Τα Πάθη του Χριστού και η Μεγάλη Οθόνη

Ανθολογώντας ταινίες με αντικείμενο ή αφορμή τα Πάθη του Χριστού.

Παρότι το κοινό δεν γνωρίζει συνήθως περισσότερες από δέκα ταινίες με θέμα το βίο και τα Πάθη του Χριστού, ο κατάλογος των σχετικών ταινιών είναι διευρυμένος με αρχή ακόμα από την περίοδο του βωβού κινηματογράφου. Με δεδομένο ότι η εμφάνιση του κινηματογράφου υπήρξε μια γαλλική πρωτοπορία, μάλλον δεν πρέπει να ξενίζει το γεγονός πως οι πρώτες ανάλογες ταινίες είναι γαλλικές . Έτσι, το 1898 προβλήθηκε η ταινία των Georges Hatot και Louis Lumière «La vie et la passion de Jésus-Christ»,ενώ το 1903 είχαμε την επίσης γαλλικής παραγωγής «La vie et la Passion de Jesus», των Ferdinand Zecca και Lucien Nonguet (διάρκειας 44 λεπτών).Το 1912 παρουσιάστηκε η πρώτη αγγλόφωνη απάντηση στο χώρο, με το «From the Mangerto the Cross», του Sidney Olcott. Αξιοσημείωτη θεωρείται μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία που γυρίστηκε το 1916. Πρόκειται για την σπονδυλωτή δημιουργία Intolerance(Μισαλλοδοξία), τουD.W. Griffith, όπου η Τρίτη από τις τέσσερις ιστορίες τις οποίες αφηγείται, αφορά στην Σταύρωση του Χριστού. Το 1927 ανιχνεύουμε το «King of Kings», από έναν σκηνοθέτη ο οποίος θα γράψει μετέπειτα κινηματογραφική ιστορία με μεταφορές βιβλικών ιστοριών στη μεγάλη οθόνη. Μιλάμε, βέβαια, για τον CecilB. De Mille. Το 1935 εμφανίσθηκε μια ακόμα γαλλική ταινία το «Golgotha», τουJulien Duvivier.

Μεταπολεμικά, η Αμερική αναδείχθηκε ως μια νέα στρατιωτική αλλά και κινηματογραφική υπερδύναμη και φυσικά το θέμα μας δεν άφησε αδιάφορα τα μεγάλα αμερικανικά studios. Ειδικά οι ταινίες εποχής έτειναν να γυρίζονται στοχεύοντας στο ευρύ κοινό και στην υψηλότερη κερδοφορία, σε μια τέχνη κατεξοχήν κοινωνική . Έτσι το 1951 βλέπουμε μια ταινία η οποία βέβαια δεν είχε ως επίκεντρο το Πάθος του Χριστού, αλλά την αποστολική δράση μετά την έλευση του Παρακλήτου. Πρόκειται για το «Quovadis»,του MervynLeRoy, η οποία αναδείχθηκε, τότε, πρώτη σε εισπράξεις.Τέτοιες ταινίες και θέματα μπορούσαν να υποστηρίξουν περισσότερα και μεγαλύτερα πλάνα, εμπεριέχοντας σημαντικές αναφορές για την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Στην πραγματικότητα, η ταινία αυτή θα σημάνει την έναρξη μιας σειράς από υπερπαραγωγές με θέματα της αρχαιότητας και βιβλικές αναφορές, κυρίως έχοντας στο επίκεντρο ένα συγκεκριμένο ιστορικό πλαίσιο, αμέσως μετά την ίδρυση της Εκκλησίας. Ανάλογες ταινίες και μάλιστα εμβληματικές για το είδος υπήρξαν το 1953 «Ο Χιτών» του Henry Koster, το 1959 ο«Ben Hur» του William Wyler για λογαριασμό της Metro-Goldwyn-Mayer, το 1960 ο «Σπάρτακος»του Stanley Kubrick και το 1961 ο «Βαραββάς» του Richard Flaiser, σε παραγωγή Dino de Laurentis. Τα παραπάνω έργα κατά κανόνα μετέφεραν στην μεγάλη οθόνη ομώνυμα λογοτεχνικά έργα, εισάγοντας και την προβληματική του πόσο πιστά μεταφέρουν ένα βιβλικό γεγονός. Η σχέση λογοτεχνίας και κινηματογράφου, δημιουργεί τέτοια ερωτήματα. Στην περίπτωση που μιλάμε για τυπικά λογοτεχνικά έργα, η απάντηση είναι πως ο σκηνοθέτης δεν είναι εξαναγκασμένος να μεταφέρει αυτούσια ένα διήγημα στην οθόνη . Όμως τα πράγματα είναι πολύ διαφορετικά όταν έχουμε ένα ιστορικό γεγονός και πολύ περισσότερο ένα ιερό θρησκευτικό κείμενο.

Το 1961 θα επιστρέψει το αμιγώς ευαγγελικό κινηματογραφικό είδος με το«The King of Kings» του NicholasRay. Ωστόσο την καλλιτεχνική παράσταση θα κλέψει τρία χρόνια αργότερα, το 1964, η εμφάνιση στις κινηματογραφικές αίθουσες μιας δημιουργίας αναφοράς για το είδος, η ιταλική ταινία του Pier Paolo Pasolini «Il Vangelo second Matteo» ή όπως έγινε γνωστή στην Ελλάδα, ως «Το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο». Αμέσως μετά, το 1965 ήρθε η αμερικάνικη απάντηση με την ταινία τωνGeorgeStivens, David Lyn και Zan Negulesco «The Greatest Story ever told / Η ωραιότερη ιστορία του Κόσμου». Τον πρώτο ρόλο είχε ερμηνεύσει ο Σουηδός Maxvon Sydow. Το 1973, βρισκόμαστε σε μια περίοδο, μετά τον Μάη του 1968, την «Άνοιξη της Πράγας» και λίγο πριν από τη λήξη του πολέμου στο Βιετνάμ. Πολλές χώρες και στην Ευρώπη, τελούσαν υπό καθεστώς δικτατορίας ή μοναρχίας. Η υφήλιος διέπονταν από ένα αντιπολεμικό πνεύμα, υπήρχε έντονη η παρουσία κινημάτων όπως οι χίπις και ο φεμινισμός.Οι συναυλίες ασκούν πλέον μεγάλη κοινωνική επίδραση, ενώ το φοιτητικό κίνημα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή.

Έτσι θα παρουσιαστούν ταινίες οι οποίες έχουν ένα άλλο καλλιτεχνικό σκοπό, παρότι εμπερικλείουν μέσα τους διασκευασμένα επεισόδια από τη ζωή του Χριστού, όπως το«Jesus Christ Superstar» του Norman Jewison του 1973 . Πρόκειται για την τηλεοπτική μεταφορά μιας ροκ-όπερας σε μουσική του Andrew Lloyd Webber και στίχους του Tim Rice. Την ίδια χρονιά είχαμε και το μιούζικαλ «Godspell» του John –Michael Tebelak. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1977 θα γυριστεί το πολύωρο «Jesus of Nazareth», σε σκηνοθεσία του «πολύ» Franco Zeffirelli, μια ιταλο-βρετανική συμπαραγωγή, με την εμβληματική ερμηνεία του RobertPowell στον πρώτο ρόλο. Το 1979 γυρίστηκε το εναλλακτικό «LifeofBrian», το οποίο παίχτηκε στην Ελλάδα με τον τίτλο: «Ένας προφήτης, μα τι προφήτης». Πρόκειται για μια ιστορία η οποία εκτυλίσσεται στα Ιεροσόλυμα της εποχής του Χριστού, με την χαρακτηριστική συμμετοχή των αδερφών Marx.Η επόμενη σχετική με το θέμα μας ταινία, η οποία μάλιστα ξεσήκωσε πολλές αντιδράσεις, ήταν το «The Last Temptation of Christ /Ο Τελευταίος Πειρασμός, του Martin Scortseze. Φυσικά το βιβλίο δεν βασίζεται στα Ευαγγέλια αλλά σε ένα λογοτεχνικό βιβλικό διήγημα, όπως και πολλές αμερικάνικες βιβλικές ταινίες και εν προκειμένω στο ομώνυμο βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη. Αυτή η μεταφορά στην μεγάλη οθόνη έλαβε χώρα το 1988.

Από τις ταινίες οι οποίες ακολούθησαν χρονικά, θα σημειώσουμε αυτήν του 2003, με τίτλο «Το Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο», του Filip Saville,αλλά κυρίως την ταινία του Mel Gibson «The Passion of the Christ», του 2004. Πρόκειται περί μιας αμερικάνικης ταινίας με μεγάλη εισπρακτική επιτυχία και αντίκτυπο διεθνώς, ιδιαίτερα για την έντονη και ρεαλιστική αναπαράσταση των βασανιστηρίων. Ως ταινία πρωτοτύπησε και στο δεδομένο ότι οι διάλογοι ερμηνεύθηκαν σε αρχαίες γλώσσες και συγκεκριμένα στα αραμαϊκά, λατινικά και εβραϊκά.

Φτωχός είναι ο κατάλογος ως προς τις ελληνικές σχετικές απόπειρες. Το 1973 γυρίστηκε με φόντο την Μάνη η πολιτικών προεκτάσεων και αντιδικτατορικής αλληγορίας ταινία του Κώστα Αριστόπουλου «Τόπος Κρανίου». Στην ελληνική αγορά, επίσης, κυκλοφόρησε μεταγλωττισμένη η ταινία του 1979 «Jesus», των Peter Sykesand John Krish, βασισμένη στο Ευαγγέλιο του Λουκά. Στο έργο του Ν. Καζαντζάκη «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται» στο οποίο προαναφερθήκαμε, έχει βασιστεί πρώτιστα και η ομώνυμη ταινία του JulesDassinτου 1957 και με ελληνικό ενδιαφέρον, ως διανομή (Μ. Μερκούρη κ.α.), αλλά και ως τόπος (Κριτσά της Κρήτης). Στο ίδιο έργο βασίστηκε και η ομώνυμη τηλεοπτική σειρά της περιόδου 1975-1976 του Β. Γεωργιάδη, η οποία γυρίστηκε για λογαριασμό της ΕΡΤ σε πενήντα επεισόδια.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ