Η προσέγγιση της Παρηγορητικής Αγωγής από τους Ρωμαιοκαθολικούς

Οι Ρωμαιοκαθολικοί, ακολουθώντας μια παράδοση αιώνων, φροντίζου ανθρώπους που είναι κοντά στο θάνατο, καθώς και τις οικογένειές τους, σε όλες τις χώρες του κόσμου, όπου υπάρχουν πιστοί στον ρωμαιοκαθολικισμό. Ειδικά στην Αυστραλία, σχεδόν το ήμισυ όλων των υπηρεσιών παρηγορητικής φροντίδας παρέχεται από τους ανθρώπους της Καθολικής Εκκλησίας. Κατά την παροχή της παρηγορητικής φροντίδας σε ασθενείς που βρίσκονται στο τελικό στάδιο, δίνεται μεγάλη προσοχή στην υπεράσπιση της αξιοπρέπειας των ασθενών και στο σεβασμό των πνευματικών, των σωματικών, των συναισθηματικών και των κοινωνικών τους αναγκών. Σε καμιά περίπτωση ο ασθενής δεν πρέπει να νιώσει ότι πλησιάζει στο τέλος της ζωής του και είναι βάρος στους δικούς του και στην κοινωνία. Επίσης, οι υπεύθυνοι της Εκκλησίας δεν παραλείπουν να παράσχουν παρηγορητική φροντίδα και στα μέλη της οικογένειας του ασθενούς, τα οποία ενδέχεται να έχουν κυριευτεί κι αυτά από απελπισία κι απόγνωση. (Πηγή: www.thecatholic.org/2002_April/Euthanasia.htm).       

Η μεγάλη σημασία που αποδίδουν οι Ρωμαιοκαθολικοί στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου που υποφέρει, φαίνεται και από το λόγο που εκφώνησε ο Πάπας Φραγκίσκος το 2015 στο Ποντιφικό Συμβούλιο για τη Ζωή: «Η παρηγορητική φροντίδα είναι μια έκφραση της αληθινά ανθρώπινης στάσης της φροντίδας ενός άλλου ανθρώπου, ειδικά εκείνων που υποφέρουν. Είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος είναι πάντα πολύτιμος, ακόμη και αν χαρακτηρίζεται από ασθένεια και γήρας. Όταν η ζωή των ανθρώπων γίνεται πολύ εύθραυστη και πλησιάζει το τέλος της γήινης ύπαρξής τους, αισθανόμαστε την ευθύνη να βοηθήσουμε και να τους συνοδεύουμε με τον καλύτερο τρόπο». (Πηγή: www.thecatholic.org/2002_April/Euthanasia.htm).

Σε ολόκληρο τον κόσμο υπάρχουν πολλά παραδείγματα που φανερώνουν ότι η παρηγορητική φροντίδα αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των υπηρεσιών και της αποστολής των Ρωμαιοκαθολικών. Στην Τασμανία, για παράδειγμα, λειτουργεί η μονάδα υγειονομικής περίθαλψης με την επωνυμία «Μονάδα του Γολγοθά», στην οποία μπορούν να βρουν παρηγορητική φροντίδα οι ασθενείς, των οποίων η ζωή πλησιάζει στο τέλος της. Στην Τασμανία συναντάμε και άλλες μονάδες, όπως η Gibson, που λειτουργεί στο νοσοκομείο του Αγίου Ιωάννη και έχει σχεδιαστεί για παροχή παρηγορητικής φροντίδας, αιματολογικής ογκολογίας, ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας και γενικής ιατρικής. Ακόμη, υπάρχει η Μονάδα Παρηγορητικής Φροντίδας Melwood στο νοσοκομείο St Luke’s. Η υγειονομική περίθαλψη στην Τασμανία έχει δεσμευτεί να παραδώσει συμπονετική, ολοκληρωμένη και ολιστική υγειονομική περίθαλψη σε ανθρώπους που πλησιάζουν ή φτάνουν στο τέλος της ζωής τους. Το κλινικό προσωπικό που εργάζεται στις παραπάνω μονάδες ή και σε άλλες, εκπαιδεύεται και επιμορφώνεται, ώστε να παρέχει την παρηγορητική φροντίδα με τον τρόπο που πρέπει και αναλόγως με την περίπτωση του κάθε ασθενούς. (Πηγή: www.thecatholic.org/2002_April/Euthanasia.htm).

2.1. Οι απόψεις των Ρωμαιοκαθολικών για την ανακούφιση του πόνου και των άλλων συμπτωμάτων.

Οι Ρωμαιοκαθολικοί, όπως, βέβαια, και η παραδοσιακή ιατρική δεοντολογία αναγνωρίζεουν την αξία της λήψης φαρμάκων για την ανακούφιση του πόνου και άλλων συμπτωμάτων ασθενειών τελικού σταδίου. Χρειάζεται όμως πολύ μεγάλη προσοχή στην επιλογή και στη λήψη των φαρμάκων, γιατί η λανθασμένη χρήση τους μπορεί να προκαλέσει σημαντικές σωματικές, συναισθηματικές και πνευματικές επιπλοκές, όπως ταλαιπωρία του ασθενούς και των δικών του. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούνται οπιοειδή, όπως η μορφίνη, για την ανακούφιση του πόνου και ηρεμιστικά φάρμακα, όπως η μιδαζολάμη, για τον έλεγχο των συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της παρηγορητικής φροντίδας. Όταν κριθεί απαραίτητο, η δόση αυξάνεται σταδιακά, αλλά ποτέ δεν ξεπερνά το όριο της ανακούφισης των συμπτωμάτων. Η χρήση αυτών των αναλγητικών φαρμάκων δεν γίνεται για να επισπεύσει το θάνατο ενός ασθενούς.

Όμως, πέρα από την ανακούφιση του πόνου, το ιατρικό προσωπικό συμμετέχει και στη θεραπευτική φροντίδα των πασχόντων στις περιπτώσεις, όπου αυτό είναι δυνατόν. Μερικά φάρμακα έχουν ηρεμιστικά αποτελέσματα, μπορούν να θέσουν τα συμπτώματα υπό έλεγχο και τότε ο ασθενής θα συνειδητοποιήσει πως τα μέλη της οικογένειάς του είναι κοντά του και έτσι θα προετοιμαστεί πιο ήσυχος για τον επικείμενο θάνατό του, όταν αυτός είναι αναπόφευκτος. Πρόκειται για μια προσωπική απόφαση του ασθενούς, η οποία θα πρέπει να γίνει σεβαστή τόσο από την οικογένειά του, όσο και από τους θεράποντες ιατρούς και νοσηλευτές του. Η χορήγηση φαρμάκων ανακούφισης συμπτωμάτων μπορεί να γίνει, ακόμη και όταν ο ασθενής δεν είναι σε θέση να εκφράσει την επιθυμία του, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε ότι αυτό θα επιθυμούσε να γίνει.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση Παρηγορητικής Φροντίδας (EAPC) παρέχει ολοκληρωμένες διαδικαστικές κατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση της «παρηγορητικής καταστολής» στη φροντίδα επιλεγμένων περιπτώσεων ασθενών που ταλαιπωρούνται από αφόρητη δυσφορία λόγω σωματικών συμπτωμάτων, όταν δεν υπάρχουν οι υποδομές για να εφαρμοστεί κάποια άλλη μέθοδος για ανακούφιση εντός ενός αποδεκτού χρονικού πλαισίου και χωρίς τον κίνδυνο να προκύψουν ανεπίτρεπτες δυσμενείς επιπτώσεις. Τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα περιλαμβάνουν ανησυχητικό παραλήρημα, δύσπνοια, πόνο και σπασμούς. Οι καταστάσεις επείγουσας ανάγκης μπορεί να περιλαμβάνουν μαζική αιμορραγία, ασφυξία, σοβαρή τερματική δύσπνοια ή συντριπτική κρίση πόνου. Οι οδηγίες του EAPC επισημαίνουν με προσοχή αυτό περιστασιακά, πως, όταν οι ασθενείς προσεγγίζουν το τέλος της ζωής τους, η καταστολή μπορεί να θεωρηθεί σοβαρή, μη φυσική. Συμπτώματα είναι η ανερέθιστη κατάθλιψη, το άγχος, η αποθάρρυνση ή η υπαρξιακή δυσφορία. Ειδικώς παρέχονται προφυλάξεις για αυτές τις κλινικές περιστάσεις. Ενώ η παροδική ή η αναπνευστική καταστολή μπορεί να ενδείκνυται για την παροχή προσωρινής ανακούφισης κατά την αναμονή του οφέλους θεραπείας από άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις, οι κατευθυντήριες γραμμές δηλώνουν σαφώς ότι η συνεχής βαθιά καταστολή θα πρέπει να εξετάζεται μόνο εάν ο ασθενής είναι πιθανό να πεθάνει μέσα σε λίγες μέρες. Από την άποψη αυτή, και προειδοποιώντας για τις δυνατότητες κατάχρησης, το EAPC επιμένει ότι η παρηγορητική καταστολή δεν πρέπει ποτέ να στοχεύει στη διακοπή της ζωής. Με άλλα λόγια, η παρηγορητική καταστολή πρέπει να διαχωρίζεται από την ευθανασία, καθώς αυτή έχει σκοπό να σταματήσει την ανυπόφορη ταλαιπωρία του ασθενούς χορηγώντας του ένα καταπραϋντικό φάρμακο για τον έλεγχο των συμπτωμάτων. Η υποβοηθούμενη από γιατρό αυτοκτονία και η ευθανασία δεν αποτελούν συστατικό της παρηγορητικής φροντίδας.

Το 2015 η Παγκόσμια Ιατρική Ένωση επιβεβαίωσε την ισχυρή της πεποίθηση ότι «η ευθανασία έρχεται σε σύγκρουση με τις βασικές δεοντολογικές αρχές της ιατρικής πρακτικής» και προέτρεψε όλους τους Ιατρικούς Συλλόγους όλων των χωρών να απέχουν από τη συμμετοχή τους στην ευθανασία, ακόμη και στην περίπτωση που το ποινικό δίκαιο των χωρών τους το επιστρέψει ή το αποποινικοποιήσει υπό ορισμένες προϋποθέσεις. Επιπλέον, η ΠΟΥ δηλώνει ότι «η αυτοκτονία που υποστηρίζεται από ιατρούς – που δεν είναι άλλη από την ευθανασία – είναι ανήθικη και πρέπει οι απανταχού ιατρικοί σύλλογοι να την καταδικάσουν».

Το σύνολο των αυστραλιανών Μονάδων Παρηγορητικής Φροντίδας διατυπώνει θέσεις ανάλογες με αυτές του EAPC και θεωρεί κι αυτή ότι η ευθανασία δεν έχει καμιά σχέση με την Παρηγορητική Φροντίδα. Τα μέλη του ιατρικού και του νοσηλευτικού προσωπικού, που συμμετέχουν στη διαδικασία της φροντίδας, θα πρέπει αρχικά να κάνουν μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση της κατάστασης του ασθενούς που επιθυμεί να τερματίσει τη ζωή του και να έρθουν σε επικοινωνία μαζί του, προκειμένου να κατανοήσουν τα κίνητρά του. Στη συνέχεια, εφαρμόζοντας τις γνώσεις που έχουν πάνω στη διαδικασία της παρηγορητικής φροντίδας – τις οποίες πρέπει να ανανεώνουν με επιμορφωτικά σεμινάρια – θα προσπαθήσουν να τον κάνουν να αλλάξει γνώμη, αλλά και να τον προετοιμάσουν ψυχολογικά για το ενδεχόμενο που ο θάνατος τελικά θα έρθει. (Πηγή: www.thecatholic.org/2002_April/Euthanasia.htm).

Συμπερασματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι ασθενείς που φτάνουν στο σημείο της απόγνωσης και της απελπισίας και γι’ αυτό επιθυμούν να τους γίνει θανατηφόρα ένεση ή να αποσυνδεθούν τα μηχανήματα υποστήριξης ζωτικών λειτουργιών, αποτελούν μια μεγάλη πρόκληση για την παρηγορητική φροντίδα, καθώς ζητούν από τα μέλη της κάτι που δεν συμβαδίζει με το καθήκον τους. Οι ασθενείς αυτοί έχουν μεγαλύτερη ανάγκη από στήριξη, αξίζουν την καλύτερη μορφή ιατρικής θεραπείας για τον έλεγχο των συμπτωμάτων και ειδική ψυχοκοινωνική και πνευματική συμβουλευτική, με βάση τον ατομικό σεβασμό και την κατανόηση καταστάσεων βιαιότητας και απελπισίας. Πρέπει οι συμμετέχοντες στην παρηγορητική φροντίδα να έχουν πάντοτε υπόψη τους ότι, ακόμη και στις πιο δύσκολες στιγμές του ασθενούς, η επικοινωνία, εφόσον βασίζεται στην αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ του προσωπικού και του ασθενούς, μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση του τελευταίου και να τον κάνει να επιθυμεί πλέον να ζήσει. (Πηγή: www.thecatholic.org/2002_April/Euthanasia.htm).

2.2. Κεντρικές θέσεις για την παρηγορητική φροντίδα στους Ρωμαιοκαθολικούς.

Οι νέες τάσεις που εκδηλώνονται στους κόλπους των Ρωμαιοκαθολικών σχετικά με την παρηγορητική φροντίδα υπογραμμίζουν την ανάγκη να εκδηλώσει η παγκόσμια ιατρική κοινότητα ενδιαφέρον για τους ασθενείς που βρίσκονται σε τελικό στάδιο, καθώς και για το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό που τους φροντίζει. Η ανάγκη αυτή προκύπτει από το γεγονός ότι τα διαθέσιμα ισχυρά αναλγητικά φάρμακα δεν επαρκούν παρά μόνο για το 20% των ασθενών που υποφέρουν. Επιπλέον, το Ίδρυμα Maruzza που εδρεύει στη Ρώμη και έχει επιβλέψει την παραγωγή δυο βασικών καταστατικών για τις «Παγκόσμιες Θρησκευτικές Παθήσεις», όρος που χρησιμοποιήθηκε για την παρηγορητική φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων, με την έννοια ότι οι ασθένειες αυτές συναντιούνται σε όλο τον κόσμο και η φροντίδα όσων υποφέρουν από αυτές είναι θρησκευτική υποχρέωση των συνανθρώπων τους. Οι υψηλόβαθμοι εκπρόσωποι όλων των θρησκειών συμφώνησαν και επικύρωσαν αυτά τα δύο καταστατικά μετά από εκτεταμένες διαβουλεύσεις εμπειρογνωμόνων σχετικά με το δίκαιο, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ηθική και την πνευματικότητα.

Οι παραπάνω τάσεις εκφράζονται και από την Ποντιφική Ακαδημία για τη Ζωή (Academia Pro Vita, APV), η οποία ιδρύθηκε το 1994 και έχει σαν έργο της την προώθηση μιας ανθρώπινης ζωής που διέπεται από τις ρωμαιοκαθολικές αξίες. Ακόμη, διεξάγει έρευνες για τη βιοηθική και την καθολική ηθική θεολογία. (Πηγή: http://www.vatican.va/roman_curia/pontifical_academies/acdlife/documents/rc_pa_acdlife_pro_20051996_en.html).

Η παρηγορητική φροντίδα, όσο απαραίτητη και αν κρίνεται και παρά την ωφέλεια που αποδεδειγμένα προσφέρει, είναι μια σχετικά νέα αντίληψη για τους περισσότερους ανθρώπους στον κόσμο. Σχετικά πρόσφατα έχει κερδίσει έδαφος και έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον ιερέων, μοναχών, θεολόγων, ακαδημαϊκών και απλών λαϊκών, που ενδιαφέρθηκαν να ερευνήσουν το θέμα, να συζητήσουν πάνω σ’ αυτό και να δουν τι μπορούν να προσφέρουν. Ειδικά, όσοι από αυτούς συμμετείχαν σ’ ένα συνέδριο που διοργάνωσε η APV το 2017, συνέδεσαν την παρηγορητική φροντίδα με την ανθρώπινη υπερηφάνεια, αξιοπρέπεια και προσωπικότητα με αποτέλεσμα τα λόγια τους να πέσουν σε γόνιμο έδαφος και να κερδίσουν την υποστήριξη πολλών. Καθώς, μάλιστα, τα Καθολικά νοσοκομεία, οι κλινικές και τα εκπαιδευτικά ιδρύματα αποτελούν το 26% των παροχών υπηρεσιών παγκοσμίως, η ανάπτυξη της παρηγορητικής φροντίδας γίνεται επείγουσα υγειονομική περίθαλψη, καθώς και πνευματική επιτακτική ανάγκη για τη δραστηριότητα της Εκκλησίας.

Η κατήχηση των  Ρωμαιοκαθολικών , καθώς και ένα ανεπτυγμένο corpus καθολικών κειμένων έχουν αναγνωρίσει από καιρό τη σημασία και την υποχρέωση των παροχών υγειονομικής περίθαλψης να προσφέρουν και παρηγορητική φροντίδα και ανακούφιση από τον πόνο. Στη δέσμευσή της να ανακουφίσει την ταλαιπωρία των ασθενών, η παρηγορητική φροντίδα θεωρεί δεδομένη την εγγενή αξιοπρέπεια κάθε ανθρώπου, ανεξάρτητα από το αν ίσως ο άνθρωπος αυτός έχει στιγματιστεί ή περιθωριοποιηθεί από την κυρίαρχη κοινωνία για κάποιον λόγο. Η διαφύλαξη της ανθρώπινης αξιοπρέπειας ως προϋπόθεση για δραστηριότητες που προωθούν το κοινό καλό, κατείχε ανέκαθεν κεντρική θέση στην κοινωνική διδασκαλία της Καθολικής Εκκλησίας. Παρόλα αυτά, σχετικά πρόσφατα ενσωμάτωσε την παρηγορητική φροντίδα στην πολιτική υγειονομικής περίθαλψης που εφαρμόζει.

Σύμφωνα με τον πάπα Φραγκίσκο, η παρηγορητική φροντίδα είναι μια «έκφραση της αληθινά ανθρώπινης στάσης να φροντίζει ο ένας τον άλλον, ειδικά εκείνους που υποφέρουν. Κι αυτό γιατί ο άνθρωπος είναι πάντοτε πολύτιμος, ακόμα και αν υποφέρει από ασθένεια και γηρατειά». (Πηγή: www.thecatholic.org/2002_April/Euthanasia.htm).

Θα κλείσουμε την αναφορά μας στην προσφορά του Βατικανού στην παρηγορητική φροντίδα με το πρόγραμμα PALLIFE, το οποίο ξεκίνησε το Μάρτιο του 2017 η Ποντιφική Ακαδημία για τη Ζωή, με πρωτοβουλία του προέδρου της, αρχιεπισκόπου Vincenzo Paglia. Το πρόγραμμα αυτό συνίστατο στη δημιουργία μιας διεθνούς ομάδας μελέτης με σκοπό την υποστήριξη της Ακαδημίας στις πρωτοβουλίες της για την προώθηση της παρηγορητικής αγωγής σε ολόκληρο τον κόσμο. Μέσω αυτών των πρωτοβουλιών, η Ακαδημία προσπαθεί να προωθήσει την ανάπτυξη και τη διάδοση της παρηγορητικής φροντίδας και να καλλιεργήσει μια κουλτούρα που επιδιώκει να αποτρέψει το θάνατο ή, αν αυτός είναι αναπόφευκτος, να προετοιμάσει τον ασθενή να τον αποδεχτεί με αξιοπρέπεια.

Αυτή η ομάδα μελέτης συνεδρίασε για πρώτη φορά στη Ρώμη, στην έδρα της Παπικής Ακαδημίας για τη Ζωή στο διήμερο 31 Μαρτίου – 1 Απριλίου 2017. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης, η ομάδα παρουσίασε μια περιγραφή της παροχής των υπηρεσιών Παρηγορητικής Αγωγής στους ανθρώπους, εστιάζοντας στις ευκαιρίες και στα εμπόδια που παρουσιάζονται στη διάδοση και στην ανάπτυξή της σε διαφορετικά γεωγραφικά και πολιτισμικά πλαίσια. Η ομάδα παρουσίασε και τη στρατηγική του έργου της, η οποία περιλαμβάνει: Ετήσια συνέδρια, περιφερειακά γεγονότα για την προώθηση της παρηγορητικής φροντίδας, ερωτηματολόγιο για τη διάδοση της παρηγορητικής αγωγής στα καθολικά ιδρύματα υγειονομικής περίθαλψης, δραστηριότητες φροντίδας στα πλαίσια αρμόδιων διεθνών οργανισμών, δημιουργία ad hoc ομάδων μελέτης και την έκδοση μιας Λευκής Βίβλου για την ανάπτυξη της παρηγορητικής φροντίδας.

Μέσω του έργου της αυτού, η Ποντιφική Ακαδημία για τη Ζωή ελπίζει:

• Να πετύχει τη μεγαλύτερη δυνατή ευαισθητοποίηση μεταξύ των εκκλησιαστικών θεσμών (επισκοπικές διασκέψεις, θρησκευτικές τάξεις, λαϊκές ενώσεις, καθολικά πανεπιστήμια κλπ.) για την ανάγκη παροχής μιας καλής παρηγορητικής φροντίδας σε διάφορες περιοχές του κόσμου.
• Να προσελκύσει την προσοχή και μη-εκκλησιαστικών κοινωνικών και πολιτιστικών ιδρυμάτων στη δραστηριότητα της παρηγορητικής φροντίδας.
• Να συμβουλεύσει τις ακαδημίες και τα επιστημονικά ιδρύματα για την προώθηση της παρηγορητικής αγωγής στον κόσμο μέσω ακαδημαϊκών δημοσιεύσεων, σεμιναρίων μελετών με τη συμμετοχή διάφορων κοινωνικών φορέων, συμμετοχής σε ιστολόγια και δίκτυα του επιστημονικού και ακαδημαϊκού κόσμου κ.λπ.
• Να προωθήσει σε διαφορετικά επίπεδα το διάλογο και τη συνεργασία μεταξύ των διαφόρων ενδιαφερομένων μερών για την υλοποίηση ποικίλων και συγκεκριμένων έργων παρηγορητικής φροντίδας.

Τα μέλη της ομάδας μελέτης της PALLIFE προέρχονται από πανεπιστημιακά ιδρύματα διαφόρων χωρών, όπου υπάρχουν και ρωμαιοκαθολικές κοινότητες.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ