Ένας εξαιρετικός ψηφιακός δίσκος με τίτλο «Ανθοδέσμη Εκκλησιαστικής μουσικής» εκδόθηκε απ΄ τον Βυζαντινό Χορό Καβάλας σε συνεργασία με την Δημοτική Κοινωφελή Επιχείρηση της Καβάλας.
Πρόκειται για μια πρωτότυπη έκδοση με ανέκδοτο ηχητικό υλικό και την παρουσίαση αντιπροσωπευτικών μελών του εκδοθέντος έργου του πρωτοψάλτη και μελοποιού Χαραλάμπους Παπανικολάου. Στο CD συμμετέχει και ο Χορός των Σιμονωπετριτών Πατέρων οι οποίοι αποδίδουν το ευρύτατα διαδεδομένο μέλος στο Άγιον Όρος του «Άξιον εστί» σε ήχο πλ. Δ΄ διφωνούντα.
Με τον δίσκο αυτόν δίνεται η ευκαιρία στο φιλόμουσο κοινό να γνωρίσει έναν εξαίρετο μελουργό ο οποίος άφησε έντονο το στίγμα του στην εκκλησιαστική μελοποιία των τελών του 19ου και αρχών του 20ου αιώνα, καθώς και στο ψαλτικό γίγνεσθαι της Καβάλας και άλλων περιοχών της Ελλάδας.
Η πρωτοτυπία του συνίσταται στο ότι για πρώτη φορά δημοσιεύονται σε ένα corpus «από Χορού» εκτελέσεις του εν λόγω δημιουργού, όπως και η παρουσίαση δύο αδημοσίευτων μελών, κατά πάσα πιθανότητα δικών του, τα οποία βρέθηκαν μαζί με κάποια άλλα σε χειρόγραφο τόμο που φυλάσσεται στον Ι. Ναό Αγ. Αναργύρων της Βέροιας. Επίσης μέσα στο ένθετο του ψηφιακού δίσκου γίνεται ολοκληρωμένη αναφορά στην ζωή και το έργο του και μία πρώτη αποτίμηση και αξιολόγησή του.
Η έρευνα, καταγραφή και παρουσίαση της ζωής και του έργου του Χ. Παπανικολάου ανήκει στον Βυζαντινό Χορό Καβάλας, μέλη του οποίου ανέλαβαν και έφεραν σε πέρας την κοπιώδη αυτή εργασία, υπό την καθοδήγηση του υποψήφιου Διδάκτορα, Χοράρχη του Χορού και Δασκάλου της Ψαλτικής Ιωαννίδη Χρυσοβαλάντη.
Δύναμις Τρισαγίου, ήχος Α΄, ανέκδοτο μάθημα
Ο Χαράλαμπος Παπανικολάου γεννήθηκε το 1854 στην Μουσθένη Καβάλας. Σέ ηλικία είκοσι ετών προσλήφθηκε ως ψάλτης στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Ιωάννου της Καβάλας όπου υπηρέτησε επί δεκαοκτώ χρόνια. Τό 1892 μετέβη στην Βέροια, όπου παράλληλα με την θέση του δεξιού ιεροψάλτη στον Μητροπολιτικό ναό, υπηρέτησε και ως μουσικοδιδάσκαλος στό Ημιγυμνάσιο της Εκκλησιαστικής Κοινότητας Βεροίας. Το έτος 1900 επιστρέφει στην Καβάλα, όπου και αναλαμβάνει το δεξιό αναλόγιο του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, της γνωστής σε μας Παναγίας. Απ΄ την Καβάλα εκδίδει το 1905 και το μουσικό του πόνημα με τίτλο «Ανθοδέσμη Εκκλησιαστικής μουσικής», στο οποίο περιλαμβάνει μουσικά έργα δικά του, καθώς και άλλων τα περισσότερα διασκευασμένα απ τον ίδιο, τα οποία έτυχαν μεγάλης αποδοχής και ψαλτικής χρήσης μέχρι και σήμερα. Το διάστημα 1920-1925 τον βρίσκουμε στην Καρδίτσα ως πρωτοψάλτη του Μητροπολιτικού ναού της, οπότε και επανέρχεται στην Καβάλα μέχρι τό έτος του θανάτου του (1929), υπηρετώντας στον Καθεδρικό ναό του Αποστόλου Παύλου.
Πέρα απ τις μελοποιήσεις πού περικλείονται στην «Ἀνθοδέσμη Ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς», η οποία περιλαμβάνει το σύνολο σχεδόν των προσωπικών του έργων, έχουν προκύψει από την ερεύνα και κάποια ανέκδοτα μέλη τα οποία μας παραδίνονται με το όνομα του και έχουν συντεθεί την περίοδο πού υπηρετούσε στην Μητρόπολη Βεροίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε ένα οκτάηχο σύντομο «Θεοτόκε Παρθένε» του Εσπερινού, μία Δοξολογία σε ήχο Δ΄ – Ἅγια, «Ἄξιόν Ἐστι» σε ήχο πλ. Β΄ καί «Ἐπί Σοῖ Χαίρει» σε πλ. Δ΄.
Το έργο του Χ. Παπανικολάου διακρίνεται για την πρωτοτυπία του, είναι συνυφασμένο με τις γενικότερες νεωτερικές τάσεις τις εποχής του, χωρίς όμως να απομακρύνεται ιδιαίτερα απ τα πλαίσια της μελοποιητικής παράδοσης του 18ου και 19ου αιώνα και έχει αξιολογηθεί ιδιαίτερα θετικά. Τα έντεχνα μελοποιήματά του διανθίζουν μέχρι και σήμερα την ψαλτική πρακτική του Αγίου Όρους καθώς και το ρεπερτόριο αρκετών ψαλμωδών κυρίως της Βορείου Ελλάδος.
ηχητικό παράδειγμα στη διεύθυνση: https://www.pemptousia.gr/2013/06/
Βασίλειος Χάδος
