Page 2 - panagopoulos-kanones

Αρκετές φορές έχει απασχολήσει τους ειδικούς για το εάν
υπάρξε ποίηση στο Βυζάντιο. Οφείλουμε να σημειώσουμε ότι η
στιχουργία δεν είναι ποίηση. Άν λοιπόν η βυζαντινή λογοτεχνία βρεθεί
να έχει έμμετρο λόγο άμουσο, δίχως να έχει αισθητική επίδραση, τότε
δεν μπορούμε να μιλούμε για ποίηση, αλλά για στιχουργία, η οποία
δεν θα είναι κατ’ ουσία λογοτεχνία. Μια τέτοια στιχουργία αποτελεί
αντικείμενο έρευνας της φιλολογίας και συγκεκριμένα της βυζαντινής
φιλολογίας ως επιστήμης. Η έρευνα για τη γλώσσα, για τα είδη που
εμφανίζονται και τον συσχετισμό τους με το ιστορικό παρελθόν και
την σημασιολογία τους για το μέλλον, είναι σημαντική.
1
Στο Ορθόδοξο και Ελληνοχριστιανικό Βυζάντιο εμφανίζεται η
δημιουργία της στιχουργίας από ποικίλους πνευματικούς δημιουργούς.
Προσεγγίζουν τα θέματα της έμπνευσής τους με μια μοναδική
δημιουργικότητα και με διάφορα είδη. Με τη μορφή της θύραθεν και
της εκκλησιαστικής στιχουργίας και με τη δημώδη και λογία μορφή.
Παρατηρείται να εμφανίζονται εκατοντάδες βιβλίων με στίχους
μέτριους, χωρίς πρωτότυπη έκφραση, δίχως σημαντική παρουσίαση
του εσωτερικού ψυχικού κόσμου και αναμασώντας κοινοτοπίες. Τα
χιλιάδες Τροπάρια, με τη μορφή «προσόμοια», σε γλώσσα λογία ή και
στίχοι άνευ πολλής σπουδαιότητας, οι λεγόμενοι «διδακτικοί», σε
δημώδη γλώσσα. Οι ανούσιες χρονογραφίες και τα μακροσκελή
θεολογικά ή βυζαντινά ή πατερικά κείμενα, ανεξάρτητα από την
γλωσσική μορφή και το σχετικό στόλισμα που τους γίνεται,
κατακλύζουν πολυποίκιλα τη μεσαιωνική βυζαντινή μας λιτερατούρα.
Από αυτά τα κείμενα τα δίχως πρωτοτυπία, τα δίχως εσωτερική
καταπόνηση του δημιουργού τους, δεν σημαίνει, ότι θα πρέπει να τα
καταδικάσουμε, κι όλα τα υπόλοιπα, δηλ. την λογία ποίηση των
μελωδών και υμνογράφων, όπως: (Γρηγορίου, Συνεσίου, Ρωμανού,

1 Πρβλ., στο βιβλίο: Αλεξίου Παναγόπουλου, Οι μεγάλοι συγγραφείς των Κανόνων – Δαμασκηνός
& Ανδρέας Κρήτης. Βυζαντινοί υμνογράφοι & ποιητές. Αθήνα 2009.

1