Μέγας Βασίλειος: Όσον λοιπόν υπερέχεις κατά τον πλούτον, τόσον υστερείς κατά την αγάπην!

Σοφίας Πατερικής Απαύγασμα - 25 Απριλίου 2024

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Μεγάλου Βασιλείου Ομιλία προς τους πλουσίους

1. Έχομεν ομιλήσει και άλλοτε σχετικά με τον νεανίσκον1 αυτόν και εξάπαντως θα ενθυμήται ο επιμελής ακροατής αυτά που εξετάσαμεν τότε. Πρώτον μεν δεν είναι ο ίδιος με τον νομικόν που αναφέρεται εις τον Λουκάν2. Διότι εν κείνος μεν ήταν πειρακτήριος με το να κάμνη ειρωνικάς ερωτήσεις, αυτός δε καλά μεν ερωτούσεν, αλλά δεν εδέχετο με ευπείθειαν3.

Διότι δεν θα έφευγε λυπημένος από τας απαντήσεις που του έδιδεν ο Κύριος, εάν περιφρονητικώς του απηύθυνε τας ερωτήσεις. Διά τούτο κάπως ανάμικτος μας εφαίνετο η συμπεριφορά του, διότι άλλοτε μεν η Γραφής4 μάς τον δεικνύει άξιον επαίνου, άλλοτε δε αθλιώτατον και καθ' ολοκληρίαν απελπισμένον.

Το να γνωρίση δηλαδή τον αληθινόν διδάσκαλον και να περιφρονήση την αλαζονείαν των φαρισαίων και την γνώμην των νομικών και την ενόχλησιν των γραμματέων, και να αποδώση την ονομασίαν αυτήν εις τον μόνον αληθινόν και αγαθόν διδάσκαλον, αυτό ήταν εκείνο που επηνέσαμεν.

Εκτός δε τούτου και το να φανή ότι φροντίζει πως θα ημπορούσε να κληρονομήση την αιώνιον βασιλείαν, και αυτό αξίζει να το παραδεχθούμεν.

Αντιθέτως, εκείνο μάλιστα κρίνει ολόκληρον την διάθεσίν του, που δεν αποβλέπει εις το πραγματικώς καλόν, αλλά προσέχει αυτό που αρέσει εις τους πολλούς, το ότι δηλαδή, αφού εδιδάχθη σωτήρια μαθήματα από τον αληθινόν διδάσκαλον, δεν τα εχάραξεν εις την καρδίαν του και δεν εφήρμοσεν εις την πράξιν τα διδάγματα, αλλ᾽ απήλθεν λυπημένος, τυφλωμένος από το πάθος της φιλοπλουτίας.

Αυτό δε ελέγχει την ανωμαλίαν της συμπεριφοράς και την ασυμφωνίαν προς τον εαυτόν του. Τον ονομάζεις διδάσκαλον5 και δεν κάμνεις αυτά που κάμνουν οι μαθηταί; Τον λέγεις αγαθόν6 και περιφρονείς αυτά που δίδει; Και όμως είναι φανερόν ότι αυτός που είναι αγαθός παρέχει αγαθά. Και ερωτάς μεν να μάθης διά την αιώνιον ζωήν7, αποδεικνύεσαι όμως ότι ολόκληρος είσαι δεμένος εις την απόλαυσιν του παρόντος βίου.

Ποίον δε δύσκολον, βαρύν ή δυσβάστακτον λόγον σού απηύθυνεν ο διδάσκαλος; «Να πωλήσης όσα έχεις και να τα μοιράσης εις τους πτωχούς»8. Εάν σου επρότεινε γεωργικάς εργασίας ή τους κινδύνους του εμπορίου ή όσα άλλα επίπονα προσιδιάζουν εις αυτούς που κερδοσκοπούν, έπρεπε συ δυσφορών διά την προσταγήν να λυπηθής.

Εάν όμως σου υπόσχεται να σε αναδείξη κληρονόμον της αιωνίου ζωής μ' ένα τόσον εύκολον δρόμον που δεν έχει κανένα κόπον και ιδρώτα, δεν χαίρεις διά την ευκολίαν της σωτηρίας, αλλά φεύγεις με οδύνην και πένθος εις την ψυχήν και αχρηστεύεις διά τον εαυτόν σου όλα όσα έχεις κοπιάσει μέχρι τώρα;

Διότι εάν δεν εφόνευσες, όπως συ λέγεις, ούτε εμοίχευσες, ούτε έκλεψες, ούτε εψευδομαρτύρησες εναντίον κάποιου9, καθιστάς ανώφελον εις τον εαυτόν σου την επιμέλειαν γύρω από αυτά, αφού δεν προσθέτεις αυτό που υπολείπεται, με το οποίον θα ημπορέσεις να εισέλθης εις την βασιλείαν του Θεού. Και εάν μεν κάποιος ιατρός σου υπέσχετο να σου διορθώση αναπηρίας που υπάρχουν εις σε εκ φύσεως ή από αρρώστιαν, δεν θα ευθυμούσες όταν το ήκουες;

Επειδή δε ο μεγάλος ιατρός των ψυχών θέλει να σε τελειοποιήση ως προς αυτά που καιρίως υστερείς, αρνείσαι την δωρεάν και πενθείς και σκυθρωπάζεις; Είναι φανερόν λοιπόν πως στέκεσαι μακρυά από την εντολήν και ψευδώς ωμολόγησες εις τον εαυτόν σου ότι έχεις αγαπήσει τον πλησίον σου ωσάν τον εαυτόν σου10.

Διότι να, η προσταγή του Κυρίου σε αποδεικνύει ότι απέχεις παρά πολύ μακρυά από την αληθινήν αγάπην. Διότι εάν αυτό που διεβεβαίωσες ήταν αληθινόν, ότι δηλαδή από τα νειάτα σου ετήρησες την εντολήν της αγάπης και έδωκες εις τον καθένα τόσον όσον και εις τον εαυτόν σου, τότε από που προέρχεται αυτή η χρηματική περιουσία;

Διότι η ικανοποίησις των αναγκών των πτωχών καταναλώνει τον πλούτον, όταν δηλ. ο καθένας μεν δέχεται ολίγα διά την ικανοποίησιν των αναγκών του, όλοι δε μαζί μοιράζωνται τα υπάρχοντα που εξοδεύονται δι' όλους. Ώστε αυτός που αγαπά τον πλησίον ωσάν τον εαυτόν του δεν κατέχει τίποτε περισσότερον από τον πλησίον.

Αλλ' όμως φαίνεσαι να έχης πολλά κτήματα. Από πού αυτά; Από πού αλλού παρά από του ότι είναι φανερόν ότι επροτιμούσες την ιδικήν σου απόλαυσιν από την παρηγορίαν των πολλών.

Όσον λοιπόν υπερέχεις κατά τον πλούτον, τόσον υστερείς κατά την αγάπην. Διότι προ πολλού θα είχες σκεφθή να απομακρύνης τα χρήματα, εάν είχες αγαπήσει τον πλησίον. Τώρα δε τα χρήματα είναι συνδεδεμένα μαζί σου περισσότερον από τα μέλη του σώματος, και ο χωρισμός από αυτά σε λυπεί, σαν τον ακρωτηριασμόν των χρησιμωτέρων μελών.

Διότι εάν είχες ενδύσει τον γυμνόν, εάν είχες δώσει τον άρτον σου εις αυτόν που πεινά, εάν η πόρτα σου είχεν ανοιγή εις κάθε ξένον, εάν είχες γίνει πατέρας των ορφανών, εάν συνέπασχες με κάθε αδύνατον, διά ποία τώρα χρήματα θα εδοκίμαζες λύπην; Πού δε θα εδυσκολευόσουν να διαθέσης τα υπόλοιπα, εάν από πολλού είχες σκεφθή να τα μοιράζης εις τους ενδεείς ;

Έπειτα, εις μεν τας πανηγύρεις κανένας δεν λυπείται να πωλή τα υπάρχοντά του και να αποκτά ανταυτών αυτά που χρειάζεται. Αλλά με όσον μικροτέραν τιμήν αγοράζει τα πολυτίμητα πράγματα, τόσον περισσότερον χαίρει, διότι η συναλλαγή του υπήρξε λαμπρά. Εσύ δε λυπείσαι με το να δίδης χρυσίον και αργύριον και κτήματά, δηλαδή με το να προσφέρης λίθους και χώμα, διά να αποκτήσης την αιώνιον ζωήν.

1. Ματθ. 19,16. Πρόκειται περί του πλουσίου νέου, ο οποίος είχε σπεύσει εις την Ιεριχώ προς τον Κύριον και τον ηρώτησε τι πρέπει να κάμη, διά να κληρονομήση την αιώνιον ζωήν. 2. Λουκ. 10,25 έξ. 3. Ματθ. 19,22. 4. Ματθ. 19,23-26. 5. Ματθ. 19,16. 6. Ματθ. 19,16. 7. Ματθ. 19,16. 8. Ματθ. 19,21. 9. Ματθ. 19,18,21. 10. Ματθ. 19,19.

Από τον τόμο Βασιλείου Καισαρείας του Μεγάλου, «Άπαντα τα έργα 6, Ομιλίαι λόγοι», εισαγωγή, κείμενον, μετάφραση, σχόλια Βασίλειος Ψευτογκάς.