Χριστός, ο άγγελος της χαράς

Πολιτισμός / Δοκίμια - 12 Μαΐου 2024
Φιλόλογος Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος - Συγγραφέας

          Η χαρά είναι η φυσιολογική κατάσταση του ανθρώπου. Ο άνθρωπος πλάστηκε για να χαίρεται τα έργα της δημιουργίας του Θεού, ο οποίος για να τον κάνει χαρούμενο έπλασε τον κόσμο. Εκείνο που χάλασε τις σχέσεις του ανθρώπου με τον Θεό ήταν η αμαρτία, δηλαδή η αυτονόμηση του ανθρώπου, η επιλογή του να ακολουθήσει έναν δικό του δρόμο, ο οποίος δεν οδηγούσε πουθενά, διότι ήταν αδιέξοδος. Μέσα στα πολλά δώρα του Θεού που έχασε ο πτωτικός άνθρωπος ήταν και η χαρά. Έτσι άρχισε να ζει μέσα στη θλίψη και την δυστυχία, στην αρρώστια και τον θάνατο. Και το χειρότερο, μέσα στην διαστρέβλωση των πραγμάτων διαστρεβλώθηκε και το νόημα της χαράς, διότι ο άνθρωπος άρχισε να αναζητεί την χαρά σε εφήμερες και επώδυνες απολαύσεις. Μέσα σε αυτόν τον παρανοϊκό κόσμο ο άνθρωπος έζησε και ζει ακόμη χωρίς να μπορέσει να απαλλαγεί από αυτήν την αυταπάτη. Σοβαρές αρρώστιες και φοβεροί πόλεμοι σημάδεψαν την ζωή του. Αυτήν την κατάσταση, την οποία ο άνθρωπος την ζούσε «υπαιτιότητί» του,  ήρθε ο Χριστός να διορθώσει και να αποκαταστήσει τον άνθρωπο στην αρχική του κοιτίδα, τον Παράδεισο. Ο Χριστός πρωτίστως ήρθε να φέρει την χαρά στον ταλαιπωρημένο άνθρωπο. Με τον ερχομό του συνέβησαν τραγικά γεγονότα αλλά αυτά δεν τον εμπόδισαν να επιτελέσει την αποστολή, που ο Θεός της αγάπης του ανέθεσε. Ας παρακολουθήσουμε λοιπόν πώς επανήλθε αυτή η χαρά στον άνθρωπο. Αυτή η χαρά δεν είναι άλλη από την Αναστάσιμη χαρά, διότι αυτή ανοίγει προοπτικές αιωνιότητας.

          Η ιστορία ξεκίνησε από τον «ευαγγελισμό» της Θεοτόκου, στην οποία ο Αρχάγγελος Γαβριήλ έδωσε τον πρώτο μήνυμα  της χαράς με το χαιρετισμό του «Χαίρε κεχαριτωμένη ο Κύριος μετά σού». Στη συνέχεια σε όλη την τριετή περιοδεία του στα μέρη της Γαλιλαίας έδινε χαρά στους τυφλούς, τους λεπρούς, τους χωλούς κάνοντά τους καλά αλλά και σε όλους με τα μηνύματα χαράς, που απέπεμπαν τα κηρύγματά του.

Το πρώτο μήνυμα χαράς  που έστειλε στις Μυροφόρες γυναίκες ήταν το «Χαίρετε». Όμως ο Χριστός πριν σταυρωθεί επανειλημμένως μίλησε για την χαρά. Ο Χριστός  πριν αναστηθεί τους προειδοποίησε και τους προετοίμασε για την απουσία  του, όπως μας αναφέρει ο ευαγγελιστής Ιωάννης (Ιστ΄ 1-33) η οποία δεν θα ήταν μόνιμη αλλά προσωρινή «ἀμὴν ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι κλαύσετε καὶ θρηνήσετε ὑμεῖς, ὁ δὲ κόσμος χαρήσεται· ὑμεῖς δὲ λυπηθήσεσθε, ἀλλ᾿ ἡ λύπη ὑμῶν εἰς χαρὰν γενήσεται·(Ιω. 16,20)   Θα δοκιμάσουν μεγάλη θλίψη με τα γεγονότα της Σταύρωσης αλλά ύστερα θα τους επισκεφτεί πάλι και θα χαρούν: «καὶ ὑμεῖς οὖν λύπην μὲν νῦν ἔχετε· πάλιν δὲ ὄψομαι ὑμᾶς καὶ χαρήσεται ὑμῶν ἡ καρδία, καὶ τὴν χαρὰν ὑμῶν οὐδεὶς αἴρει ἀφ’ ὑμῶν…» Η χαρά αυτή του Χριστού θα είναι μόνιμη και κανένας δεν θα μπορεί να τους την πάρει, γιατί αυτή η χαρά είναι πλήρης, ολοκληρωτική: «αἰτεῖτε καὶ λήψεσθε, ἵνα ἡ χαρὰ ὑμῶν ᾖ πεπληρωμένη. Η προϋπόθεση για να έχουν την χαρά «πεπληρωμένη» είναι να μείνουν κοντά του κι έτσι θα έχουν και ειρήνη και χαρά. Βέβαια οι θλίψεις δεν θα εκλείψουν αλλά θα μπορούν να τις νικούν: «…ταῦτα λελάληκα ὑμῖν ἵνα ἐν ἐμοὶ εἰρήνην ἔχητε. ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν ἕξετε· ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κόσμον.

          Τα γεγονότα άρχισαν να συμβαίνουν από τη στιγμή, που  η ελπίδα όλων είχε χαθεί. Η εκκλησία μας όμως δηλώνει καθαρά και απερίφραστα την νικηφόρο πορεία του Χριστού μετά τον ενταφιασμό του: «Εἰ καὶ ἐν τάφῳ κατῆλθες ἀθάνατε, ἀλλὰ τοῦ ᾍδου καθεῖλες τὴν δύναμιν, καὶ ἀνέστης ὡς νικητής, Χριστὲ ὁ Θεός, γυναιξὶ Μυροφόροις φθεγξάμενος. Χαίρετε, καὶ τοῖς σοῖς Ἀποστόλοις εἰρήνην δωρούμενος ὁ τοῖς πεσοῦσι παρέχων ἀνάστασιν (Κοντάκιον Ἦχος δ' Ἦχος πλ. δ')

Η εκκλησία πανηγυρίζει το γεγονός περιγράφοντάς το με κάθε λεπτομέρεια και με σαφή ακρίβεια: «᾽Ανάστασιν Χριστοῦ θεασάμενοι, προσκυνήσωμεν ῞Αγιον Κύριον ᾽Ιησοῦν, τόν μόνον ἀναμάρτητον. Τόν Σταυρόν σου, Χριστέ, προσκυνοῦμεν, καί τήν ἁγίαν σου ᾽Ανάστασιν ὑμνοῦμεν καί δοξάζομεν. Σύ γάρ εἶ Θεός ἡμῶν, ἐκτός Σοῦ ἄλλον οὐκ οἴδαμεν, τό ὄνομά Σου ὀνομάζομεν. Δεῦτε πάντες οἱ πιστοί προσκυνήσωμεν τήν τοῦ Χριστοῦ ἁγίαν ᾽Ανάστασιν· ἰδού γάρ ἦλθε διά τοῦ Σταυροῦ, χαρά ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ. Διαπαντός εὐλογοῦντες τόν Κύριον, ὑμνοῦμεν τήν ᾽Ανάστασιν αὐτοῦ. Σταυρόν γάρ ὑπομείνας δι' ἡμᾶς, θανάτῳ θάνατον ὤλεσεν».

          Η υμνογραφία στέκεται επανειλημμένως σε αυτό το γεγονός τονίζοντας πάντα την χαρά και την αγαλλίαση που προέκυψε από την Ανάσταση του Κυρίου, μη παραλείποντας πάντα το σωτήριο ρόλο που έπαιξε η Παναγία σε αυτά τα γεγονότα:

 Κανόνας  ΑκαθίστουΎμνου στ΄Ωδη

 -Χαρᾶς αἰτία χαρίτωσον, ἡμῶν τὸν λογισμὸν τοῦ κραυγάζειν σοι· Χαῖρε ἡ ἄφλεκτος βάτος, νεφέλη ὁλόφωτε, ἡ τοὺς πιστοὺς ἀπαύστως, ἐπισκιάζουσα  

Αίνοι Β΄ ήχου

-«Χαίρετε λαοί, καὶ ἀγαλλιᾶσθε, Ἄγγελος ἐκάθισεν εἰς τὸν λίθον τοῦ μνήματος· αὐτὸς ἡμᾶς εὐηγγελίσατο εἰπών· Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, ὁ Σωτὴρ τοῦ κόσμου, καὶ ἐπλήρωσε τὰ σύμπαντα εὐωδίας. Χαίρετε Λαοί, καὶ ἀγαλλιᾶσθε. 

Αίνοι Γ΄ ήχου

-Χαρᾶς τὰ πάντα πεπλήρωται, τῆς Ἀναστάσεως τὴν πεῖραν εἰληφότα. Μαρία γὰρ ἡ Μαγδαληνή, ἐπὶ τὸ μνῆμα ἦλθεν, εὗρεν Ἄγγελον ἐπὶ τὸν λίθον καθήμενον, τοῖς ἱματίοις ἐξαστράπτοντα καὶ λέγοντα•Τί ζητεῖτε τὸν ζῶντα μετὰ τῶν νεκρῶν, οὒκ ἔστιν ᾧδε, ἀλλ' ἐγήγερται,καθὼς εἶπε, προάγων ἐν τῇ Γαλιλαίᾳ. 

-Δεῦτε ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, καὶ εὐφρανθῶμεν ἐν τῇ Ἀναστάσει αὐτοῦ ὅτι συνήγειρε νεκρούς, ἐκ τῶν τοῦ ᾍδου ἀλύτων δεσμῶν, καὶ ἐδωρήσατο τῷ κόσμῳ ὡς Θεός, ζωὴν αἰώνιον, καὶ τὸ μέγα ἔλεος. (Αίνοι βαρέος ήχου)

Μακαρισμοί

-Μνήσθητι καὶ ἡμῶν, ἐν τῇ Βασιλείᾳ σου. Χαίρετε καὶ ἀγαλλιᾶσθε, ὅτι ὁ μισθὸς ὑμῶν πολὺς ἐν τοῖς οὐρανοῖς.

         Η πραγματική χαρά πήγασε από τον τάφο του αναστημένου Χριστού και πλημμύρισε ως ανοιξιάτικο μύρο σε όλη την οικουμένη. Κανείς πια δεν δικαιούται να λυπάται, αφού ο Χριστός νίκησε όχι την θλίψη του θανάτου αλλά  και τον ίδιο τον θάνατο και μας παρότρυνε να μην φοβόμαστε τις θλίψεις, γιατί με την βοήθειά του μπορούμε να τις αντιμετωπίζουμε και να τις νικούμε.

Η εκκλησία ο άγγελος της χαράς

Η εκκλησία γιορτάζει αυτό το κοσμοσωτήριο γεγονός κάθε χρόνο, ιδιαίτερα στην πατρίδα μας το Ελληνικό Πάσχα εορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Η Ανάσταση του Χριστού στα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς συμβόλιζε και την ανάσταση του Έθνους και ο υπόδουλος ελληνισμός έβρισκε την ευκαιρία να βρει λίγη χαρά και αισιοδοξία. Και συγκεκριμένα το τσούγκρισμα των αυγών συμβόλιζε το τσούγκρισμα  με τον κατακτητή, με το οποίο θα απελευθερωνότανε η Πατρίδα.  Η σφαγή του κατσικιού είναι ένα κατάλοιπο από το Εβραϊκό Πάσχα αλλά και ένα σύμβολο, που συμβολίζει την θυσία του Χριστού για την σωτηρία του ανθρώπου. Υπάρχουν κι άλλοι συμβολισμοί με τις αναμμένες λαμπάδες, με τις οποίες παίρνουμε το άγιο φως του Χριστού στα σπίτια μας, που είναι η ελευθερία, που θα φωτίσει και θα ελευθερώσει τους υπόδουλους Έλληνες.

Πέρα όμως από αυτούς τους συμβολισμούς πάντοτε η Πασχαλιά ήταν ένα χαρμόσυνο γεγονός, που οι πιστοί το ζούσαν και το ζουν με ιδιαίτερο τρόπο. Ήταν και είναι μια ευκαιρία να βρεθούν τα μέλη της οικογένειας, που είναι διεσπαρμένα ακόμα και στην άκρη της γης, να συναντηθούν οι γείτονες, οι φίλοι και να χαρούν όλοι μαζί αυτό το μεγάλο γεγονός, που τους ενώνει όλους. Ευκαιρία να ξεχάσουμε τα πάθη και τα μίση, που βασανίζουν την ψυχή και να συμφιλιωθούμε. Αυτό το μήνυμα της συμφιλίωσης και της χαράς κυριαρχεί και ξεχειλίζει από την υμνωδία της εκκλησίας: «Ἀναστάσεως ἡμέρα, καὶ λαμπρυνθῶμεν τῇ πανηγύρει, καὶ ἀλλήλους περιπτυξώμεθα. Εἴπωμεν ἀδελφοί, καὶ τοῖς μισοῦσιν ἡμᾶς· Συγχωρήσωμεν πάντα τῇ Ἀναστάσει, καὶ οὕτω βοήσωμεν· Χριστὸς ἀνέστη ἐκ νεκρῶν, θανάτῳ θάνατον πατήσας, καὶ τοῖς ἐν τοῖς μνήμασι, ζωὴν χαρισάμενος». Είναι περιττό νομίζω να αναφερθούμε στην αναστάσιμη χαρά του Πάσχα και το πόση προετοιμασία και με ποιες  εκδηλώσεις γιόρταζαν και εξακολουθούν να γιορτάζουν οι Έλληνες την Ανάσταση.

Η Αναστάσιμη χαρά καθημερινό βίωμα

Η Αναστάσιμη χαρά δεν είνα ένα γεγονός που έγινε στα χρόνια του Χριστού, ούτε μόνο μια φορά του χρόνου αλλά κάθε Κυριακή, γιατί η Κυριακή είναι η αναστάσιμη ημέρα, η ημέρα που αφιερώνεται στην Ανάσταση του Κυρίου. Κάθε φορά στην προσκομιδή της Θ. Λειτουργίας ο Χριστός κεντιέται, θυσιάζεται αλλά ανασταίνεται. Αυτή η χαρά της Ανάστασης χρωματίζει όλη την υμνολογία του Όρθρου. Υπάρχουν ένδεκα εωθινά ευαγγέλια σε αντιστοιχία με τις ένδεκα αναστάσιμες εμφανίσεις του Χριστού αλλά και οι αίνοι είναι επηρεασμένοι από αυτήν την συγκεκριμένη αναστάσιμη εμφάνιση του Χριστού κάθε φορά. Οι πιστοί συμμετέχουν ενεργά στο μυστήριο της Θ. Λειτουργίας με την μετάληψη των Θείων Δώρων και την ένωσή τους με τον Θεό. Η μετάληψη αυτή που γίνεται «εις αγιασμόν ψυχής και σώματος», δίνει στον άνθρωπο την συγχώρηση και την ώθηση να προχωρήσει με την αναστάσιμη χαρά μέσα στην ψυχή του, για  να αντιμετωπίζει όλες τις αντιξοότητες της ζωής με ελπίδα και αισιοδοξία. Πολλοί ποιητές ύμνησαν το μεγάλο αυτό γεγονός και το βίωσε ο καθένας με τον τρόπο του. Ας δούμε πώς το βίωσε ένας χριστιανός ποιητής ο Γεώργιος Βερίτης (καλλιτεχνικό ψευδώνυμου του Αλέξανδρου Γκιάλα)

Ο ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟΣ Γ. ΒΕΡΊΤΗ

Στην αναστάσιμη χαρά φυτρώνουν μέσα μας φτερά, κι αντάμα ξεκινάμε για κάποιες χώρες μακρινές που τόσες γνώριμες φωνές μας προσκαλούν να πάμε.

Σχόλιο

          Πρόκειται για βιώματα ενός βαθιά θρησκευόμενου ανθρώπου, που αποκτά φτερά, ξεφεύγει από τα βαρίδια του κόσμου, τις υλικές απολαύσεις, και μιλάει για κάποιες χώρες μακρινές του ουρανού, που μας προσκαλούνε οι γνωστές φωνές των αγίων, οι οποίοι χαίρονται δίπλα στον αναστάντα Χριστό.

Όλοι μαζί! Κι είν’ η φωτιά στην τρισευδαίμονη ματιά, και λάμπει γύρω η πλάση. Δόξα, ωσαννά στον Πλαστουργό που ‘ρθε με λόγο και Σταυρό τον κόσμο ν’ αναπλάσει.

Σχόλιο

          Το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης του Χριστού αφορά όλους τους ανθρώπους, διότι, όπως ο Ζακχαίος από την θεία ματιά του Χριστού άλλαξε εντελώς ζωή, έτσι κι εμείς φωτισμένοι από την φωτεινή του ματιά θα λάμψουμε μαζί με όλη την πλάση. Ο θείος του Λόγος που σφραγίστηκε με την θυσιαστική του Αγάπη είναι για μας η πυξίδα της ζωής. «Νῦν πάντα πεπλήρωται φωτός, οὐρανός τε καὶ γῆ, καὶ τὰ καταχθόνια· ἑορταζέτω γοῦν πᾶσα κτίσις, τὴν Ἔγερσιν Χριστοῦ, ἐν ᾗ ἐστερέωται». Είναι το φως της Αναστάσεως, το φως της χαράς και της ελπίδας.  

Άνοιξη μπήκε για καλά, κι η αγράμπελη μοσκοβολά κι η πασχαλιά ευωδιάζει. Πήδα και χόρευε ψυχή που σ’ έλιωσ’ η απαντοχή και το πικρό μαράζι.

Σχόλιο

          Η φύση είχε διαστραφεί με την παρακοή των Πρωτοπλάστων και όμως ο Θεός μας άφησε μερικές αιτίες χαράς, όπως είναι η Άνοιξη. Έτσι κάθε φορά που έρχονταν η Άνοιξη ο πιστός διαπίστωνε ότι ο Θεός δεν τους ξεχνούσε και έτσι έφερνε την Ανάσταση και στη φύση. Με τα νέα όμως δεδομένα η φύση ανακαινίζεται και η Άνοιξη αποκτά το νόημά της. Η ευωδία Χριστού που ξεχείλισε από τον τάφο του Χριστού, όπως και από τα λείψανα των αγίων, μεταμορφώνει την φύση, την ανακαινίζει και αποκτά άλλες διαστάσεις. Η αγράμπελη πάντα μοσχοβολούσε, η πασχαλιά πάντα ευωδίαζε αλλά μετά την Ανάσταση του Κυρίου όλες αυτές οι ευωδιές μας παραπέμπουν στις ευωδιές του Παραδείσου. Βλέπουμε συνεπώς τα πράγματα από άλλη οπτική γωνία. «Οὐρανοὶ μὲν ἐπαξίως εὐφραινέσθωσαν, γῆ δὲ ἀγαλλιάσθω, ἑορταζέτω δὲ κόσμος, ὁρατός τε ἅπας καὶ ἀόρατος· Χριστὸς γὰρ ἐγήγερται, εὐφροσύνη αἰώνιος». Ζούμε ζωντανά την Άνοιξη και παίρνουμε μέσα μας την αιώνια ευωδία, την αιώνια Άνοιξη. « Χόρευε νῦν, καὶ ἀγάλλου Σιών· σὺ δὲ ἁγνή, τέρπου, Θεοτόκε, ἐν τῇ ἐγέρσει τοῦ τόκου σου», ψάλλουμε  στον νικητήριο Αναστάσιμο Κανόνα.

Άνοιξη μπήκε για καλά κι η θάλασσα παιζογελά κι ανθίζουν κήποι εντός μου. Πλάκες που στέκατε βαριές στα μνήματα και στις καρδιές σας έσπασε ο Χριστός μου.

Σχόλιο

          Η Άνοιξη, δηλαδή ο Χριστός, μπήκε για τα καλά και όλα χαίρονται, ακόμα και η μανιασμένη πολλές φορές θάλασσα παιζογελάει  κι αυτή. Το γεγονός όμως της Ανάστασης δεν ξανανιώνει μόνο την κτίση αλλά και την ψυχή των πιστών κι έτσι ανθίζουν μέσα τους κήποι που δεν είναι άλλο από τους κήπους της Εδέμ, την βασιλεία των Ουρανών. Ο Χριστός δεν έσπασε μόνο τις πλάκες που τον κρατούσαν νεκρό κάτω από αυτές, αλλά και τις πλάκες στα μνήματα, που κρατούσαν τους  πιστούς κάτω από αυτές  βάραιναν την ψυχή τους. Ήταν ζωντανοί νεκροί και τώρα αναστήθηκαν. Τώρα δικαιούμαστε να ευφραινόμαστε και να χαιρόμαστε κι εμείς μαζί με την Παναγία, γιατί μέσα από τον τάφο ανέτειλε το ανέσπερο φως της Θεότητας: «Εὐφραίνου, ἀγάλλου, ἡ θεία πύλη τοῦ φωτός· ὁ γὰρ δύνας ἐν τάφῳ, Ἰησοῦς ἀνέτειλε, λάμψας ἡλίου φαιδρότερον, καὶ τοὺς πιστοὺς πάντας καταυγάσας, θεοχαρίτωτε Δέσποινα».