Πορτρέτο του Πλάτωνα (Έργο της Εύης Σαραντέα)
Αρμονικός Συγγραφεύς: Περί αυτού του ειδικού αρχαιοέλληνος επιστήμονος παραθέτω δύο ορισμούς διδομένους υπό του Πορφυρίου και του Ιαμβλίχου, αντιστοίχως.
ἁρμονικός δ’ ἐστί ὁ περί τοῦ ἡρμοσμένου ποιούμενος τούς λόγους
Πορφύριος, Υπόμνημα εις τα Αρμονικά του Πτολεμαίου, 23, 6
Ἁρμονικός ὁ περί τήν τοῦ Πυθαγόρου ἁρμονικήν ἐπιστήμην καί τούς ἁρμονικούς λόγους ἀσχολούμενος.
Ιάμβλιχος, Περί του Πυθαγορικού Βίου, 25, 115, 4
Είθισται οι συγγράψαντες περί την ἁρμονικήν ἐπιστήμην καί τούς ἁρμονικούς λόγους βιβλία να ονομάζωνται Αρμονικοί Συγγραφείς. Δεν κατέστη αντιληπτόν άχρι στιγμής ότι εκ των υπαρξάντων αρμονικών συγγραφέων Μέγιστος τυγχάνει ο Πλάτων και ιδού διατί:
Είναι ο μόνος, ο οποίος αλληγορικῷ τῷ τρόπῳ μας δίδει λεπτομερεστάτας πληροφορίας για την δόμησιν των διατονικών κλιμάκων εις την Γένεσιν Ψυχής Κόσμου εις το έργον του Τίμαιος
τῆς ἀμερίστου καί ἀεί κατά ταὐτά ἐχούσης οὐσίας καί τῆς αὖ περί τά σώματα γιγνομένης μεριστῆς τρίτον ἐξ ἀμφοῖν ἐν μέσῳ συνεκεράσατο οὐσίας εἶδος, τῆς τε ταὐτοῦ φύσεως [αὖ πέρι]
καί τῆς τοῦ ἑτέρου, καί κατά ταὐτά συνέστησεν ἐν μέσῳ τοῦ τε ἀμεροῦς αὐτῶν καί τοῦ κατά τά σώματα μεριστοῦ· καί τρία λαβὼν αὐτά ὄντα συνεκεράσατο εἰς μίαν πάντα ἰδέαν, τήν θατέρου φύσιν δύσμεικτον οὖσαν εἰς ταὐτόν συναρμόττων βίᾳ.
Πλάτων, Τίμαιος, 35a1
Έως τώρα γνωρίζατε ότι για το Πυθαγόρειον εναρμόνιον γένος μοναδικαί πηγαί πληροφορίας ήσαν οι υπ’ αριθμόν 17 και 18 προτάσεις της Μουσικομαθηματικής πραγματείας Ευκλείδου Κατατομής Κανόνος (3ος π.Χ. αι.).
Σήμερον σας αναφέρω, διότι δεν το έχομεν αντιληφθεί ότι ο Πλάτων εις την Πολιτείαν του κυρίως δι’ ενός πολλαπλασιαστικού αριθμητικού, του εννεακαιεικοσικαιεπτακοσιοπλασιάκις (729), μας παρέχει πληροφορίας για την δομήν του εναρμονίου γένους7 διακόσια έτη προ του Ευκλείδου.
Οὐκοῦν ἐάν τις μεταστρέψας ἀληθείᾳ ἡδονῆς τόν βασιλέα τοῦ τυράννου ἀφεστηκότα λέγῃ ὅσον ἀφέστηκεν, ἐννεακαιεικοσικαιεπτακοσιοπλασιάκις ἥδιον αὐτόν ζῶντα εὑρήσει τελειωθείσῃ τῇ πολλαπλασιώσει, τόν δέ τύραννον ἀνιαρότερον τῇ αὐτῇ ταύτῃ ἀποστάσει.
Πλάτων, Πολιτεία, 587d12
Ουδείς των υπαρξάντων αρμονικών συγγραφέων έγραψεν περί του χρωματικού γένους παρά μόνον ο Πλάτων. Η σχετική περικοπή, ήτις είναι μοναδική, δεν αντιμετωπίζεται ορθώς ακόμη και υπό του μεγίστου Πρόκλου.
ὧν ἐπίτριτος πυθμήν πεμπάδι συζυγείς δύο ἁρμονίας παρέχεται τρίς αὐξηθείς
Πλάτων, Πολιτεία, 546c1
[Συνεχίζεται]
Παρατήρηση: το παρόν άρθρο είναι το τρίτο μέρος της εισήγησης του Χαράλαμπου Χ. Σπυρίδη, Καθηγητή του Τμήματος Μουσικών Σπουδών Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών & Κοσμήτορα της Διεθνούς Επιστημονικής Εταιρείας της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας, με τίτλο «Τέλειον Μεῖζον Σύστημα κατά χρῶμα παρά Πλάτωνι», στην Επιστημονική Ημερίδα «Φιλοσοφία, Φυσικές Επιστήμες, Βιοηθική», που διοργανώθηκε από τη Διεθνή Επιστημονική Εταιρία Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας και την Ένωση Ελλήνων Φυσικών, στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στις 12/11/2014.
Το δεύτερο μέρος της ομιλίας μπορείτε να το διαβάσετε εδώ
