Page 3 - tzouramanis-eirmologiko
P. 3
Ωστόσο, η ελάχιστη συχνότητα 3 καταγραφής της θέσης στα αναστάσιμα και
αυτόμελα στιχηρα του 17ου αιώνα και η απουσία της την ίδια χρονική περίοδο, από το
κλασσικό παλαιό στιχηραρικό μέλος των ιδιομέλων δοξαστικών και θεοτοκίων, μας
οδήγησαν στη σκέψη ότι πρόκειται για μια νέα ψαλτική θέση, την σημειογραφική
απαρχή της οποίας αναζητήσαμε και βρήκαμε στα Ειρμολόγια των Θεοφάνους Καρύκη
και Ιωάσαφ του Νέου Κουκουζέλη. Εδώ πλέον η συχνότητα εμφάνισης καταληκτικών
γραμμών στον φθόγγο βου σε όλες τις διαδοχικές μελοποιήσεις του ειρμολογίου, ίδιας ή
παρόμοιας μορφολογίας με την γραμμή που μελετούμε , φανερώνει μια ζώσα
4
σημειογραφική και ερμηνευτική παράδοση η οποία εν τέλει εισέρχεται στο νέο
στιχηράριο. Αρχίζουμε με την παράθεση της θέσης από τον ειρμό "Άναξ ανάκτων".
(Άναξ ανάκτων)
(Θεοφ.Καρύκη) Βιβλιθήκη Σάμου 75 φ.72α
5
(Ιωάσαφ) Βarb. gr.301 φ.87α
6
(Μπαλασίου) Παντελεήμονος φ.219α
(Πέτρου Πελ/σίου) Μingana 5 φ.28β
Στο Ειρμολόγιο του Μπαλάσιου η γραμμή σημειώνεται με νεότερο σημειογραφικά
τρόπο αποτυπώνοντας την μελωδική κίνηση που προκαλεί το κλάσμα πάνω από το
ελαφρόν (τω κράτει σου), ενώ στα ειρμολογικά μέλη του Πέτρου η θέση συντέμνεται
και γράφεται αναλυτικότερα. Ας δούμε όμως κάποια επιπλέον παραδείγματα
(Λίθος αχειρότμητος)
3 Καταληκτική θέση στον βου με διαφορετική όμως μορφολογία, εντοπίσαμε στο στιχηρό
ιδιόμελο των αίνων της εορτής των Χριστουγέννων "Δεύτε ανυμνήσωμεν την μητέρα του
Σωτήρος" (Βιβλ.Κων/νου Ψάχου, Στιχηράριο τέλη ΙΖ΄αιών, αρ.τεκμ 42/192 φ.141β).
Ωστόσο το συγκεκριμένο στιχηρό στο μέλος Χρυσάφη του νέου και Γερμανού Νέων Πατρών
καταλήγει στον φθόγγο Πα.
4 Σπυρίδωνος Στ. Αντωνίου, Το Ειρμολόγιο και η παράδοση του Μέλους, σελ.152,165,173,182
Αθήνα, 2004.
Δημητρίου Ι. Ζαχαρίου , Ο Τέταρτος Ήχος στο Ειρμολόγιο του Θεοφάνη Καρύκη, του Μπαλασίου
ιερέως και του Πέτρου Πελοποννησίου., Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Κέρκυρα, 2017.
5 Βλ την ίδια κατάληξη στον ειρμό της θ΄ώδης "Χαίροις Άνασσα" στο χφ Σάμου 75 φ.73β
6 Biblioteca Apostolica Vaticana, Barberinus.gr.301
[3]
