άνθρωπος με την άσκηση και τη νίψη μπορεί να δεί και από αυτή τη ζωή, με τα φυσικά του μάτια, το Άκτιστο Φώς του Θεού, αυτό το Φώς που είδαν οι μαθητές του Χριστού κατά τη Μεταμόρφωσή Του στο όρος Θαβώρ.

Για τον Βαρλαάμ,τον εκπρόσωπο δηλαδή των δυτικών και τους ακολούθους του, η δια της νοεράς προσευχής και της νίψεως θεοπτία ήταν ακατανόητη και βλάσφημη. Τους ησυχαστές μάλιστα τους κατηγορούσαν για αιρετικούς.                              Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς υπήρξε υπρασπιστής του ησυχασμού, της πνευματικότερης έκφρασης του Ορθόδοξου μοναχικού ιδεώδους, γιατί ήταν απόλυτα πεπεισμένος πως η θεοπτία μέσω της ασκήσεως και της νοεράς προσευχής είναι σύμφωνη με τη διδασκαλία της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Γι ‘αυτό τον λόγο υπήρξε δάσκαλος και εμπνευστής του ησυχασμού. Η δε σύγκρουση του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά με τον Βαρλαάμ σφοδρή και προκάλεσε πνευματική θύελλα ,εφάμιλλη της εικονομαχίας.

Στη Θεσσαλονίκη ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς γράφοντας το σπουδαιότατο έργο του «Περί των Ιερώς Ησυχαζόντων», ξεκίνησε τον αγώνα του υπέρ του Ησυχασμού, με το οποίο αποδεικνύει ότι η θεοπτία του ησυχασμού είναι σύμφωνη με την Αγία Γραφή και την παράδοση της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Δίδαξε πως ο Θεός υπάρχει ως Θεία Ουσία, η οποία είναι απόλυτα απρόσιτη στον άνθρωπο. Απορρέουν όμως από Αυτόν οι Άκτιστες Ενέργειες, οι οποίες αυτές μπορούν να γίνουν μεθεκτές στον άνθρωπο. Ο άγιος Γρηγόριος αντάλλαξε επιστολές με τον Βαρλαάμ, στην προσπάθειά του να φέρει στην Ορθόδοξη πορεία τον Βαρλαάμ, μάταια όμως, όπως αποδείχθηκε διότι ο Βαρλαάμ ήταν ανυποχώρητος από την αίρεση που πρέσβευε, υπερόπτης και αλαζόνας.

Συνέγραψε σειρά έργων ο άγιος Γρηγόριος αναπτύσσοντας την Ορθόδοξη Αλήθεια και αποδεικνύοντας τα λάθη του Βαρλαάμ.Οι θέσεις του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά επικυρώθηκαν από τρείς μεγάλες συνόδους της Εκκλησίας μας, που συγκροτήθηκαν και έλαβαν μέρος στην βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη, το 1341,το 1347 και το 1351 και δικαίωσαν οριστικά τους ησυχαστές και καταδίκασαν αμετάκλητα τον Βαρλαάμ και τους ακολούθους του. Αν αλήθεια επικρατούσαν τότε οι αντιλήψεις του Βαρλαάμ δεν θα ήταν η ζωή του χριστιανού πορεία θεώσεως, αλλά απλή ανθρώπινη διαδικασία χωρίς τη δροσιά του Αγίου Πνεύματος.

Δίδαξε επίσης ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ότι στον Χριστό, παρά τον χωρισμό της ψυχής από το σώμα, η θεότητα δεν χωρίσθηκε, αλλά παρέμεινε και στην ψυχή και στο σώμα, οπότε το Σώμα του Χριστού στο μνημείο παρέμεινε  άφθαρτο. Το ίδιο, κατά αναλογία, γίνεται και στους αγίους, που είναι τα πραγματικά μέλη του Σώματος του Χριστού, δηλαδή μετά την έξοδο της ψυχής από το σώμα, παραμένει η θεοποιός Χάρη του Θεού σε αυτό και έτσι εξηγούνται τα θαύματα των αγίων λειψάνων.

  Στη Θεσσαλονίκη τώρα, το έτος 1342 ξεσπά μεγάλη επανάσταση κατά της ανάρρησης του Καντακουζηνού στον θρόνο, κατευθυνόμενη από τους Ζηλωτές, με αποτέλεσμα ο Γρηγόριος ο οποίος είχε εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης από τον Πατριάρχη Ισίδωρο να καθυστερήσει να ενθρονιστεί τρία ολόκληρα χρόνια. Οι Ζηλωτές ήταν υποστηρικτές των Παλαιολόγων και πολέμιοι των Καντακουζηνών που ήθελαν ενίσχυση της κεντρικής κυβέρνησης, ενώ η Θεσσαλονίκη με τους Ζηλωτές ήθελε αυτονομία. Επειδή ο Παλαμάς ήταν φιλικά διακείμενος στον Καντακουζηνό, δεν έγινε δεκτός ως Αρχιεπίσκοπος, παρά την κατόπιν συμφιλίωση των δύο αυτοκρατόρων.

Στο διάστημα αυτό των τριών χρόνων εκτός της αρχιεπισκοπής του, ο Γρηγόριος πήγε στο Άγιο Όρος και στη Λήμνο, η οποία στερούνταν πνευματικού ηγέτη, και έτσι ο Γρηγόριος ο εκλεγμένος Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης προσφέρει εκεί πολλά στην πνευματική ανόρθωση του ποιμνίου της Λήμνου. Χρονική περίοδος και τοποθεσία κατά την οποία συνέγραψε πολλά από τα έργα του προκειμένου να βοηθήσει το ποίμνιο απανταχού της Ορθοδοξίας όπου θα διαβάζουν τα συγγράμματά του να βελτιώνονται ηθικώς και πνευματικώς. Δίδαξε στους κατοίκους της Λήμνου τον βίο και τα θαύματα του αγίου Δημητρίου μεριμνώντας παράλληλα για την ανακούφιση του πληθυσμού απ’ την πανώλη.

Εν συνεχεία μετά την Λήμνο μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη. Σε μία νέα προσπάθειά του να μεταβεί στην εκκλησιαστική έδρα του, οι Ζηλωτές αξίωσαν να μην μνημονεύει τον Καντακουζηνό στη Λειτουργία, αλλά αρνήθηκε σε αυτό και μόνο μετά από την κατάληψη της πόλης από τον Καντακουζηνό, ύστερα από τρία χρόνια από τη χειροτονία του δηλαδή σε επίσκοπο ,ο Παλαμάς εισέρχεται στην Θεσσαλονίκη ,στην επισκοπή του ,στο ποίμνιό του που κλίθηκε από τον Κύριο να διακονήσει.

 Εκφωνεί την ποιμαντική ομιλία του με τίτλο «Περί της προς αλλήλους ειρήνης». Τηρεί ίσες αποστάσεις από τις αντιμαχόμενες παρατάξεις και αποδίδει την διαμάχη «στο μίσος που υπεισήλθε στις καρδιές των ανθρώπων συνεργεία του πονηρού».   Αφού εκφωνεί τον ενωτικό του λόγο προς τους Θεσσαλονικείς, οι εχθροί και οι αντίπαλοί του που του είχαν δημιουργήσει τόσα προβλήματα, σπεύδουν τώρα ,σύμφωνα με  τον Φιλόθεο τον Κόκκινο, με δάκρυα στα μάτια τους και  του ζητούνε συγγνώμη, προκειμένου ο Αρχιεπίσκοπος  Θεσσαλονίκης  Γρηγόριος ο Παλαμάς να τους συγχωρέσει.

  Σύμφωνα με τον πρωτοπρεσβύτερο και ακαδημαϊκό π. Γεώργιο Μεταλληνό,«Μετά την πτώση των ζηλωτών προς τους οποίους ο Παλαμάς φάνηκε ειρηνικός, ο λαός τον δέχθηκε στη Θεσσαλονίκη(Δεκέμβριος 1350)με πανηγυρισμούς. Ο Παλαμάς καταδίκασε τα εγκλήματα που είχαν διαπραχθεί από τους Ζηλωτές αλλά εισήλθε ως ειρηνευτής στη Θεσσαλονίκη».

Μετέπειτα, από τον Μάρτιο του 1354 έως τον Μάρτιο του 1355,ο Παλαμάς είναι αιχμάλωτος των Τούρκων στη Μικρά Ασία, όταν αυτοί κατέλαβαν το πλοίο του καθώς ταξίδευε από την Θεσσαλονίκη στην βασιλεύουσα Κωνσταντινούπολη. Ως αιχμάλωτος μεταφερόταν από τόπο σε τόπο. Από τη Λάμψακο στην Προύσσα, και από την Προύσσα στη Νίκαια της Βιθυνίας. Κατά τη διάρκεια των χρόνων της αιχμαλωσίας του είχε τρείς θεολογικούς διαλόγους με τους μουσουλμάνους για θέματα πίστεως,δηλαδή για τη διαφορά μεταξύ Χριστιανισμού και του μουσουλμανισμού. Εξαγοράστηκε κατόπιν από Σέρβους εμπόρους, πιθανώς σταλμένους από τον Στέφανο Δουσάν, και στη συνέχεια αφέθηκε ελεύθερος επιστρέφοντας στην Αρχιεπισκοπή Θεσσαλονίκης, συνεχίζοντας το λαμπρό του έργο ποιμένοντας τον λαό της Θεσσαλονίκης, ως την ημέρα της κοιμήσεώς του ,στις 14 Νοεμβρίου 1359 σε ηλικία 63 ετών. Ενταφιάστηκε στον Ιερό Καθεδρικό Ναό της του Θεού Σοφίας, με τον κόσμο να συρρέει προς προσκύνηση .

Η είδηση του θανάτου του, η αγγελική βιωτή του και πολλά θαύματα κυκλοφόρησαν γρήγορα μεταξύ του λαού, ο οποίος σχεδόν αμέσως άρχισε να τον τιμά ως Άγιο. Μετά την κοίμησή του έφθασαν στην Κωνσταντινούπολη πληροφορίες σχετικά με τα θαύματά του. Ο Γρηγόριος άρχισε να τιμάται ως Άγιος σχεδόν αμέσως μετά τον θάνατό του όπως είπαμε παραπάνω και στην Λαύρα και στην Καστοριά. Ο Πατριάρχης ζήτησε ακριβής έκθεση από τη Θεσσαλονίκη η οποία και εστάλη. Έτσι κατόπιν αξιολόγησης της εισηγητικής αυτής έκθεσης, με Συνοδική Απόφαση του Οικουμενικού Πατριαρχείου το (1368) ανακυρήχθηκε και επίσημα Άγιος της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας. Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά την μνήμη του στις 14 Νοεμβρίου και την Β’ Κυριακή των Νηστειών, αμέσως μετά από την Κυριακή της Ορθοδοξίας και ως συνέχεια εκείνης ,επειδή η θριαμβευτική νίκη της επί των αιρετικών θεωριών του Βαρλαάμ θεωρείται εφάμιλλη της θριαμβευτικής νίκης κατά των εικονομάχων και των αποτελεσμάτων τους. Το άγιο λείψανο του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, του Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης, φυλάσσεται στον Ιερό Μητροπολητικό Ναό της Θεσσαλονίκης, ο οποίος φέρει το όνομά του, στα αριστερά της εισόδου του σε παρεκκλήσιο, σκορπίζει τη χάρη και την ευλογία στους πιστούς που συρρέουν προς προσκύνησή του και επικαλούνται τη μεσιτεία του.

Είναι συμπολιούχος άγιος της Θεσσαλονίκης μαζί με τον άγιο Δημήτριο που τόσο αγάπησε στην ζωή του και δίδαξε στο ποίμνιό του.             Ο λόγος του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά μας επαναφέρει στην αλήθεια. Είναι λόγος απλός που είναι δυνατόν να κατανοηθεί και να γίνει αποδεκτός από  τον καθένα μας. Ο  λόγος αυτός του Αγίου είναι γεμάτος από αληθινή σοφία και εμπειρία του αγίου Πνεύματος. Μπορεί να πείσει και τον πιο δύσκολο άνθρωπο για την αλήθεια που κρύβει μέσα του και αποκαλύπτει την ανόθευτη γνώση του Θεού προσφέροντας γαλήνη, εσωτερική σιγουριά και ελπίδα σε κάθε κουρασμένη ψυχή.  Ήταν ένας ευλογημένος άνθρωπος, ένας ασκητής Επίσκοπος, ένας χαρισματικός, διάφανος και αέρινος Ιεράρχης και τώρα ένα φωτεινό και λαμπρό αστέρι της ουράνιας Εκκλησίας, ένας άγιος! Η Εκκλησία μας απέκτησε μία οσιακή μορφή, μια εξαγιασμένη προσωπικότητα, έναν άγιο που λάμπει στην Ουράνια Εκκλησία και με την απόφαση της αναγραφής  του στο αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας λάμπει πλέον και στην επίγεια όψη της  Εκκλησίας.

 Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που φανερώνει   το άριστο εκκλησιαστικό φρόνημα και τον αδαμάντινο  χαρακτήρα του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά αποτελεί το εξής: περιγράφοντας ο άγιος τη χαρά του για την παρουσία των χριστιανών σε κάθε εκκλησία της Θεσσαλονίκης ,όταν ιερουργούσε ως ο Αρχιερέας της πόλεως γράφει: «Όταν μέσα στην Ιερά Εκκλησία παραστεκόμενος στον Θεό μαζί σας, στραφώ και σας δώ να αναπέμπετε τους ύμνους και τις δεήσεις προς τον Θεό με σύνεση και κατάνυξη, ή αν δώ κάποιον που στέκεται σιωπηλός και ακούει με προσοχή, ενθουσιάζομαι αμέσως και με μόνη τη θέα αυτή γεμίζω από αγαλλίαση και δοξάζω τον ουράνιο πατέρα Χριστό, χωρίς τον οποίο δεν μπορεί κανείς να πράξει κανένα καλό. Ας προσπαθήσουμε κι εμείς να βοηθήσουμε όσους μας βλέπουν την ώρα που δοξολογούμε τον Θεό να γνωρίσουν ότι αυτό το σπίτι έχει μέσα του τον Χριστό και μέσα από αυτόν ανεβαίνουμε στον ουρανό, εκεί όπου βρίσκεται για πάντα ο ίδιος κληρονόμος και κληροδότης μας».

 Υπήρξε τύπος αληθινού Επισκόπου, και τύπος Καλού Ποιμένος ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ,μια ηγιασμένη εκκλησιαστική μορφή, πρότυπο προς μίμηση! Σεμνός και μειλίχιος, πράος και ανεξίκακος, ταπεινός και ησύχιος, ασκητικός, αφιλοχρήματος και φιλάνθρωπος, ζηλωτής καλών έργων, αδαμάντινος στο ήθος και στον χαρακτήρα ενάρετος και δραστήριος που άφησε πίσω του σπουδαίο έργο, έγραψε λαμπρή εκκλησιαστική ιστορία, τίμησε την Εκκλησία και αρίστευσε στην έμπρακτη ποιμαντική, ποίμανε και αναγέννησε πνευματικά την Αρχιεπισκοπή Θεσσαλονίκης ως επίσκοπός της, πιστός μέχρι κεραίας στα δόγματα και τις παραδόσεις της Ορθοδόξου Εκκλησίας!

Επίσης Χριστοκεντρικός, ασκητικός, νηστευτής, ιεροπρεπής, λειτουργικός, μοναχός και φιλομόναχος, φιλάδελφος στους συνεργάτες του, παραδοσιακός, ορθόδοξος “ποιών και διδάσκων” απερίτμητο ορθόδοξο δόγμα και ήθος, ένα διαχρονικό εκκλησιαστικό πρότυπο. Με μία λέξη πνευματοφόρος, αληθινά Κόσμημα τη Ορθοδόξου Εκκλησίας !  Της βασιλευούσης το θείον  βλάστημα και της συμβασιλευούσης ο άριστος ποιμήν και διδάσκαλος.

Η Ορθόδοξη θεολογική σκέψη, ο βαθυστόχαστος νους, ο χριστοκεντρικός δρόμος, η αξία των αρετών, η αγνότητα, η ταπείνωση, η ελπίδα και όλες οι χάρες της ανθρώπινης ύπαρξης  μας προσφέρονται με τα άγια χέρια του αγίου Γρηγορίου όπως του προσφέροντο από τον απέραντο παράδεισο του Ουρανού στις ώρες της προσευχής του.Η πίστη της Ορθοδόξου   Εκκλησίας  και τα δόγματα Αυτής παραμένουν αναλλοίωτα καθώς «Ιησούς Χριστός χθές και σήμερον ο αυτός και είς τους αιώνας»(Εβρ.13,8).                                                    

Ας έχουμε την ευχή του και ας παρακαλούμε τον Κύριο να αναδεικνύει πολλούς σαν κι αυτόν!