Page 15 - Χριστούγεννα: Η Ανατολή της Ελπίδας
P. 15
www.pemptousia.gr Τεύχος 41 / Χριστούγεννα: η Ανατολή της Ελπίδας / 23 Δεκεμβρίου 2016 ΑΝΑΛΕΚΤΑ
δέεται εμφανώς με τον Εσπερινό των Χριστουγέννων μα. Στον ανάλογο ύμνο της Μεγάλης Παρασκευής
(στην αρχαία εκκλησιαστική πράξη τελούνταν αργά το «Θάμβος ἦνκατιδεῖν» γίνεται αναφορά στην έκπληξη
απόγευμα της 24ηςΔεκεμβρίου). Για τον ίδιο λόγο η των πιστών μπροστά στον γυμνωθέντα Υιό και Λόγο
Ακολουθία των Ωρών που φέρει τα ίσα της μεγάλης του Θεού επάνω στον Σταυρό και στον εμπαιγμό του,
Παρασκευής μεταφέρεται την προ των Χριστουγέννων τη στιγμή που και η ίδια η άλογη κτίση αντιδρά και
Παρασκευή, καθώς Σάββατο και Κυριακή καταλύονται αγανακτεί ενώπιον του μαρτυρικού θανάτου του ίδιου
(τουλάχιστον από οίνο και έλαιο). του Δημιουργού της.
Στους ύμνους των Μεγάλων Ωρών των Χριστουγέννων Το δεύτερο Ιδιόμελο της Θ’ Ώρας, «Ὅτε Ἰωσὴφ Παρθέ-
έχουμε ομοιότητα ως προς το μέλος, τη χρήση των ήχων, νε λύπῃ ἐτιτρώσκετο» σε β’ παρακλητικό ήχο, άρχεται
τη δομή της μελωδίας, στο μέτρο, αλλά και τη χρήση όμοια με το χαρακτηριστικό ιδιόμελο της Μεγάλης Πα-
των ήχων της Οκταηχίας αλλά και τον τρόπο με τον ρασκευής «Ὅτεσὲσταυρῷ προσήλωσαν παράνομοι».
οποίο χρησιμοποιεί τους ήχους ο υμνογράφος. Όπως Στη μετάπλαση του αρχικού ιδιομέλου, το Χρωματικό
έλεγε ο μακαριστός καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης γένος υπηρετεί την ένταση των δύο ύμνων, καθώς το
πρόκειται για μια μετάφραση και προσαρμογή, μελική νόημα μετακυλίεται από τον θρήνο της Παναγίας στην
και μετρική θα προσθέταμε ως προς τα Ιδιόμελα της λύπη του Ιωσήφ που τον κατέτρωγε, όπως επί λέξει
Μεγάλης Παρασκευής. αναφέρει ο ύμνος, όταν αντιλήφθηκε την εγκυμοσύνη
της Παρθένου.
Αντιπαραβολή Ιδιομέλων
Ωστόσο το δοξαστικό της Θ΄ Ώρας απομένει το πλέ-
Στο Ιδιόμελο «Τάδε λέγει» της Α΄ Ώρας της Μεγάλης ον χαρακτηριστικό, όπου βλέπουμε εμφανή την επί-
Παρασκευής ο Χριστός απευθύνεται στους Ιουδαίους δραση του αρχαίου ύμνου στη σύνθεση του ύμνου των
και διερωτάται για την αχάριστη συμπεριφορά τους Χριστουγέννων. Πρόκειται για το τροπάριο «Σήμερον
απέναντί Του, απαριθμώντας τα θαύματα που τέλεσε γεννᾶται ἐκ Παρθένου» το οποίο βαδίζει επακριβώς
κατά τα τρία χρόνια του διδακτικού Του έργου, πριν επάνω στο τροπάριο «Σήμερον κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου».
το Πάθος Του. Ο κάθε στίχος του τελευταίου μεταπλάθεται και περι-
γράφει την ασύλληπτη ταπείνωση του Υιού του Θεού
Στο παράλληλο Ιδιόμελο της Α΄ Ώρας της 24ης Δε- κατά την Γέννησή του εκ Παρθένου Μαρίας. Η με-
κεμβρίου ο διάλογος μεταφέρεται μεταξύ του Ιωσήφ ταγραφή του περιεχομένου των στίχων από την πε-
και της Παρθένου που απορεί για το γεγονός ότι η ριγραφή των φρικτών Παθών (Σταυρός, λόγχη, ήλοι,
Παναγία βρέθηκε έγκυος και οι λογισμοί και οι αμφι- ακάνθινος στέφανος κλπ) στην υπερφυή Γέννησή Του
βολίες που φέρεται ο Ιωσήφ πως είχε στο Ευαγγέλιο, στο ταπεινό σπήλαιο (Ράκη αντί για βασιλικά ενδύμα-
μεταφέρονται από την γραφίδα του υμνογράφου στον τα, φάτνη αντί για λίκνο κλπ) διασώζει την ενότητα
ύμνο μέσα. της λατρευτικής μας παράδοσης, όπου κάθε γεγονός
της Θείας Οικονομίας κορυφώνεται στο Πάθος και την
Στην Γ΄ Ώρα,στο Ιδιόμελο «Πρὸτῆς Γεννήσεως τῆςσῆς» Ανάσταση του Θεανθρώπου.Κάθε Εορτή αποτελεί ανά-
γίνεται λόγος για την έκσταση των ουράνιων δυνάμε- μνησή τους. Ο Χριστός έρχεται με σκοπό σταυρωθεί να
ων που απορούν έκπληκτες ενώπιον της θαυμαστής πάθει και να αναστηθεί. Η υμνογραφία σε αυτό συμ-
Γεννήσεως του Χριστού. Στο ανάλογο Ιδιόμελο που βαδίζει και με την εικονογραφία, όπου ο Χριστός δεν
άρχεται κατά παρόμοιο τρόπο «Πρὸτοῦ Τιμίου σου εμφανίζεται σε συγκινησιακό αισθητικά περιβάλλον ως
Σταυροῦ» παρουσιάζεται ο τρόμος των Αγγέλων απέ- αρτιγέννητο παχυλό βρέφος, αλλά σπαργανωμένος σαν
ναντι στον εμπαιγμό του Χριστού κατά τη Σταύρωση. με σάβανο μέσα σε κιβωτιόσχημη φάτνη –πράγμα που
Ο παραλληλισμός της Κένωσης του Χριστού κατά τη αποτελεί αναγωγή στον όλβιο Τάφο Του.
Γέννηση και κατά το Πάθος Του είναι εμφανής.
Σε όλους τους ύμνους των Ωρών της Παραμονής των
Από την ίδια Ώρα, το Ιδιόμελο «Δεῦτε χριστοφόροι Χριστουγέννων παρελαύνουν όλοι οι ήχοι της Οκταη-
λαοὶ» μεταπλάθεται και μεταφέρεται από την προ- χίας, όμοια με τα τροπάρια της Μεγάλης Παρασκευής,
δοσία του Ιούδα στην προσκύνηση των Μάγων και τα με κίνηση που εναλλάσσεται πάντα σε συνάρτηση με
γεγονότα γύρω από τη Γέννηση. το περιεχόμενο. Στους Προεόρτιους Κανόνες το Χρω-
ματικό γένος κυριαρχεί, με την ομαλή διάβαση από
Η Θ΄ Ώρα αποτελεί την Κορύφωση της Ακολουθίας το σκληρό στο μαλακό χρωματικό, καθώς βαδίζουμε
των Ωρών καθώς έχουμε ύμνους όπου πατούν επα- προς την κυριώνυμη ημέρα των Χριστουγέννων. Την
κριβώς πάνω στους ύμνους της Μεγάλης Παρασκευής. νύκτα των Χριστουγέννων, οι δύο αυτάδελφοι υμνο-
Το πρώτο Ιδιόμελο της Θ’ Ώρας της 24ης «Ἐξεπλήτ- γράφοι Κοσμάς και Ιωάννης συνθέτουν Κανόνα σε α’
τετο ὁ Ἡρῴδης» αναφέρεται στη σφαγή των Νηπίων ήχο, που κυριαρχεί ως πανηγυρικός και μεγαλοπρεπής,
και εξιστορείται η έκπληξη του Ηρώδη μπροστά στην στο χαριέστατο και σύντομο μέλος τους, όμοια με τον
προδοσία των Μάγων που έφυγαν από άλλο δρόμο Κανόνα της Αναστάσεως και υπηρετεί την κορύφωση
σύμφωνα με την καθοδήγηση του Αγγέλουκαι η αγα- του εορταστικού κλίματος.
νάκτησή του, που τον οδήγησε στο φρικτό αυτό έγκλη-
Σελίδα 15
