Πάμε …..κατηχητικό; Κοιτώντας πάλι ψηλά!
9 Δεκεμβρίου 2023
Αγαπητέ μου κατηχητή,
Αγαπητή μου κατηχήτρια,
Η περικοπή, που θα διαβαστεί στις εκκλησιές μας την ερχόμενη Κυριακή, είναι αφιερωμένη στην λύτρωση της συγκύπτουσας γυναίκας. Είναι εκείνη, που για δέκα οκτώ χρόνια δεν είχε μπορέσει να σηκώσει τα μάτια και να κοιτάξει πάνω από το έδαφος. Αυτήν
γιατρεύει ο Χριστός και αμέσως δέχεται τις επικρίσεις του Φαρισαίου, διότι, δήθεν, επέλεξε την ημέρα του Σαββάτου για να θαυματουργήσει.
Μια φορά στη ζωή μου έτυχε να συναντήσω αυτό το θέαμα. Ήταν σε επαρχιακό ναό. Επρόκειτο για γυναίκα, της οποίας την ηλικία δεν μπόρεσα να προσδιορίσω, διότι δεν κατάφερα καν να δω το πρόσωπό της. Ήταν όμως σα να εκτυλισσόταν μπροστά μου αυτό το ευαγγελικό περιστατικό, το οποίον αμέσως ήρθε στο νου μου. Και πράγματι, τα συναισθήματα ήταν έντονα, συναισθήματα κυρίως οίκτου για έναν άνθρωπο καταδικασμένο να διαψεύδει τον ίδιο τον όρο «άνθρωπος», αφού κατά μιαν έννοια (αμφισβητούμενη από τον κ. Μπαμπινιώτη), ο όρος προέρχεται από το άνω + θρώσκω, δηλαδή εκείνος που πορεύεται κοιτώντας προς τα πάνω.
Εν πάση περιπτώσει, αληθινός πρωταγωνιστής της σημερινής περικοπής, πέραν του Χριστού, είναι η δαιμονική δύναμη και η επιβολή του πάνω σε δύο και όχι σε έναν άνθρωπο. Για τον πρώτο, για την συγκύπτουσα γυναίκα, η αναφορά είναι σαφής:
Διακατεχόταν από πνεύμα ασθενείας για δέκα οκτώ χρόνια. Αυτόν τον ζυγό, αυτό το βάρος, το δαιμόνιο το είχε αποτυπώσει πάνω στο σώμα της. Η εικόνα της γυναίκας ήτανε πιο πολύ προς την εικόνα ενός ζώου, καθώς τα δύο της πόδια θα ήταν αδύνατον να την στηρίξουν, οπότε θα είχε την ανάγκη ενός, ίσως και δύο μπαστουνιών. Επιπλέον όμως, η σωματική αυτή στάση την καθιστούσε αδύναμη να κοιτάξει άνθρωπο στα μάτια και πολύ περισσότερο να ατενίσει ουρανό. Αυτό το πνεύμα της ασθένειας την έχει αποκόψει συμβολικά -και ως ένα σημείο κυριολεκτικά- από Θεό και ανθρώπους. Πέραν της συμφοράς της, η γυναίκα βιώνει και μια πρακτική απομόνωση.
Γιατί; Γιατί έχει συμβεί στη γυναίκα αυτό; Δυστυχώς δεν έχουμε καταγραμμένο διάλογο ανάμεσα σ΄ αυτήν και τον Χριστό, ώστε να αντλήσουμε κάποιο στοιχείο. Ο Χριστός την θεραπεύει, χωρίς καν να υπάρξει ανάλογο αίτημα. Ούτε δοκιμάζει την πίστη της, όπως γίνεται σε αρκετές περιπτώσεις άλλων θαυμάτων, μέσα από ένα ερώτημα, του τύπου «πιστεύεις πως μπορώ να σε γιατρέψω;». Αλλά, και όταν συντελείται το θαύμα, δεν έχουμε καταγεγραμμένη, ούτε ευγνωμοσύνη εκ μέρους της συγκύπτουσας, ούτε επιβεβαίωση, εκ μέρους του Χριστού, πως η πίστη συντέλεσε σ’ αυτό. Όλα πραγματοποιούνται στη σιωπή. Όλες οι προϋποθέσεις μένουν αφανέρωτες και τις συνάγουμε μόνον εκ του αποτελέσματος. Και – για πρόσεξέ το – εν σιωπή αποσύρεται και το πνεύμα της ασθενείας.
Ίσως, ένα μόνον να φαίνεται πως ισχύει πέραν πάσης αμφιβολίας: Η γυναίκα αυτή έχει μεταβάλλει την σωματική της στάση σε στάση πνευματική, σε στάση φρονήματος. Μια διάχυτη ταπεινοφροσύνη πηγάζει από την συμπεριφορά της, που μας ωθεί να διαβάσουμε στο κορμί της, όχι μια αρρώστια σώματος, αλλά ένα κατόρθωμα ψυχής. Κατ΄ αρχήν, βρίσκεται στη συναγωγή, τόπο –μην ξεχνάμε– μόνον για άντρες. Η παρουσία της ίσως ενοχλεί, ίσως και να προκαλεί σχόλια απορριπτικά. Είναι όμως εκεί, παρακάμπτοντας σωματικές και κοινωνικές αγκυλώσεις, αναζητώντας μόνον και παρουσία, μια σχέση με τον Θεό. Ελπίζει; Μετανοεί; Δεν γνωρίζουμε.
Είναι όμως εκεί, διότι για εκείνη, ο ιερός αυτός χώρος αποτελεί τόπο συνάντησης με όρους αφανέρωτους.
Στον ίδιο χώρο, το δαιμόνιο έχει καταβάλλει και άλλες ψυχές. Όχι με την κλασσική έννοια του όρου, όχι με σπασμούς και εξωφρενικές ενέργειες, ούτε με συνομιλία του δαιμονίου με τον Χριστό. Όλα μοιάζουν φυσιολογικά στους υπολοίπους. Με λίγη φαντασία όμως, υπάρχει μια άλλη στάση σώματος, εντελώς αντίστροφη, μα εξίσου δαιμονική: Αλήθεια, με τι ύφος, με τι τόνο φωνής, με τη κορμοστασιά γεμάτη αλαζονεία και «αφ’ υψηλού» να μίλησε ο Αρχισυνάγωγος στον Χριστό; Το πνεύμα της συγκύπτουσας σιώπησε, ίσως νικημένο από την ταπείνωση, το πνεύμα όμως του Φαρισαίου «κελαηδά», κατά το κοινώς λεγόμενο, βρίσκοντας ευρύ πεδίο εγωισμού και χαιρεκακίας. Διότι μόνον ένας χαιρέκακος θα λυπόταν για την ίαση ενός ανθρώπου. Ο κατ’ ουσίαν δαιμονισμένος Αρχισυνάγωγος εκτίθεται από τον Χριστό, που ουσιαστικά του προσάπτει, πως έχει πιο πάνω ένα βόδι, ένα γαϊδούρι από την θυγατέρα του Αβραάμ.
Θα σου πρότεινα μάλιστα και μια άλλη διάσταση: Να παρουσιάσεις στα παιδιά τον «δαιμονισμό» του Φαρισαίου σαν ένα πρώτο στάδιο, ενώ την κατάσταση της συγκύπτουσας ως ένα δεύτερο. Στο πρώτο στάδιο, το σώμα ακολουθεί το εγωιστικό φρόνημα. Τεντώνεται προς τα πάνω και εξουθενώνει τους πάντες.
Στο δεύτερο όμως στάδιο, το σώμα σα να επαναστατεί, σα να προσπαθεί να επιβάλλει στην ψυχή μια στάση ταπείνωσης και συντριβής. Δεν ξέρουμε αν η συγκύπτουσα υπήρξε κάποτε φαρισαίος στο φρόνημα και την ψυχή. Ξέρουμε όμως, πως η κατάστασή της έλκει το έλεος του Θεού. Αντίθετα, ο Φαρισαίος δεν γιατρεύεται, ούτε με το φιλότιμο, που θα μπορούσε να του ενεργοποιήσει το θαύμα, που πραγματοποιείται μπροστά στα μάτια του, ούτε με την δημόσια επίπληξη. Κυριολεκτικά, ούτε ο Θεός δεν μπορεί να τον σώσει. Ίσως, αργότερα, να υπήρξε ένας συγκύπτων μιας νέας συνάντησης με τον Χριστό, σε χρόνο και τόπο που δεν κατεγράφη.
Η σημερινή περικοπή μπορεί και να αποτελεί μια καλή ευκαιρία να τονίσουμε στα παιδιά, πως δαιμονισμός είναι ουσιαστικά κάθε κατάσταση, που εκδηλώνεται με τρόπο αντίθετο από το πνεύμα και τη δράση του Χριστού: Δηλ. με απονιά, με σκληροκαρδία, με αλαζονεία, με απόρριψη του κάθε ανθρώπου, με επιθετικότητα και όλα τα συναφή. Βέβαια, τα παιδιά έχουν συνδυάσει τον δαιμονισμένο με τις γνωστές εικόνες, οπότε θέλει προσοχή να μην θεωρήσουν πως μια λάθος σκέψη ή συμπεριφορά τα φέρνει σε αυτήν την κατάσταση, ή, έστω, τα οδηγεί προς τα εκεί. Ας τους αναφέρουμε όμως την διδασκαλία των νηπτικών πατέρων μας, κατά τη οποία, η ψυχή του κάθε ανθρώπου αποτελεί πεδίο μάχης ανάμεσα στο Φως και το σκοτάδι και είναι η δική μας προαίρεση εκείνη που θα καθορίσει την τελική έκβαση.
Ιδού και η περικοπή (Λκ. 13, 10-17):
Η θεραπεία της συγκύπτουσας γυναίκας
10 Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ, ἦν διδάσκων ὁ Ἰησοῦς ἐν μιᾷ τῶν συναγωγῶν ἐν τοῖς σάββασι. 11 καὶ ἰδοὺ γυνὴ ἦν πνεῦμα ἔχουσα ἀσθενείας ἔτη δέκα καὶ ὀκτώ, καὶ ἦν συγκύπτουσα καὶ μὴ δυναμένη ἀνακῦψαι εἰς τὸ παντελές. 12 ἰδὼν δὲ αὐτὴν ὁ Ἰησοῦς προσεφώνησε καὶ εἶπεν αὐτῇ· γύναι, ἀπολέλυσαι τῆς ἀσθενείας σου· 13 καὶ ἐπέθηκεν αὐτῇ τὰς χεῖρας· καὶ παραχρῆμα ἀνωρθώθη καὶ ἐδόξαζε τὸν Θεόν. 14 ἀποκριθεὶς δὲ ὁ ἀρχισυνάγωγος, ἀγανακτῶν ὅτι τῷ σαββάτῳ ἐθεράπευσεν ὁ Ἰησοῦς, ἔλεγε τῷ ὄχλῳ· ἓξ ἡμέραι εἰσὶν ἐν αἷς δεῖ ἐργάζεσθαι· ἐν ταύταις οὖν ἐρχόμενοι θεραπεύεσθε, καὶ μὴ τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου. 15 ἀπεκρίθη οὖν αὐτῷ ὁ Κύριος καὶ εἶπεν· ὑποκριτά, ἕκαστος ὑμῶν τῷ σαββάτῳ οὐ λύει τὸν βοῦν αὐτοῦ ἢ τὸν ὄνον ἀπὸ τῆς φάτνης καὶ ἀπαγαγὼν ποτίζει; 16 ταύτην δέ, θυγατέρα Ἀβραὰμ οὖσαν, ἣν ἔδησεν ὁ σατανᾶς ἰδοὺ δέκα καὶ ὀκτὼ ἔτη, οὐκ ἔδει λυθῆναι ἀπὸ τοῦ δεσμοῦ τούτου τῇ ἡμέρᾳ τοῦ σαββάτου; 17 καὶ ταῦτα λέγοντος αὐτοῦ κατῃσχύνοντο πάντες οἱ ἀντικείμενοι αὐτῷ, καὶ πᾶς ὁ ὄχλος ἔχαιρεν ἐπὶ πᾶσι τοῖς ἐνδόξοις τοῖς γινομένοις ὑπ᾿ αὐτοῦ.
10 Ένα Σάββατο δίδασκε ο Ιησούς σε μια συναγωγή. 11 Εκεί βρισκόταν και μια γυναίκα, δεκαοχτώ χρόνια άρρωστη από δαιμονικό πνεύμα. Ήταν κυρτωμένη και δεν μπορούσε καθόλου να ισιώσει το σώμα της. 12 Όταν την είδε ο Ιησούς, τη φώναξε και της είπε: «Γυναίκα, απαλλάσσεσαι από την αρρώστια σου». 13 Έβαλε πάνω της τα χέρια του κι αμέσως εκείνη ορθώθηκε και δόξαζε το Θεό. 14 Ο αρχισυνάγωγος όμως, αγανακτισμένος που ο Ιησούς έκανε τη θεραπεία το Σάββατο, γύρισε στο πλήθος και είπε: «Υπάρχουν έξι μέρες που επιτρέπεται να εργάζεται κανείς ֹ μέσα σ’ αυτές, λοιπόν, να έρχεστε και να θεραπεύεστε, και όχι το Σάββατο». 15 Ο Κύριος του απάντησε: «Υποκριτή! Ο καθένας σας δε λύνει το βόδι του ή το γαϊδούρι του από το παχνί το Σάββατο και πάει να το ποτίσει; 16 Κι αυτή, που είναι απόγονος του Αβραάμ, κι ο σατανάς την είχε δεμένη δεκαοχτώ χρόνια, δεν έπρεπε να λυθεί απ’ αυτά τα δεσμά το Σάββατο;» 17 Με τα λόγια του αυτά ντροπιάζονταν όλοι οι αντίπαλοί του κι όλος ο κόσμος χαιρόταν για όλα τα θαυμαστά που έκανε ο Ιησούς.
-Θα σου πρότεινα, ως μια πρώτη προσέγγιση της σημερινής περικοπής, να βάλεις τα παιδιά να αισθανθούν, όσο το δυνατό, την κατάσταση αυτής της γυναίκας:
-Μπορείτε παιδιά να συνειδητοποιήσετε την καθημερινότητα της συγκύπτουσας, δηλ. της σκυμμένης σχεδόν μέχρι το έδαφος γυναίκας;
-Πρώτα, μεγάλη δυσκολία να συντηρηθεί. Δυσκολία στην μετακίνηση, στον ύπνο, ακόμη και στην προετοιμασία ενός απλού φαγητού;
-Κοινωνικά;
-Πλήρης απομόνωση, μοναξιά. Ποιος θα μπορούσε να σχετιστεί με ένα τέτοιο πρόσωπο, πέραν από τα τυπικά;
-Για προσπαθήστε να διευρύνετε λίγο την κατάστασή της. Ένας σκυμμένος άνθρωπος, τι σχεδόν θυμίζει; Για φανταστείτε την εικόνα.
-Σχεδόν ένα άλογο ζώο. Περπατάει σκυφτό, ανίκανο να ορθώσει το ανάστημα και το κεφάλι.
-Σε ποια αιτία αποδίδεται η αρρώστια της;
-Σε πνεύμα ασθενείας, δηλ. σε μια ύπαρξη, ύπαρξη άυλη, αλλά δαιμονική.
-Να λοιπόν μια πρώτη επίπτωση του ανθρώπου, που σχετίζεται, θέλοντας ή μη, με τον Διάβολο. Ποια;
-Ο υποβιβασμός του σε ζώο.
-Δηλαδή;
-Η απομάκρυνσή του από κάθε τι πνευματικό, αλλά και κάθε τι που τον κρατά ελεύθερο, αξιοπρεπή.
-Για ελάτε τώρα να προσεγγίσουμε και μια άλλη επίπτωση. Φανταστείτε λίγο τη ματιά του;
-Διαρκώς στραμμένη προ τα κάτω.
-Άρα, καμιά συνάντηση με το βλέμμα ενός άλλου ανθρώπου, δηλαδή…
-Καμιά σχέση, καμιά επικοινωνία.
-Ας προσχωρήσουμε σε κάτι δεύτερο: Για πέστε μου παιδιά, μήπως στη διαδικασία του θαύματος, βλέπετε κάτι, που μέχρι τώρα δεν το ξανασυναντήσαμε σε άλλα θαύματα;
-Κανένας διάλογος.
-Δεν είναι λίγο παράξενο; Σε προηγούμενα θαύματα, που συζητήσαμε, είχαμε εντοπίσει σχεδόν πάντα κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτα, μια πρόσκληση εκ μέρους του ασθενούς. Μετά, ένα ερώτημα, έστω και μικρό, εκ μέρους του Χριστού για την πίστη ή την επιθυμία εκείνου που ζητάει την ίαση. Τέλος, μια διαβεβαίωση, αρκετά συχνά, πως σε έσωσε η πίστη σου. Εδώ;
-Κανένα από τα στάδια αυτά;
-Άρα, τι συμπέρασμα να βγάλουμε;
-Για κάποιο λόγο, ο Χριστός δεν θεώρει αναγκαίο κανένα διάλογο.
-Ναι, αλλά τα θαύμα γίνεται! Άρα;
-Άρα, οι προϋποθέσεις τηρούνται. Υπάρχει η πίστη, υπάρχει το αίτημα και, πάνω απ’ όλα, η ετοιμότητα της ψυχής να εκτιμήσει και να ευγνωμονήσει.
-Και το δαιμόνιο; Και εδώ, κάτι σπάνιο συμβαίνει; Το βλέπετε;
-Αποσύρεται χωρίς καμιά δυσκολία.
-Ενώ λοιπόν ο Χριστός δεν βρίσκει καμιά αντίσταση στο έργο της ίασης εκ μέρους του πονηρού πνεύματος, η αντίδραση έρχεται από άνθρωπο. Ποιον;
-Τον Φαρισαίο.
-Γιατί εξανίσταται;
-Θεώρει, πως δεν πρέπει να γιατρεύονται άνθρωποι το Σάββατο.
-Δεν το βρίσκετε εντελώς παράλογο; Δεν μοιάζει, σαν να μην πιστεύει και ο ίδιος αυτά που λέει; Γιατί γελοιοποιείται; Τι επιδιώκει;
-Να εκθέσει τον Χριστό.
-Σε τι τον ενοχλεί;
-Ίσως ότι δεν θεωρεί σημαντικά τα βασικά των Φαρισαίων;
-Πέστε μου ένα από αυτά.
-Η προσκόλληση στους τύπους. Βλέπουν ένα θαύμα και προτιμούν να στρέψουν τη ματιά σε ένα τύπο, που στο κάτω – κάτω, η λογική, εύκολα θα τον εξουδετερώσει.
– Για βάλτε τα λοιπόν δίπλα-δίπλα: Το δαιμόνιο της συγκύπτουσας σιωπά. Γιατί;
– Δεν έχει δύναμη. Ίσως η ψυχή της γυναίκας αυτής να το εκτοπίζει.
-Σωστά! Ίσως όμως ένα δαιμόνιο πιο αθέατο, αλλά το ίδιο επιθετικό στον άνθρωπο και τον Χριστό κάνει την εμφάνισή του.
-Πού;
-Στην ψυχή του Αρχισυνάγωγου.
-Μάλλον εκεί, τα πάθη και τα ελαττώματα, κυρίως όμως η εσωτερική τύφλωση, μπροστά σου να γίνεται ένα θαύμα κι εσύ να μετράς τι μέρα είναι, να έχουν σώσει αυτήν την αυθάδεια και τη δύναμη σε πνεύμα δαιμονικό.
Θα σου πρότεινα να ολοκληρώσεις με μια τελευταία ματιά προς τη συγκύπτουσα.
– Πριν τελειώσουμε, ας ξαναγυρίσουμε, παιδιά, στην συγκύπτουσα. Τι βλέπετε να μην έχει χάσει για δέκα οκτώ χρόνια;
-Την ελπίδα.
-Πως το καταλάβατε;
– Τι άλλο θα γύρευε στην συναγωγή;
-Έχετε δίκιο. Και αν μάλιστα, δείτε στο πρόσωπό της τη σημερινή κατάσταση όλων μας, έτσι σκυφτοί που καταλήξαμε από τα προβλήματα των καιρών, σε τί έχουμε να τη μιμηθούμε;
– Στην προετοιμασία μας να αναγνωρίσουμε τον Λυτρωτή στη ζωή μας και να ετοιμάσουμε το έδαφος για να φτάσει μέχρι το κέντρο της ζωής μας η Χάρη και η βοήθειά Του.
