Ο λόγος του Αρχαγγέλλου και ο αντίλογος της Θεοτόκου

Ορθοδοξία / Θεία Λατρεία - 15 Μαρτίου 2023
Θεοτόκος - 15 Μαρτίου 2023
Φιλόλογος Μιχάλης Κουτσός, Φιλόλογος - Συγγραφέας

ΣΤΑΣΙΣ  Α΄

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου

Ἄγγελος πρωτοστάτης  οὐρανόθεν ἐπέμφθη,  εἰπεῖν τῇ Θεοτόκῳ τό Χαῖρε·  καί σύν τῇ ἀσωμάτῳ φωνή  σωματούμενόν σε θεωρῶν Κύριε, ἐξίστατο καί  ἵστατο  κραυγάζων πρός αὐτήν τοιαῦτα. Ερμηνεία

Η ασώματος φωνή είναι η φωνή του Αρχαγγέλου Γαβριήλ. Σε αντίθεση τώρα με την ασώματη φωνή του Αρχαγγέλου γίνεται λόγος για τον Κύριο που απέκτησε ανθρώπινο σώμα αμέσως μετά τη φωνή του Αρχαγγέλου. Και, ενώ ακόμη ο Αρχάγγελος στέκονταν μπροστά στην Παναγία, τον κατέλαβε  έκσταση μπροστά σε αυτό το Θείο Θαύμα της ενσαρκώσεως του Κυρίου, το οποίο γνώριζαν μεν  οι άγγελοι την έλευση του Χριστού στον κόσμο αλλά αγνοούσαν το πώς και τώρα το μαθαίνουν, γι  αυτό ξεσπούν σε χαρούμενους χαιρετισμούς προς στην Παναγία, που θα αξιώνονταν να γεννήσει τον Υιό και Λόγο του Θεού, τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό.

Ο χαιρετισμός του Αρχαγγέλου

Χαῖρε, δι' ἦς ἡ χαρά ἐκλάμψει, χαῖρε, δι' ἦς ἡ ἀρά ἐκλείψει. Ερμηνεία

Η Παναγία θα γεννήσει τον Χριστό, που είναι η χαρά του κόσμου , και μέσω αυτής η χαρά θα λάμψει, θα επικρατήσει,  σε όλον τον κόσμο. Ο Χριστός όμως δεν θα φέρει μόνο τη χαρά στον κόσμο αλλά θα κάνει ώστε να εκλείψει η αρχαία κατάρα της Εύας. Ο υμνογράφος «παίζει» με τις λέξεις με συνηχήσεις:  ἐκλάμψει -  ἐκλείψει,  χαρά - ἀρ

Χαῖρε, τοῦ πεσόντος  Ἀδάμ ἡ ἀνάκλησις, χαῖρε, τῶν δακρύων τῆς Εὔας ἡ λύτρωσις. 

Ερμηνεία

Η λύτρωση της Εύας, που αναλύεται σε δάκρυα, ολοκληρώνεται με την ανάκληση του Αδάμ, που έπεσε στο παράπτωμα της παρακοής  και εξέπεσε του Παραδείσου, και τώρα ανακαλείται από τον Χριστό και πάλι στον Παράδεισο. Νοηματικά το «ἀνάκλησις», μας ανακαλεί το ομόηχο «ανάκλισις», και σχετίζεται με το σήκωμα του Αδάμ  από το πέσιμο  ή με την παρηγοριά για την ηθική πτώση του,  όπως τα δάκρυα έχουν σχέση με την λύτρωση, που χάρισε ο πολυέλεος Θεός  στην δακρύβρεχτη Εύα. Αυτά βέβαια αφορούν όλους τους ανθρώπους, αφού ο Αδάμ και η Εύα είναι οι προπάτορές μας.

Χαῖρε, ὕψος δυσανάβατον ἀνθρωπίνοις λογισμοῖς, χαῖρε, βάθος δυσθεώρητον καί Ἀγγέλων ὀφθαλμοῖς.  Ερμηνεία

Ο υμνογράφος «παίζει» με τις αντιθέσεις: ὕψος -  βάθος,  δυσανάβατον -  δυσθεώρητον, ἀνθρωπίνοις - Ἀγγέλων,  λογισμοῖς -  ὀφθαλμοῖς. Πρόκειται για σύνθεση αντιθέσεων, χαρακτηριστικό εξάλλου της διδασκαλίας του Χριστού. Το φαινόμενο η παρθένος να γεννά και να μένει και πάλι παρθένος και να γεννά έναν Θεό τη στιγμή που αυτή είναι άνθρωπος, να γεννά δηλαδή αυτόν που την έπλασε, είναι μυστήριο άγνωστο και «αγγέλοις και ανθρώποις». Το γεγονός αυτό έχει και ύψος, το οποίο δύσκολα μπορεί κανείς να το ανεβεί και να το καταλάβει οι ανθρώπινοι λογισμοί, έχει όμως και βάθος, το οποίο δύσκολα να το αντικρύσουν ακόμη και των αγγέλλων οι οφθαλμοί.

Χαῖρε, ὅτι ὑπάρχεις Βασιλέως καθέδρα, χαῖρε, ὅτι βαστάζεις τόν βαστάζοντα πάντα.  Ερμηνεία

Και πάλι δουλεύει με αντιθέσεις. Η Θεοτόκος είναι η καθέδρα του Βασιλέως Χριστού. Εξάλλου έτσι τον εικονίζουμε, να κάθεται στην αγκαλιά της Θεοτόκου, η οποία στην προκειμένη περίπτωση λειτουργεί ως Βασιλική Καθέδρα. Η Θεοτόκος κάθεται και αυτή σε καθέδρα και βαστάζει αυτόν που βαστάζει τα πάντα. Αρμονική αντίφαση, για να δηλωθεί η μεγαλοπρέπεια της ταπείνωσης του Χριστού.

Χαῖρε, ἀστήρ ἐμφαίνων τόν Ἥλιον, χαῖρε, γαστήρ ἐνθέου σαρκώσεως.  Ερμηνεία

Η συνήχηση  «ἀστήρ  - αστήρ» δεν αναφέρεται σε δυο διαφορετικά πρόσωπα αλλά σε ένα πρόσωπο, το πρόσωπο της Θεοτόκου, η οποία είναι και αστέρι που δείχνει τον Ήλιο της Δικαιοσύνης, τον Χριστό, αλλά συγχρόνως είναι και γαστέρα της σαρκώσεως του Υιού και Λόγου του Θεού.

Χαῖρε, δι' ἦς νεουργεῖται ἡ κτίσις, χαῖρε, δι' ἦς βρεφουργεῖται ὁ Κτίστης.  Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε. Ερμηνεία

Πέρα από τις συνηχήσεις    νεουργεῖται - βρεφουργεῖται,  ὁ Κτίστης - ἡ κτίσις η συσχέτιση είναι εμφανής αλλά και αντιθετική, γιατί πώς μπορεί ένα βρέφος να νεουργεί – καινουργεί και μάλιστα όλη τη φύση. Αυτό μπορεί να γίνει, γιατί το βρέφος αυτό δεν είναι οποιοδήποτε βρέφος, είναι το Θείο Βρέφος, το οποίο είναι ο κτίστης όλης της κτίσεως. Κι όλα αυτά « δι' ἦς», « δι' ἦς» εξαιτίας, εξαιτίας, ποιας, της Θεοτόκου. Ας είναι ευλογημένη, που έγινε η αιτία να ανακαινιστούμε εμείς και μαζί μας όλη η κτίση.

Η Θεοτόκος είναι η μόνη Νύμφη χωρίς να νυμφευτεί και η μόνη γυναίκα που απέκτησε παιδί χωρίς άνδρα. Αυτό το μυστήριο, αυτό το θαύμα δεν είναι δυνατό να μην το υμνούμε. Αυτό κάνουν και οι ψάλτες στους Ι. Ναούς που ψέλνουν το «Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε» σε όλους τους ήχους με τόση υπέροχη μελωδία. Είναι πραγματικά μια θεία ευλογία και αυτό.

Είναι απίστευτη η «φιλοκαλία» του υμνογράφου με τα αστείρευτα «καλολογικά στοιχεία», που παρατηρούμε στους χαιρετισμούς αυτού του οίκου:

Σχήματα Λόγου: Συνήχηση: χαρά - αρά, γαστήρ - αστήρ,  εκλάμψει - εκλείψει Αντιθέσεις: Ύψος - βάθος, Ομοιοτέλευτα: νεουργείται - βρεφουργείται Ομοιοκάταρκτα: δυσ-ανάβατον - δυσ-θεώρητον Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου στον εξωνάρθηκα της Μονής Βατοπαιδίου

Ο Αντίλογος της Θεοτόκου

Βλέπουσα ἡ Ἁγία, ἑαυτήν ἐν ἁγνείᾳ,  φησί τῶ Γαβριήλ θαρσαλέως. Τό παράδοξόν σου τῆς φωνῆς, δυσπαράδεκτόν μου τῇ ψυχῇ φαίνεται, ἀσπόρου γάρ συλλήψεως τήν κύησιν πῶς λέγεις;  κράζων, Ἀλληλούϊα.  Ερμηνεία

Είναι απόλυτα λογική η ερώτηση που υποβάλλει η Θεοτόκος προς τον Αρχάγγελο Γαβριήλ με θάρρος και παρρησία. Πώς είναι δυνατόν μια αγνή κοπέλα, σαν κι εμένα, να γεννήσει παιδί; Πώς μπορεί να γίνει άσπορος σύλληψη; Είναι σίγουρα κάτι παράξενο και γι  αυτό δύσκολα αποδεκτό κάτι τέτοιο. Κι όμως η Θεοτόκος μετά την επιβεβαίωση του Αρχαγγέλου δεν έχει πια καμιά αμφιβολία ότι πρόκειται να γίνουν θαυμαστά πράγματα, αφού την επισκέφτηκε ο ίδιος ο Θεός. «Ιδού η δούλη Κυρίου γένοιτό μοι κατά το ρήμα σου» απαντά η Θεοτόκος, υποκύπτει με χαρά στο θέλημα του Θεού και γίνεται σκεύος εκλογής, σκεύος της αρρήτου δόξης του Θεού. Το μόνο που έχει να κάνει είναι να φωνάξει δυνατά: «Δόξα σοι ο Θεός (αλληλούια)».

 Γνῶσιν ἄγνωστον γνῶναι, ἡ Παρθένος ζητοῦσα, ἐβόησε πρός τόν λειτουργοῦντα· Ἐκ λαγόνων ἀγνῶν, Υἱόν πῶς ἐστι τεχθῆναι δυνατόν; λέξον μοί. Πρός ἣν ἐκεῖνος ἔφησεν ἐν φόβῳ , πλήν κραυγάζων οὕτω,

Ερμηνεία

Η Παρθένος Μαρία, ως Παρθένος που ήταν, ήταν λογικό να απορεί πώς ήταν δυνατό, αφού ήταν Παρθένος και τα σπλάχνα της ήταν αγνά, να γεννήσει υιόν και μάλιστα τον Υιόν του Θεού; Αυτό το άγνωστο ήθελε να μάθει «Γνώσιν άγνωστον γνώναι» και ζητούσε εξηγήσεις από τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, ο οποίος εκείνη τη στιγμή λειτουργούσε ως όργανο της Θείας αποστολής, αλλά ο Αρχάγγελος αντί άλλης απαντήσεως την χαιρέτησε αισθανόμενος δέος μπροστά στη γυναίκα αυτή, η οποία θα γινόταν Μητέρα του Θεού.

Χαῖρε, βουλῆς ἀπορρήτου μύστις, χαῖρε, σιγῆς δεομένων πίστις.  Ερμηνεία

Μέσα σε αυτές τις λεκτικές αντιθέσεις εκφράζονται τα υψηλά θεολογικά και δογματικά ζητήματα της ενανθρώπισης του Κυρίου. Η Θεοτόκος γίνεται «μύστις», μυσταγωγός, λειτουργός της μεγάλης Βουλής του Θεού, να σώσει τον άνθρωπο, η οποία μέχρι τότε ήταν απόρρητη, άγνωστη ακόμη και στους αγγέλους αλλά και σε αυτόν τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, ο οποίος «καταπλαγείς» δεν ήξερε ποιο επάξιο εγκώμιο να προσαγάγει προς την Θεοτόκο.

Ο στίχος αυτός συνδέεται με τον αμέσως επόμενο άρρηκτα, αν και φαίνεται άσχετος. Η Θεοτόκος χαρακτηρίζεται ως πίστη αυτών που χρειάζονται τη σιγή, τη σιωπή μπροστά σε αυτό το ανείπωτο, το ανέκφραστο γεγονός. Ούτε ο αρχάγγελος Γαβριήλ μπόρεσε να ψελλίσει έστω και μία λέξη για το απίστευτο αυτό γεγονός παρά μονάχα αρκέστηκε να την χαιρετίσει και να την αποκαλέσει «Νύμφη Ανύμφευτε». Την ενανθρώπιση του Υιού και Λόγου του Θεού δεν ήταν λίγοι αυτοί που την αμφισβήτησαν, γι  αυτό και οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς δεν χάνουν την ευκαιρία να την τονίσουν ιδίως στα Θεοτοκία των Ύμνων και των Κανόνων.

Χαῖρε, τῶν θαυμάτων Χριστοῦ τό προοίμιον, χαῖρε, τῶν δογμάτων αὐτοῦ τό κεφάλαιον. 

Ερμηνεία

Η Θεοτόκος με την άσπορη αυτή κυοφορία επρόκειτο να γεννήσει τον Χριστό, ο οποίος θα κάνει θαύματα προς όλους τους ανθρώπους. Η απαρχή όμως αυτών των θαυμάτων γίνεται με την Θεοτόκο.

Η άσπορος γέννηση του Χριστού αποτελεί δογματικό κεφάλαιο για την εκκλησία, γιατί αυτό το γεγονός σηματοδοτεί την θεϊκή προέλευση και αποστολή του Χριστού στον κόσμο της αμαρτίας.

Χαῖρε, κλῖμαξ ἐπουράνιε, δι ' ἦς κατέβη ὁ Θεός, χαῖρε, γέφυρα μετάγουσα τούς ἐκ γῆς πρός οὐρανόν,  Ερμηνεία

Η Θεοτόκος είναι η επουράνιος κλίμαξ με την οποία κατέβηκε ο Θεός στους ανθρώπους, για να ανεβάσει τους ανθρώπους στον ουρανό. Η εκκλησία μας με διάφορους τρόπους μιλάει για την κλίμακα αυτή είτε του Ιακώβ είτε με τους αγγέλους κατά τη Γέννηση του Χριστού είτε με την κλίμακα των αρετών του Ιωάννη, ο οποίος μας καθοδηγεί προς τον ουρανό.

Η Θεοτόκος όμως είναι και η γέφυρα που οδηγεί από τη γη στον ουρανό, είναι ο άνθρωπος που έδωσε την ανθρώπινη φύση στη Θεϊκή φύση του Χριστού και έτσι γεφυρώθηκε το χάσμα που υπήρχε ανάμεσα στο Θεό και στον άνθρωπο. Γεφυρώνει όμως και τις διαφορές των ανθρώπων και τους ενώνει, αφού σε αυτήν καταφεύγουν όλοι οι άνθρωποι, γιατί ως μητέρα του Υιού και Λόγου του Θεού είναι η καλύτερη πρέσβειρα προς τον Κύριο.

Τώρα πια, αφού ο Θεός έγινε άνθρωπος μέσω της Θεοτόκου, μπορεί και ο άνθρωπος να γίνει Θεός, να φτάσει στη θέωση, πόθο που τον είχε ο Αδάμ και μέσα στον Παράδεισο αλλά τον επεδίωξε με λανθασμένο τρόπο.

Χαῖρε, τό τῶν Ἀγγέλων πολυθρύλητον θαῦμα, χαῖρε, τό τῶν δαιμόνων πολυθρήνητον τραῦμα,  Ερμηνεία

Ο ποιητής συνεχίζει να παίζει με τις αντιθέσεις (θαύμα – τραύμα, πολυθρύλητον – πολυθρήνητον, Αγγέλων – δαιμόνων). Πέρα όμως από αυτές και πάλι τις λεκτικές αντιθέσεις υπάρχει η ουσία των πραγμάτων και των γεγονότων. Το θαύμα της ενανθρωπήσεως του Θεού, που το συζητούσαν οι Άγγελοι και δεν μπορούσαν να το καταλάβουν, έγινε τραύμα για τους δαίμονες, γιατί ο Χριστός με την ενσάρκωσή του επέφερε συντριπτικό πλήγμα στους δαίμονες, οι οποίοι πριν από τον ερχομό του Χριστού αλώνισαν σε όλη την ανθρωπότητα και τώρα περιορίζονται ασφυκτικά. Πώς να μην χαιρετίζει ο ποιητής αυτό το θαύμα που  έγινε τραύμα στους δαίμονες.

Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου στον εξωνάρθηκα της Μονής Βατοπαιδίου

Χαῖρε, τό Φῶς ἀρρήτως γεννήσασα, χαῖρε, τό πῶς μηδένα διδάξασα. 

 Ερμηνεία

Στο απολυτίκιο των Χριστουγέννων ψάλλουμε: «Η γέννησίς σου, Χριστέ ο Θεός ημών, ανέτειλε τω κόσμω το φως το της γνώσεως…σε προσκυνείν τον Ήλιον της Δικαιοσύνης»  και σε ένα άλλο τροπάριο «ανέτειλας Χριστέ εκ Παρθένου, νοητέ ήλιε της δικαιοσύνης». Ο ίδιος ο Κύριος είπε; «Εγώ ειμί το φως του κόσμου το φωτίζον πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον». Έτσι δικαιολογείται ο χαρακτηρισμός της Παρθένου ως «Ηλιοστάλακτης». Το πώς έγινε αυτό δεν το είπε σε κανέναν η Παρθένος Μαρία, απλώς εμείς μετά την μετάστασή της και μέχρι τώρα βλέπουμε την Παναγία, καθώς έχει δεχτεί  το φως της Θεότητας να είναι λαμπρή, φωτισμένη, ηλιοστάλακτη.

Χαῖρε, σοφῶν ὑπερβαίνουσα γνῶσιν. χαῖρε, πιστῶν καταυγάζουσα φρένας. Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.  Ερμηνεία

Ποια σοφία ανθρώπινη θα μπορούσε να περιγράψει αυτό το θείο θαύμα;  Ξεπερνά κάθε ανθρώπινη γνώση, ποιος ανθρώπινος νους μπορεί να χωρέσει αυτό το ανερμήνευτο θαύμα; Κι όμως, όταν φωτίσει το μυαλό των πιστών, τότε αυτό ξεκαθαρίζει, ξεδιαλύνει τα αξεδιάλυτα, εισχωρούν μέσα στο «θείο γνόφο» και φωτίζονται, όπως φωτίστηκε και ο απ. Παύλος στο δρόμο της Δαμασκού, όταν η αστραπή της θεότητας «καταύγασε» τον «εσκοτισμένο» του νου και από διώκτη τον έκανε απόστολο.

Της Παναγίας της πρέπει επάξια αυτός ο χαιρετισμός: «Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε», που εκφράζει μια από τις πολλές εναρμονισμένες αντιφάσεις που έφερε ο Χριστός: Η Παναγία έγινε Νύμφη χωρίς να νυμφευτεί άνθρωπο, παρά μόνο  τον Νυμφίο Χριστό.

 

Η Σύλληψις της Υπεραγίας Θεοτόκου

Δύναμις τοῦ Ὑψίστου, ἐπεσκίασε τότε, πρός σύλληψιν τή Ἀπειρογάμω.  καί τήν εὔκαρπον ταύτης νηδύν, ὡς ἀγρόν ὑπέδειξεν ἡδύν ἅπασι, τοίς θέλουσι θερίζειν σωτηρίαν, ἐν τῷ ψάλλειν οὕτως. Ἀλληλούϊα.   Ἀλληλούϊα. Ερμηνεία

Η ενέργεια του Υψίστου, που εδώ εκδηλώνεται ως επισκίαση, ήταν  αυτή που έκανε  την Θεοτόκο να συλλάβει χωρίς να έχει καμία σχέση με άνδρα και γι  αυτό χαρακτηρίζεται ως Απειρόγαμος. Στην δ΄ ωδή της πεζής  Καταβασίας των Χριστουγέννων γίνεται λόγος για τον Χριστό που βλάστησε από κατάσκιο δάσος «ἐκ τῆς Παρθένου ἀνεβλάστησας  ἐξ ὄρους ὁ αἰνετός κατασκίου δασέος». Η Παναγία παρομοιάζεται με ένα πυκνό, σκιερό και παρθένο δάσος, όπου κανείς δεν μπορεί να το περάσει και να το περπατήσει. Προφανώς αυτό το σκιερό και δροσερό στοιχείο της  Παρθένου Μαρίας, που δηλώνει όλη την αγνότητα και καθαρότητα της ψυχής της,,  είναι η Χάρη του Θεού που την επισκίασε.

Η «νηδύς», δηλαδή η γαστέρα, της Θεοτόκου είναι κατεξοχήν γόνιμη και καρπερή και μπορούμε να την παρομοιάσουμε με έναν γόνιμο αγρό  που έχει πολύ και γλυκό καρπό.  Όσοι θέλουν να γίνουν θεριστές σε αυτόν τον γόνιμο αγρό, που είναι η Παναγία, θα θερίσουν την σωτηρία και έτσι θα ψάλλουν το Δόξα σοι ο Θεός (αλληλούια).

Στον Σταυροαναστάσιμο Κανόνα του α΄ ήχου το πρωί της Κυριακής διαβάζουμε:  «Χριστός ὑψοῖ με σταυρούμενος, Χριστός συνανιστᾷ με νεκρούμενος, Χριστός μοι ζωήν χαρίζεται·  ὅθεν ἐν εὐφροσύνῃ χεῖρας κροτῶν,  ᾄδω τῷ Σωτῆρι, ἐπινίκιον ᾠδήν· ὅτι δεδόξαστα».   Σχήματα Λόγου του οίκου αυτού: Συνήχηση:  πολυθρύλητον#πολυθρήνητον, πως# φως Αντιθέσεις:  των θαυμάτων# των δογμάτων Ομοιοτέλευτα:  μύστις#πίστις, σοφών#πιστών Ομοιοκάταρκτα: πολυθρύλητον#πολυθρήνητον  

Η συνάντηση της Θεοτόκου με την Ελισάβετ

Ἔχουσα θεοδόχον ἡ Παρθένος τήν μήτραν, ἀνέδραμε πρός τήν Ἐλισάβετ, τό δέ βρέφος ἐκείνης εὐθύς ἐπιγνόν τόν ταύτης ἀσπασμόν, ἔχαιρε! καί ἅλμασιν ὡς ἄσμασιν ἐβόα πρός τήν Θεοτόκον.  Ερμηνεία

Πρόκειται για τη γνωστή συνάντηση της Θεοτόκου, που ήταν έγκυος, με την Ελισάβετ, που ήταν και αυτή έγκυος στον έκτο μήνα αλλά σε πολύ μεγάλη ηλικία. Η Παναγία ήρθε στην Ελισάβετ με θεία παρόρμηση και επιβεβαίωσε τα λόγια του Αρχαγγέλου Γαβριήλ ότι «ο Θεός όπου βούλεται νικάται φύσεως τάξις».

Η μήτρα της Θεοτόκου χαρακτηρίζεται ως «θεοδόχος», γι αυτό και το εξάμηνο μωρό της Ελισάβετ σκίρτησε μέσα στην κοιλιά της, προεικονίζοντας το ρόλο του ως Προδρόμου και Βαπτιστού του Χριστού.

Ο υμνογράφος προχωρεί ένα βήμα μπροστά και βάζει το εξάμηνο μωρό της Ελισάβετ να καταλαβαίνει τον Σωτήρα Χριστό από τον χαιρετισμό της Θεοτόκου, να χαίρεται, ή καλύτερα να πηδάει από τη χαρά του και να χαιρετίζει την Θεοτόκο με αυτά που ακολουθούν.

Χαῖρε, βλαστοῦ ἀμαράντου κλῆμα, χαῖρε, καρποῦ ἀκηράτου κτῆμα,  Ερμηνεία Στην  Δ΄ Ωδή της πεζής καταβασίας των Χριστουγέννων ακούμε: «῾Ράβδος ἐκ τῆς ῥίζης Ἰεσσαί  καί ἄνθος ἐξ αὐτῆς, Χριστέ,».                                                       

Είναι προφανής ο συμβολισμός: Ρίζα είναι ο Ιεσσαί, κορμός ο Δαυίδ, ράβδος, δηλαδή  κλάδος, η Παναγία, άνθος ο Χριστός που  έγινε ο γλυκός καρπός της σωτηρίας μας. Και εδώ η Θεοτόκος είναι το κλήμα της αμπέλου, και άμπελος είναι ο Χριστός. Εξάλλου ο ίδιος διαβεβαίωνε στους μαθητές  ότι αυτός είναι η άμπελος και οι μαθητές και συνεπώς και η Παναγία τα κλήματα. Τα κλήματα πρέπει να είναι συνδεδεμένα με την άμπελο αλλιώς ξεραίνονται. Η Θεοτόκος λοιπόν είναι το κλαδί ενός  βλαστού, που αρχίζει από τον Ιεσσαί και φτάνει μέχρι την Παναγία, γι  αυτό και είναι αμάραντος.

Η Παναγία είναι ακόμη κτήμα «ακηράτου καρπού». Ακήρατος, δηλαδή αγνός, αμόλυντος καρπός είναι ο Χριστός και η Παναγία είναι το κτήμα, δηλαδή το πρόσωπο που κατέχει αλλά παράλληλα κατέχεται από τον ακήρατο καρπό. Αγνή η Παρθένος αγνό και ο υιός της, ο οποίος ταυτόχρονα είναι και δημιουργός της. Και δεν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Και όταν λέμε αγνή δεν σημαίνει ότι ήταν απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα, αφού γεννήθηκε από θέλημα ανδρός, αλλά κατόρθωσε να το εξαλείψει και να αγιαστεί.

Χαῖρε, γεωργόν γεωργοῦσα φιλάνθρωπον, χαῖρε, φυτουργόν τῆς ζωῆς ἡμῶν φύουσα.  Ερμηνεία

Το βάρος του νοήματος πέφτει στις δύο μετοχές «γεωργοῦσα, φύουσα», που αναφέρονται στην Θεοτόκο. Οι εικόνες παρμένες από τη γεωργική ζωή μιλάνε για την Θεοτόκο, η οποία έφερε στον κόσμο έναν φιλάνθρωπο γεωργό, και γέννησε αυτόν,  ο οποίος φύτεψε τη ζωή μέσα στην κτίση. Όταν κάποτε ο Χριστός με τους μαθητές του βρέθηκαν μπροστά σε ένα χωράφι με ώριμα στάχυα, τους είπε: « Άλλοι, δηλαδή οι προφήτες με τη φώτισή Του, έχουν σπείρει το χωράφι και εσείς καλείσθε να το θερίσετε».

Η Παναγία ως μητέρα του «φυτουργού της ζωής»   μας παραπέμπει στο ξύλο της Ζωής, δηλαδή τον Χριστό, που έφερε την Ζωή, σε αντίθεση με το ξύλο της γνώσεως του καλού και του κακού, που  με την πονηρή συμβουλή του Διαβόλου έφερε τον θάνατο. Ακόμη ξύλο ζωής είναι και ο Σταυρός του Χριστού, όπου σταυρώθηκε ο Χριστός και έχασε την ζωή του προσωρινά, αλλά με την Σταύρωση και την Ανάστασή του μας έδωσε τη ζωή και μας άφησε για πολύτιμο όπλο τον Ζωηφόρο Σταυρό.

Χαῖρε, ἄρουρα βλαστάνουσα εὐφορίαν οἰκτιρμῶν, χαῖρε, τράπεζα βαστάζουσα εὐθηνίαν ἱλασμῶν.  Ερμηνεία

Εδώ το βάρος του διστίχου βρίσκεται στις δυο ιδιότητες της Παναγίας, να είναι δηλαδή και «ἄρουρα» και «τράπεζα»  με τα χαρακτηριστικά που έχει η κάθε μια: η άρουρα, το χωράφι, να φέρει άφθονους οικτιρμούς  αντί για καρπούς και η τράπεζα να έχει άφθονους ιλασμούς. Και οι οικτιρμοί και οι ιλασμοί, που προέρχονται από την Παναγία, είναι σε αφθονία και παρέχονται πλουσιοπάροχα στους πιστούς, που επικαλούνται την Χάρη της.

Χαῖρε, ὅτι λειμῶνα τῆς τρυφῆς ἀναθάλλεις, χαῖρε, ὅτι λιμένα τῶν ψυχῶν ἑτοιμάζεις.  Ερμηνεία

Ο λειμώνας είναι το λιβάδι που αναζωογονείται με την γέννηση του Χριστού  από την Παναγία, αλλά το λιβάδι αυτό είναι  λιβάδι τρυφής, δηλαδή πλήρες πνευματικών αγαθών. Η Παναγία δεν φέρνει μόνο την άνοιξη στο  λιβάδι των πνευματικών αγαθών, αλλά ετοιμάζει και τον λιμένα των ψυχών, δηλαδή τον Χριστό, όπου αγκυροβολούν και προφυλάγονται από την θαλασσοταραχή της ζωής οι ψυχές των ανθρώπων.

Χαῖρε, δεκτόν πρεσβείας θυμίαμα, χαῖρε, παντός τοῦ κόσμου ἐξίλασμα. Ερμηνεία

Εδώ οι δυο λέξεις που έχουν βαρύτητα είναι το «θυμίαμα» και το «εξίλασμα», χαρακτηριστικά και αυτά της Παναγίας. Η Παναγία ως θυμίαμα είναι δεκτόν, γιατί απευθύνεται στον  Υιό της και Θεό της και σαν μητέρα του Θεού, που είναι,   γίνεται θερμώς δεκτή η πρεσβεία της, γι  αυτό και απευθυνόμαστε σε αυτή, για να μεσολαβήσει στον Υιό της για εμάς. Η Παναγία μας όμως είναι και εξίλασμα και μάλιστα όλου του κόσμου, δηλαδή είναι αυτή που γέννησε κείνον, ο οποίος μας εξιλέωσε από τις αμαρτίες μας. Κι εμείς απευθυνόμαστε σε αυτήν, για να μας εξιλεώσει από τις ανομίες μας  την ευπρόσδεκτη στο Θεό πρεσβεία της.

  Χαῖρε, Θεοῦ πρός θνητούς εὐδοκία, χαῖρε, θνητῶν πρός Θεόν παρρησία. Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε.  Ερμηνεία

Η Παναγία είναι η ευδοκία για τους ανθρώπους, δηλαδή η ευλογία, που παρέχεται στους ανθρώπους από το γεγονός της γέννησης του Υιού και Θεού της,  αλλά ακόμη και αυτή που έχει την μεγαλύτερη παρρησία, όχι μόνο γιατί σαν μητέρα μπορεί να ζητήσει χάρες από τον Υιό της και Θεό της, αλλά και γιατί σαν πάναγνη και καθαρή που είναι  μπορεί να δει τον Θεό κατά πρόσωπο «μακάριοι οι καθαροί την καρδίαν, ότι αυτοί τον Θεόν όψονται» και να μεσολαβήσει για εμάς.

Σχήματα Λόγου αυτού του οίκου:    Συνήχηση: γεωργόν - γεωργούσα, φουτουργόν-  φύουσα, λειμώνα - λιμένα Αντιθέσεις:  προς θνητούς - προς Θεόν Ομοιοτέλευτα:  κλήμα - κτήμα,  βλαστάνουσα - βαστάζουσα,  ευθηνίαν - ευφορίαν, θυμίαμα - εξίλασμα,  ευδοκία - παρρησία Ομοιοκάταρκτα : λει-μώνα - λι-μένα

Οι λογισμοί αμφιβολίας του Ιωσήφ

Ζάλην ἔνδοθεν ἔχων, λογισμῶν ἀμφιβόλων ὁ σώφρων Ἰωσήφ ἐταράχθη, πρός τήν ἄγαμόν σε θεωρῶν  καί κλεψίγαμον ὑπονοῶν Ἄμεμπτε, μαθῶν δέ σου τήν σύλληψιν ἐκ Πνεύματος ἁγίου, ἔφη. Ἀλληλούϊα.  Ερμηνεία

Ο Ιωσήφ χαρακτηρίζεται ως «σώφρων» για τις παρακάτω ενέργειες. Λογικά σκεπτόμενος έλεγε πώς είναι δυνατόν να είναι ένα κορίτσι άγαμο και να γεννήσει παιδί;  Και από εκεί αρχίζουν οι αμφιβολίες: άραγε μήπως  είναι «κλεψίγαμον» το παιδί; Όλα αυτά σκέφτονταν και ο σώφρων Ιωσήφ και του έρχονταν ζάλη για το τι θα πει στον κόσμο, όταν το μάθει.  Στην Α΄ Ώρα της εορτής των Χριστουγέννων φέρεται να λέγει ο Ιωσηφ στην Παναγία: « Μαρία, τί τό δράμα τοῦτο, ὅ ἐν σοί τεθέαμαι; Ἀπορῶ καί ἐξίσταμα και τόν νοῦν καταπλήττομαι. Ἀντί τιμῆς, αἰσχύνη, ἀντ’εὐφροσύνης τήν λύπην,  ἀντί τοῦ ἐπαινεῖσθαι,τόν ψόγον μοι προσήγαγες. Οὐκ ἔτι φέρω λοιπόν, τό ὄνειδος ἀνθρώπων· ὑπό γάρ ἱερέων ἐκ τοῦ ναοῦ ὡς ἄμεμπτον Κυρίου σέ παρέλαβον· καί τί τό ὁρώμενον;». Όταν όμως έμαθε την αλήθεια από τον άγγελο ότι η σύλληψη έγινε από το Άγιο Πνεύμα, δόξασε τον Θεό λέγοντας: «Ἀλληλούϊα».

Παραπομπές: άρουρα = χωράφι ευθηνία = αυφθονία