Λόγος Η΄ – Διδασκαλία ηθική για τους άρχοντες των χριστιανών (Μέρος 2ο)

Φως εκ Φωτός, το πατρικό φέγγος είναι ο Χριστός, πού είναι Θεός και Κύριος των όλων. Αυτός με τα αναρίθμητα και σαφέστατα ρητά, τις παραβολές και τα εξαίσια θαύματα και με τον ίδιο τον θάνατό Του έδειξε την άμετρη φιλανθρωπία Του και την Χάρη Του προς εμάς τους αχαρίστους. Παρομοιάζει τον εαυτό Του με τον ποιμένα των προβάτων, πού άφησε ενενήντα εννέα πρόβατα πού δεν χάθηκαν και πήγε να βρεί το χαμένο από το ιερό ποίμνιό του πρόβατο. Έτσι έδωσε και τον κανόνα του θεαρέστου ποιμένα σε όλους αυτούς, πού έπρεπε να γίνουν ύστερα από Αυτόν εκπρόσωποι του πολυεθνούς ποιμνίου Του, τους ορθοδόξους ιερείς και βασιλείς. Αυτοί φροντίζουν και μεριμνούν εξίσου για όλους αυτούς πού βρίσκονται υπό την εξουσία τους στις πόλεις και τα κράτη, συνδυάζοντας την εξουσία με την πατρική στοργή, για να διατηρούν πάντοτε όλοι την αγάπη και την δικαιοσύνη, ζώντας την ζωή τους κατά τις άγιες εντολές του Κυρίου των όλων.

Έχει πράγματι χαθεί από το ιερό ποίμνιο του Χριστού αυτός πού χαίρεται την αδικία και την αρπαγή της ξένης περιουσίας. Και οποίος τον οδηγεί από τον πονηρό δρόμο της πλάνης του στην κατά Θεόν ζωή και στην αλήθεια είναι αληθής ποιμήν των λογικών προβάτων του Χριστού. Όταν ο θυρωρός του ανοίγει την θύρα των νοερών ουρανίων ανακτόρων, αυτός μπαίνει μέσα με χαρά και εξέρχεται με κάθε σιγουριά και «νομήν ευρήσει», όπως λέγει η θεία φωνή του Χριστού[1]. Τότε «τούτω ο θυρωρός ανοίγει, και τα πρόβατα της φωνής αυτού ακούει, και τα ίδια πρόβατα καλεί κατ’ όνομα και εξάγει αυτά»[2]. Έτσι θα ακούσει: «Εύ, δούλε αγαθέ και πιστέ! επί ολίγα ής πιστός, επί πολλών σε καταστήσω· είσελθε εις την χαράν του κυρίου σου»[3].

Χαίρεται ο ποιμένας και αγάλλεται, όταν βλέπει τα πρόβατά του να τρώνε και να χορταίνουν με χόρτα και να πίνουν καθαρό νερό. Ο ευσεβής και δίκαιος βασιλέας χαίρεται, όταν βλέπει τις πόλεις του να απολαμβάνουν το μυστικό και νοερό χορτάρι της καλής πίστεως και να πίνουν το ύδωρ της ειρήνης και της ησυχίας. Ο ποιμένας των αλόγων προβάτων χαίρεται, όταν βλέπει το κοπάδι του να αυξάνεται, επειδή τότε μπορεί να το πουλήσει σε μεγαλύτερη τιμή και έτσι να αποκτήσει μεγαλύτερο κέρδος. Όποιος βόσκει τα λογικά πρόβατα του Σωτήρος, χαίρεται για την πίστη, επειδή θα αποκτήσει αναμφίβολα ως αντάλλαγμα φωτεινότατο στέφανο και θα πάρει γενναιόδωρη αμοιβή από το ζωοποιό δεξί χέρι του Χριστού. Η ιδιότητα του ευσεβούς βασιλέως και του αψευδούς ποιμένα συνίσταται στο να μην αποκτά κέρδη επί της γής με τις αδικίες και τις αρπαγές των ξένων κτημάτων. Επίσης θα πρέπει να εξουσιάζει τους υπηκόους με δικαιοσύνη, φόβο του Θεού, πίστη και αγάπη.

Λαμπρότατε και ενδοξότατε βασιλέα, να προσέξεις να μην ηττηθείς ποτέ από το πάθος της ιουδαϊκής φιλαργυρίας, την οποία ο απόστολος Παύλος αποκαλεί ειδωλολατρία και τον ζηλωτή της δαιμονολάτρη[4]. Να θυμάσαι πάντοτε την νουθεσία του προφητάνακτος, πού λέγει: «Μή ελπίζετε επ’ αδικίαν και επί αρπάγματα μή επιποθείτε· πλούτος εάν ρέη, μή προστίθεσθε καρδίαν»[5]. Να μην προτιμήσεις αντί αυτού του προφήτη κάποιον ματαιόδοξο επίγειο σύμβουλο, επειδή η ανυπακοή στον Θεό και στην διδασκαλία των αγίων αποστόλων και προφητών Του μας καθιστά ενόχους, για τους οποίους λέγει το αψευδές ρητό: «Επί το αυτό άφρων και άνους απολούνται και καταλείψουσιν αλλοτρίοις τον πλούτον αυτών, και οι τάφοι αυτών οικίαι αυτών εις τον αιώνα»[6].

«Ψεύσεται έργον ελαίας, και τα πεδία ου ποιήσει βρώσιν»[7], λέγει ο θεόκλητος Αββακούμ, φωτισμένος από το θείο Πνεύμα. Ως ελαία χαρακτηρίζεται αλληγορικά η αγία καθολική αποστολική Εκκλησία του Κυρίου και Θεού και Σωτήρα μας Ιησού Χριστού εξαιτίας της καρποφορίας αυτού του δένδρου, επειδή αφθονεί πάν­τοτε σε ελέη και γενναιοδωρίες του Θεού. Ως έργο της ελαίας αποκαλεί το έλεος καθώς και τους ιερείς, πού εντάσσονται κατά καιρούς στην εκκλησία για να καθοδηγούν στην αληθινή χριστιανική πίστη και να φροντίζουν περί των πενήτων, των ορφανών και των χηρών, όπως οι ιεροί κανόνες διατάσσουν αυστηρά τους σεβασμιοτάτους επισκόπους[8]. Μήπως λοιπόν το αναφερθέν ρητό του προφήτη δεν ισχύει πλέον; Όχι βέβαια!

Μολονότι αναφερόταν κυρίως στους αρχιερείς του ιουδαϊκού λαού της Παλαιάς Διαθήκης, οι οποίοι μαίνονταν εναντίον του Δημιουργού των όλων και Σωτήρα όλων των ανθρώπων και ποδοπατούσαν τον νόμο του Υψίστου και τις άγιες εντολές Του, μπορεί να αναφέρεται ακόμη και στους εκπροσώπους των αγίων εκκλησιών του Θεού κατά τους καιρούς μας.

Όλα αυτά, πού δόθηκαν από τους ορθοδόξους βασιλείς και χριστιανούς ηγεμόνες στην αγία Εκκλησία, όλα τα κτήματα και εισοδήματα πού καθορίστηκαν για την διατροφή των πενήτων και των ορφανών, αυτοί τα χρησιμοποίησαν προς όφελός τους. Έτσι ζούν με αφθονία, παρέχοντας πλούτη στις οικογένειες και τους συγγενείς τους. Αντιθέτως οι αδελφοί του Χριστού, οι πένητες πού υποφέρουν από την γύμνια και πεθαίνουν από την πείνα, περιφρονούνται από αυτούς. Έχει πράγματι χαθεί το έργο της νοερής ελαίας, δηλαδή του ελέους σε όλους τους πτωχούς και τους πένητες, έχει αποδυναμωθεί και έχει καταστραφεί. Ποιός άλλος μπορεί να αποτρέψει αυτήν την προσ­βολή των ενδεών, με την οποία τους προσβάλλουν εκτός από τον Θεό; Αλλά και οι ορθόδοξοι βασιλείς οφείλουν –και μάλιστα αυτό αρμόζει στους ευσεβείς βασιλείς– να διορθώνουν αυτά τα ελαττώματα, για να μην πώ αμαρτήματα, των ιερέων μιμούμενοι τον ζήλο των παλαιοτέρων ορθόδοξων βασιλέων, του Μεγάλου Κωνσταντίνου, του μεγάλου Θεοδοσίου και του Ιουστινιανού. Τίποτα άλλο δεν συμβάλλει στην σταθεροποίηση του βασιλικού σκήπτρου, όπως η φροντίδα για τους ενδεείς και η ευσπλαγχνία προς αυτούς, πράγματα πού έρχονται με την Χάρη του Θεού.

«Ο Θεός τοίς ευθέσι τη καρδία»[9]. Αυτός ο μακάριος προφητάναξ είδε την άμετρη και πολύχρονη υπομονή του παναγάθου Θεού και Δημιουργού των όλων, την οποία Αυτός δείχνει στους ανόμους ανθρώπους, σε αυτούς πού ζούν με αδικία και διάφορα εγκλήματα, τα οποία όχι μόνο ανέχεται, αλλά και τους παρέχει ακόμη άφθονα την ειρήνη, την υγεία, τον πλούτο, κάθε απόλαυση και την μακροβιότητα. Έτσι νουθετεί λέγοντας, «διά τούτο εκράτησεν αυτούς η υπερηφανία, περιεβάλοντο αδικίαν και ασέβειαν εαυτών»[10] και ο,τι λέγεται παρακάτω για την ασέβειά τους. Όλα αυτά, λέγει, τους κυρίευσαν. Επειδή αυτοί «εν κόποις ανθρώπων ουκ εισί και μετά ανθρώπων ου μαστιγωθήσονται»[11]. Επειδή δείχνουν αχαριστία στον Δημιουργό των όλων λόγω της υπερβολικής τους ασεβείας και της υπερηφάνειάς τους και επειδή τον ενοχλούν με διαφόρους τρόπους λέγοντας: «και είπαν· πώς έγνω ο Θεός; και ει έστι γνώσις εν τώ Υψίστω;»[12], γι’ αυτό και δεν υπέστησαν τιμωρία, σύμφωνα με το ρηθέν· «ον γάρ αγαπά Κύριος παιδεύει, μαστιγοί δε πάντα υιόν ον παραδέχεται»[13]. Γι’ αυτό «μακάριος ο άνθρωπος», λέγει ο ίδιος ο θείος προφήτης Δαυίδ, «ον αν παιδεύσης, Κύριε, και εκ του νόμου σου», δηλαδή με τις άγιες εντολές Σου, «διδάξης αυτόν»[14]. Να τον κάνεις να κατανοήσει το βάρος των αμαρτιών του, για να τις μάθει και να αναστενάξει γι’ αυτές με πόνο καρδιάς και να μπορέσει να λάβει την σωτηρία και την βοήθεια από τον Θεό.

Γι’ αυτό είναι καλό και πολύ σωτήριο να ζεί κανείς «εν κόποις ανθρώπων», δηλαδή να υποφέρει τις πίκρες με όλους τους εναρέτους στην παρούσα ζωή, και μαζί με αυτές να δέχεται και τις πληγές, δηλαδή να τιμωρείται πατρικά από τον Κύριο. Ας μή θλιβόμαστε εξαιτίας των θλίψεων πού μας επιφέρει η δίκαιη κρίση του Θεού και ας μή φαινόμαστε αχάριστοι στον Δημιουργό μας, σαν να μας περιφρονεί Αυτός, όταν υποφέρουμε από τις προσ­βολές των ασεβών.

Αντιθέτως ας αναγνωρίζουμε, όπως ταιριάζει σε χριστιανούς, τις ανομίες μας, με τις οποίες αμαρτάνουμε πάντοτε ενώπιον του Θεού μας, ας μετανοούμε πάντοτε με δάκρυα και να εξομολογούμαστε σε Αυτόν, απέχοντας από κάθε αμαρτία, «και αυτός εξουδενώσει τους θλίβοντας ημάς». Αυτή είναι η δύναμη, πού δημιουργήθηκε από τον Κύριο, και για την οποία διδάσκει ο προφήτης λέγοντας: «Εν τώ Θεώ ποιήσωμεν δύναμιν, και αυτός εξουδενώσει τους θλίβοντας ημάς»[15]. Ας μην εξαπατάμε τον εαυτό μας νομίζοντας ότι θα λάβουμε την άνωθεν βοήθεια μόνο με πολύωρη προσευχή, παραμένοντας ταυτόχρονα στα αμαρτήματά μας, επειδή γράφηκε: «Αιτείτε και ου λαμβάνετε, διότι κακώς αιτείσθε»[16]. Και αλλού λέγει: «Μακράν από αμαρτωλών σωτηρία, ότι τα δικαιώματά σου ουκ εξεζήτησαν»[17].

Κάθε ψυχή είναι μία νοερή, αθάνατη, σκεπτομένη δύναμη, πού ζωογονεί και κυβερνά αυτήν την εφήμερη κατοικία της καθ’ όλο τον χρόνο πού της έχει ορισθεί από τον Δημιουργό. Όταν όμως κατ’ εντολήν του Δημιουργού η ψυχή εξέρχεται από αυτήν την ενδυμασία της, η ενδυμασία –δηλαδή το σώμα– παραμένει άπνοη, χωρίς αισθήσεις και κίνηση, και ύστερα από λίγες μέρες αρχίζει να εκπέμπει δυσωδία, να μαυρίζει και –αλλοίμονο!– γίνεται τροφή για τα σκουλήκια. Και την ψυχή την πηγαίνουν στην κατοικία, όπου προετοίμασε για τον εαυτό της, με τα καλά η με τα κακά έργα της. Έτσι πηγαίνει είτε σε τόπο φωτεινό, γεμάτο από κάθε αγαλλίαση και θεία ευωδία, από τον οποίο «απέδρα οδύνη, λύπη και στεναγμός»[18], και τον οποίο το Ευαγγέλιο του Λουκά τον αποκαλεί και «κόλπον του Αβραάμ»[19], είτε στα ατελείωτα πικρά βάσανα πού είναι το άσβεστο πύρ[20], το φοβερό σκοτάδι[21], ο βρυγμός των οδόντων και ο ασταμάτητος θρήνος[22]. Αυτό δείχνει κυρίως η παραβολή του πτωχού Λαζάρου και του άφρονος πλουσίου, πού καταδικάστηκε στο πύρ της γεέννης λόγω της απανθρωπιάς του προς τον πτωχό Λάζαρο. Ο πλούσιος δεν αξιώθηκε να πάρει ούτε σταγόνα δροσερό νερό από τον πατριάρχη Αβραάμ[23] πού σκέπασε όλους τους ανθρώπους με την φιλοξενία του. Συνεπώς, αν κάποιος επιθυμεί να ξεφύγει από την καταδίκη στα αιώνια βάσανα, την οποία υπέστη ο ανόητος πλούσιος λόγω της καταφρονήσεως των πτωχών, και θέλει να αποκτήσει την γαλήνη και την παρηγοριά όπως ο Λάζαρος, αυτός πρέπει να απομακρύνει με όλη την ψυχή του το μίσος προς τους πτωχούς, πού είχε ο ανόητος πλούσιος. Και μάλιστα αυτός πρέπει όχι μόνο να πάψει να αδικεί, να αρπάζει την ξένη περιουσία και να συσσωρεύει μεγάλους θησαυρούς στην γή για τον εαυτό του αντίθετα από την εντολή του Σωτήρος, αλλά και να παρέχει απλόχερα τα αγαθά στους ενδεείς, να προστατεύει τις χήρες και τα ορφανά και να τους υπερασπίζεται από αυτούς πού τους αδικούν και λεηλατούν τα υπάρχοντά τους και να μην τους περιφρονεί, όταν τους βλέπει πεινασμένους, διψασμένους και γυμνούς. Δεν υπάρχει για μας άλλος τρόπος να λάβουμε την θέση εκ δεξιών του Κριτή και να ακούσουμε την μακαρία και επιθυμητή φωνή να λέγει: «Δεύτε οι ευλογημένοι του πατρός μου, κληρονομήσατε την ητοιμασμένην υμίν βασιλείαν από καταβολής κόσμου»[24].

Όσο κάποιος υπερέχει κατά την εξουσία και την αφθονία του πλούτου –ακόμη και αν είναι αυτός βασιλέας, ιερέας η ηγεμόνας– τόσο πρέπει αυτός να υπερβαίνει τους άλλους και κατά το έλεος, τις ευεργεσίες σε όσους υποφέρουν από την πτωχεία και την ένδεια, για να μην αξιωθεί και αυτός με όλους τους αδίκους να ακούσει την φωνή του παναγάθου Κυρίου πού θα μας πεί: «Εφ’ όσον ουκ εποιήσατε ενί τούτων των ελαχίστων, ουδέ εμοί εποιήσατε»[25]. Γι’ αυτό λέγει: «Μακάριος ο συνιών επί πτωχόν και πένητα· εν ημέρα πονηρά ρύσεται αυτόν ο Κύριος»[26].

Οι άγιοι Πατέρες διδάσκουν ότι τρία κυρίως πάθη τυραννούν ακατάπαυστα και με σφοδρότητα τις περισσότερες φορές, κάθε προικισμένη με τον νου ψυχή, και ιδιαίτερα εκείνη πού κρατάει το βασιλικό σκήπτρο και την εξουσία. Αυτά τα πάθη είναι η ηδυπάθεια, η φιλοδοξία και η φιλαργυρία[27]. Τα γεννήματά τους είναι πολύ τρομερά και καταστροφικά, επειδή αυτά, σαν αιμοβόρα θηρία, κατατρώγουν τις ανθρώπινες ψυχές και τις παραδίδουν στο αιώνιο πύρ, όταν αυτές χωριστούν με τον θάνατο από τα σώματά τους. Τα γεννήματα της ηδυπαθείας είναι η ευχαρίστηση της κοιλιάς με διάφορα φαγητά και η υποδούλωση σε διάφορες υπογάστριες επιθυμίες. Από την φιλοδοξία προέρχεται το ότι ο άνθρωπος δεν κάνει τίποτα για την δόξα η χάριν της δόξας του Θεού, αλλά όλα προσπαθεί να τα κάνει για να ευχαριστήσει τους ανθρώπους, για να δέχεται από αυτούς πάντοτε δόξα και έπαινο. Αν πραγματοποιήσει την επιθυμία του, τότε φέρεται σε όλους με πραότητα και τους ευεργετεί μεγαλόψυχα, αν όμως μάθει ότι τον εξαπατούν, τότε λησμονεί την πραότητα, παραδίδεται στην μανία και προσπαθεί να εκδικηθεί πιο άγρια από κάθε θηρίο όσους δεν τον επαινούν.

Η ρίζα κάθε κακού, η φιλαργυρία[28], έχει ως κακό της γέννημα την πλεονεξία, το αχαλίνωτο πάθος της συσσσωρεύσεως αγαθών με λεηλασία, αδικία και με απληστία, γεγονός από το οποίο προκύπτουν πολλές συκοφαντίες και αδικίες. Ένας τέτοιος άνθρωπος έχει όλες τις ελπίδες του συνήθως στους θησαυρούς του και όχι στον Θεό, και ποτέ δεν του έρχεται στην μνήμη η φοβερή μέρα της παρουσίας του Κριτή, πού θα καταδικάσει στο αιώνιο πύρ όσους ζούν και χαίρονται μέσα στην απληστία, την αδικία και την αρπαγή της ξένης περιουσίας, όπως γράφει στην καθολική επιστολή του ο Ιάκωβος ο αδελφόθεος: «Αγε νύν οι πλούσιοι, κλαύσατε ολολύζοντες επί ταίς ταλαιπωρίαις υμών ταίς επερχομέναις. Ο πλούτος υμών σέσηπε και τα ιμάτια υμών σητόβρωτα γέγονεν. Ο χρυσός υμών και ο άργυρος κατίωται, και ο ιός αυτών εις μαρτύριον υμίν έσται και φάγεται τάς σάρκας υμών ως πύρ. Εθησαυρίσατε εν εσχάταις ημέραις»[29].

Όποιος ποδοπάτησε και νίκησε τα τρία προαναφερθέντα πάθη, είναι αληθινά αϊδίως θεάρεστος και πιστός προσκυνητής της παν­τοδύναμης Αγίας Τριάδος, του Πατρός, του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Είναι βασιλέας και αυτοκράτωρ του εαυτού του και όλων των υπηκόων του. Όποιος όμως μαίνεται και καθοδηγείται από αυτά τα πάθη, ας ακούσει καθαρά αυτό πού είπε ο Κύριος των όλων: «Πάς ο ποιών την αμαρτίαν δούλός εστι της αμαρτίας. Ο δε δούλος ου εν τη οικία εις τον αιώνα· ο υιός μένει εις τον αιώνα»[30]. Τί μπορεί να είναι πιο αισχρό, για να μην πώ πιο ακόλαστο, από την περίπτωση πού κάποιος εξουσιάζει ένδοξες πόλεις και αναρίθμητους λαούς, ενώ ο ίδιος εξουσιάζεται και κατευθύνεται από ανόητα πάθη και αποκαλείται διά του στόματος του Σωτήρος δούλος[31]. «Ο νοών νοείτω».

Ανάμεσα στα θαυμάσια χαρακτηριστικά πού κοσμούν υπέροχα την ψυχή του ευσεβούς βασιλέως, κάνοντας όλους να τον αγαπούν και να τον επαινούν, θεωρώ το έργο της φιλοξενίας ως το πιο ωφέλιμο και απαραίτητο για την εξουσία των ευσεβών βασιλέων. Ο ευσεβής βασιλέας φέρεται με φιλανθρωπία, πραότητα και σεβασμό προς τους ξένους, τους εμπόρους η τους προσκεκλημένους του και φροντίζει με κάθε επιμέλεια για την άνετη δια­μονή τους για όσο χρόνο βρίσκονται κάτω από την εξουσία του στην επικράτειά του, ώστε να μην υποστούν προσβολές εκ μέρους των εντοπίων, να μή βρεθούν κρατούμενοι διά της βίας και να μή βρούν εμπόδια κατά την επιστροφή στην πατρίδα τους. Οι ξένοι πρέπει να έχουν την δυνατότητα να έρχονται και να φεύγουν ανεν­όχλητοι και μάλιστα να φεύγουν με ασφάλεια, ειρήνη και τιμή. Αν έχουν καλή υποδοχή, προστασία και το ελεύθερο να επιστρέφουν στην πατρίδα τους, αυτοί οι ίδιοι λόγω της εύνοιάς του θα φέρονται φιλικά, με επαίνους και με σεβασμό. Επίσης, θα διηγούνται σε όλους την αγαθότητα του βασιλέως, επαινώντας τον πολύ ενώπιον όλων και θα μιλούν παντού για την δικαιοσύνη και την πραότητα του βασιλέως αλλά και για την ασφάλεια πού απολαμβάνουν όλοι γενικά οι ξένοι, οι οποίοι επισκέπτονται το θεοφύλακτο κράτος του. Τί πιο συμφέρον για την εξουσία των ευσεβών βασιλέων; Όλοι όσοι ακούσουν για την σωφροσύνη, την πραότητα και την φροντίδα του για τους ξένους, θα του αποδώσουν ειλικρινείς ευχές και θα τον δοξάζουν με μεγάλους επαίνους. Έτσι πολλοί θα προσπαθήσουν να έλθουν εδώ, για να εξακριβώσουν οι ίδιοι την αγαθότητά του και να απολαύσουν την πραότητα και την υπεροχή του. Όσοι όμως βασιλείς συμπεριφέρονται αναξίως στους ξένους, αφήνοντας ατιμώρητες τις αδικίες, τις ατιμίες και τις ταλαιπωρίες πού τράβηξαν, θα προκαλέσουν την δυσαρέσκεια και την κακολογία των ίδιων των ξένων, αλλά και εκείνων, στους οποίους οι ξένοι θα μιλήσουν για την περιφρόνηση και την αδικία πού συνάντησαν – γι’ αυτά, όμως, δεν θα μιλήσω. Ο καθέν­ας, πού σκέπτεται σωστά και λογικά, όχι μόνο το ξέρει ο ίδιος, αλλά και δεν θέλει να το ακούσει. Επομένως, ας μην σκεπτόμαστε απλοϊκά, όπως οι χωρικοί πού ασχολούνται με το κυνήγι περιστεριών. Αυτοί για να πιάσουν ένα κοπάδι περιστέρια αλείφουν με ευωδιαστό μύρο τον λαιμό μιάς σπιτικής περιστέρας και την αφήνουν να πετάξει στο κοπάδι των αγρίων περιστεριών. Όταν αυτή τα πλησιάσει και τα άλλα περιστέρια μυρίσουν το άρωμα του ευωδιαστού μύρου, με το οποίο είναι αλειμμένος ο λαιμός της, την ακολουθούν, και τότε αυτή τα μεταφέρει εύκολα στο σπίτι των κυρίων της. Οι ευσεβείς βασιλείς θα πρέπει να μιμούνται αυτήν την σοφία των κυνηγών και με καλή θέληση και με σεβασμό να αφήνουν τους ξένους να φύγουν, αν επιθυμούν να λάβουν έπαινο και να έχουν φιλικές σχέσεις με όλους τους λαούς. Αλλωστε και οι πόλεις πού βρίσκονται υπό την εξουσία τους θα κοσμούνται κατ’ αυτόν τον τρόπο και θα είναι γεμάτες από ανθρώπους εμπείρους στην σοφία, στον λόγο και στην τέχνη. Επειδή κάθε άνθρωπος επιθυμεί να πάει εκεί, όπου ακούγεται ότι η τέχνη του λόγου, η η τέχνη πού ξέρει αυτός, χαίρουν εκτιμήσεως.

Είπε ο φιλόσοφος Μένανδρος ότι τρεις είναι οι κύριες αρετές πού κάνουν ένδοξο και πολύχρονο το ορθόδοξο επίγειο βασίλειο[32]. Πρώτη είναι η αλήθεια, δηλαδή η δικαιοσύνη του δικαστηρίου πού δεν κοιτάζει τα πρόσωπα των αντιδίκων και δεν δωροδοκείται. Δεύτερη, η σωφροσύνη, δηλαδή η αγνότητα της ζωής και η αναχαίτιση των φυσικών τάσεων με την θεάρεστη εγκράτεια, και τρίτη η πραότητα προς τους υπηκόους μαζί με τον φόβο του βασιλέως με σκοπό την βελτίωση και όχι την καταστροφή τους. Ο βασιλέας, πού κατευθύνει την ζωή του με αυτές τις τρεις αρετές είναι πραγματικά ορθόδοξος βασιλέας και έμψυχη εικόνα του ιδίου του Ουρανίου Βασιλέως.

Πηγή: Άπαντα Αγίου Μαξίμου Γραικού, Αγίου Μαξίμου Γραικού Λόγοι, Τόμος Α΄, Μετάφραση: Μάξιμος Τσυμπένκο – Τιμόθεος Γκίμον, Έκδοσις Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2011.

——————————————————————————–

[1]. Ιω. 10, 9.

[2]. Ιω. 10, 3.

[3]. Ματθ. 25, 21.

[4]. Κολ. 3, 5.

[5]. Ψαλμ. 61, 11.

[6]. Ψαλμ. 48, 11-12.

[7]. Αββακ. 3, 17.

[8]. Πρβλ. κανόνες ια´ Δ´ Οικουμενικής, ζ´ καί κα´ Σαρδικής καί ια´ Θεοφίλου Αλεξανδρείας. Αμ. Σ. Αλιβιζατου, Οι ιεροί κανόνες, έκδ. Αποστολικής Διακονίας, Αθήνα 19973, σσ. 61-62, 241-242, 245-246 καί 576.

[9]. Ψαλμ. 72, 1.

[10]. Ψαλμ. 72, 6.

[11]. Ψαλμ. 72, 5.

[12]. Ψαλμ. 72, 11.

[13]. Παρ. 3,12.

[14]. Ψαλμ. 93, 12.

[15]. Ψαλμ. 59, 14.

[16]. Ιακ. 4, 3.

[17]. Ψαλμ. 118, 155.

[18]. Ησ. 35,10.

[19]. Λουκ. 16, 22.

[20]. Βλ. Μάρκ. 9,43.

[21]. Βλ. Ματθ. 8,12. 22,13.

[22]. Βλ. Ματθ. 8,12. 13,42,50. 22,13. 24,51. 25,30. Λουκ. 13,28.

[23]. Βλ. Λουκ. 16,19-31.

[24]. Ματθ. 25, 34.

[25]. Ματθ. 25, 40.

[26]. Ψαλμ. 40, 2.

[27]. Βλ. Δωροθεου, Διδασκαλίαι ψυχωφελείς διάφοροι ΙΒ´, ε´, PG 88, 1756C.

[28]. Βλ. Α´ Τιμ. 6,10.

[29]. Ιακ. 5, 1-3.

[30]. Ιω. 8, 34-35.

[31]. Πρβλ. Ιω. 8,34.

[32]. Πρβλ. «Καλόν γε βασιλεύς τή μέν ανδρεία κρατών, τά δέ τού βίου δίκαια δια­τηρών κρίσει» (A. Meineke, Fragmenta comicorum Graecorum, Editio minor, Pars II, Berolini 1847, απόσπ. 651, σ. 993).