Page 1 - kyprianos-ethnomartyras

ΕΙΝΑΙ Ο ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ
ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ Ή ΙΕΡΟΜΑΡΤΥΡΑΣ;

Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, στὶς μέρες μας χαρακτηρίζεται ὡς
ἐθνομάρτυρας. Καὶ λέγω στὶς μέρες μας, διότι ἀνατρέχοντας τὸ ἐπίσημο
περιοδικὸ τῆς ἐν Κύπρῳ Ἐκκλησίας «Ἀπόστολος Βαρνάβας» ἀπὸ τὴν ἀρχὴ
τῆς πρωτοεκδόσεώς του μέχρι καὶ σήμερα, καὶ παρατηρῶντας τὶς
ἐπετειακὲς ὁμιλίες στὸ μνημόσυνο τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ,
διαπιστώνουμε ὅτι στὴν ἀρχὴ χαρακτηριζόταν ὡς ἱερομάρτυρας ἢ ὡς
μάρτυρας τῆς Πίστεως καὶ τῆς Πατρίδος, καὶ προϊόντως τοῦ χρόνου, ἀρχίζει
νὰ ἀποκαλεῖται ἐθνομάρτυρας .
1
Ὁ χαρακτηρισμὸς τοῦ Κυπριανοῦ ὡς «μάρτυρος τῆς πίστεως καὶ τῆς
πατρίδος» ἦταν φυσικὸ ἐπακόλουθο, λαμβανομένου ὑπόψιν ὅτι οἱ ἀγῶνες
τῶν Ἑλλήνων καὶ μάλιστα ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἔγιναν γιὰ τὴν πίστη
τοῦ Χριστοῦ καὶ τῆς πατρίδος τὴν ἐλευθερία. Σὲ ᾽μᾶς τοὺς Ἕλληνες, πίστη
καὶ πατρὶς συνυπάρχουν καὶ συμπορεύονται μέσα στὸ διάβα τῶν αἰώνων.
Ἀκόμη περισσότερο ὅμως γιὰ τὸν Κυπριανὸ εἶναι ἐπάξιος ὁ ἀνωτέρω
χαρακτηρισμός, καθότι ὁ ἴδιος, στὴν Κτιτορικὴ Πράξη τοῦ Παγκυπρίου
Γυμνασίου, ἀναφέρει τὸ ρητὸ «θνῆσκε ὑπὲρ πίστεως καὶ μάχου ὑπὲρ
πατρίδος», τὸ ὁποῖο ἔκανε πράξη στὴν ζωή του καὶ στὸν θάνατό του.
Τὸ γεγονὸς ὅτι κατέληξε νὰ χαρακτηρίζεται ὡς ἐθνομάρτυρας, ἔστω καὶ
ἐὰν αὐτὸ παρατηρεῖται τὶς τελευταῖες δεκαετίες, δὲν εἶναι τυχαῖο, μάλιστα
ἀνάγει τὴν προέλευσή του ἀπὸ πολὺ παλαιά, ἤδη ἀπὸ τὸ 1821. Φυσικά, καὶ
αὐτὸ θὰ τὸ τεκμηριώσουμε κατωτέρω, δὲν ἀνταποκρίνεται στὴν ἀλήθεια
τῆς πραγματικότητας. Καθότι «ἐθνομάρτυρας» μὲ τὴν αὐστηρὴ ἔννοια τοῦ
ὅρου, δηλοποιεῖ τὸν μάρτυρα τοῦ ἔθνους, τὸν μάρτυρα τῆς πατρίδος, τὸν
ἥρωα ποὺ ἔπεσε μαχόμενος στὸ πεδίο τῆς μάχης, τὸν ἄνδρα ἐκεῖνον ποὺ
πῆρε τὰ ὅπλα καὶ ἀντιπαρατασσόμενος στὸν ἐχθρό, ἡρωικὰ μαχόμενος
θανατώθηκε. Τέτοια παραδείγματα εἶναι, ἐκτός των ἄλλων καὶ γιὰ
κληρικοὺς ὁμιλοῦντες, ὁ Παπαφλέσας, ὁ Ἀθανάσιος διάκος κ.ἄ.
Εἶναι σημαντικὸ νὰ λάβουμε ὑπόψιν τὸ γεγονὸς ὅτι σὲ ᾽μᾶς τοὺς
Ἕλληνες ἡ διαχωριστικὴ γραμμὴ μεταξὺ πίστεως καὶ πατρίδος εἶναι πολὺ
λεπτή, ἀφοῦ καὶ οἱ δύο ὅροι συνυπάρχουν καὶ συμπορεύονται ἀπὸ τὸν
πρῶτον αἰῶνα μετὰ Χριστὸν καὶ ἐντεῦθεν. Παρὰ ταῦτα ὅμως διακρίνονται,
ἐξεταζομένων τῶν λεπτομερειῶν τῆς φύσεως τοῦ μαρτυρίου. Διότι τὸ ὑπὲρ
πίστεως μαρτύριο προϋποθέτει ὁμολογία πίστεως. Νεομάρτυρας ἢ

1 Ἡ πρώτη φορὰ κατὰ τὴν ὁποίαν χρησιμοποιεῖται ὁ ὅρος «ἐθνομάρτυρας» εἶναι τὸ
1900, ἑβδομήντα ἐννέα ὁλόκληρα ἔτη μετὰ τὸν μαρτυρικό του θάνατο. Μέχρι καὶ τὴν
δεκαετία τοῦ 1930 χρησιμοποιεῖται περιστασιακὰ κάποιες φορές, ταυτοχρόνως μὲ
τὸν ὅρο «ἱερομάρτυρας» ὁ ὁποῖος δεσπόζει στὴν πλειοψηφία τῶν ἀναφορῶν, καὶ
ἀπὸ τὰ μέσα τῆς δεκαετίας τοῦ 1930 καὶ ἑξῆς, παραδόξως ἐξαφανίζεται ἀπὸ τὴν
βιβλιογραφία ἡ λέξη «ἱερομάρτυρας» καὶ χρησιμοποιεῖται κατὰ κόρον ἡ
«ἐθνομάρτυρας». Βλ. Ἱερᾶς Μονῆς Μαχαιρᾶ, Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, ὁ
Μάρτυρας τῆς Πίστεως καὶ τῆς Πατρίδος, Ἀρχεῖον Κειμένων, Κύπρος 2009, σσ. 67-110
(Μαρτυρίες ἁγιότητος).