«Αγιο-Δημητρούπολη»

Ο Άγιος Δημήτριος γιορτάζει και μαζί του όλη η Θεσσαλονίκη. Από τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες συνδέθηκε με την γενέτειρα του, και δεν την εγκατέλειψε ποτέ. Σε αντίθεση με τους άλλους στρατιωτικούς αγίους Γεώργιο και Θεόδωρο, που ταξιδεύουν και εκστρατεύουν, ο άγιος Δημήτριος δεν απομακρύνεται από την πόλη του. Η Θεοτόκος στη Κωνσταντινούπολη και ο Άγιος Δημήτριος στην ΑγιοΔημητρούπολη τη δεύτερη   πόλη του Βυζαντίου, τη Θεσσαλονίκη.

Μονή Ζωγράφου, παρεκκλήσιο αγίου Δημητρίου, νάρθηκας. Κλυκλος βίου. Τέλη 18ου αιώνα.

Σύμφωνα με τις πηγές ο Άγιος Δημήτριος προστάτευσε την πόλη από λιμούς και λοιμούς. Κατά τον 7^ο αι. σύμφωνα με τον Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης Ιωάννη, ενέσκηψε στη πόλη λοιμός και σώθηκε η πόλη με την βοήθεια του Αγίου. Με επέμβαση του αγίου Δημητρίου σώθηκε η πόλη από την έλλειψη σιτηρών. Η στέρηση αυτή είχε φτάσει μέχρι και την Κωνσταντινούπολη. Το θαύμα του Αγίου Δημητρίου δεν άργησε. Εμφανίζεται σε οπτασία στον Καπετάνιο καραβιού που έπλεε προς την Πόλη με το όνομα Στέφανο και τον παρότρυνε να  αλλάξει πορεία και να βοηθήσει τους δοκιμαζομένους Θεσσαλονικείς. Τα θαύματα του Αγίου Δημητρίου αγγίζουν κάθε γωνιά της πόλης. Σε επιδρομές βαρβάρων βρίσκεται στα τείχη για να την προστατεύσει, κατακρημνίζει τους πολιορκητές, επιδιορθώνει πεσμένα τμήματα του τείχους και εξέρχεται νικηφόρος μετά των Θεσσαλονικέων.

Φωταρχείο Ανέστη Βλαχόπουλου

Τα θαύματα του Αγίου επηρέασαν και την εικαστική του απόδοση. Ήδη από τον 10 αι. εικονίζεται ως στρατιωτικός αξιωματικός με πλήρη την στρατιωτική εξάρτυση. Στην εικονογραφία επίσης αποτυπώθηκαν και τα θαύματα που σχετίζονται με τη στρατιωτική ιδιότητα του Αγίου Δημητρίου. Στο 21^ο θαύμα του Αγίου Δημητρίου στη Συλλογή του Ιωάννη Σταυράκιου το έτος 1207, αναφέρεται στη σωτηρία της πόλης με παρέμβαση του στρατιωτικού αγίου. Ο Άγιος Δημήτριος μπήκε νύκτα στη σκηνή του Βούλγαρου ηγεμόνα Ιωαννίτζη, που είχε στρατοπεδεύσει έξω από τα τείχη της πόλης και τον σκότωσε. Έτσι ο Άγιος εμφανίζεται έφιππος με στρατιωτική περιβολή να ακοντίζει τον Ιωαννίντζη που είναι ντυμένος με στρατιωτική στολή, είτε πεσμένος στα πόδια του Αγίου, είτε έφιππος να τρέπεται σε φυγή.

Οι Μεγαλομάρτυρες Γεώργιος και Δημήτριος. Τοιχογραφία από το Καθολικό της Μονής Κουτλουμουσίου, 1540.

Στην εκκλησιαστική ποίηση και φιλολογία τονίζεται η αγάπη του αγίου Δημητρίου για την πατρίδα του. Σε κάθε περίπτωση και ανάγκη της πόλεως ήταν παρών. Την αγάπη του αυτή για την πόλη εκφράζει παραστατικά ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης σε κανόνα της 25^ης θέτοντας στο στόμα του Αγίου Δημητρίου τα εξής:

Άγιος Δημήτριος

Μή δειλιᾶς, ὦ πατρίς μου* Θεσσαλονίκη πόλις,* ἧν ἐκ δεινῶν ἐλευθερῷ ἀεί ταῖς προσευχαῖς* ἐκλυτρώσομαι γάρ καί νῦν ἐκ θλίψεων* καί πληρώσω ἐνθέων* ἀμέτρων ἀγαθῶν* καί φυλάξω καί σώσω,* λέγει Δημήτριος.

Θεσσαλονίκη

Ἐπί ταῖς σαῖς μεσιτείαις* τῶν δεινῶν λυτρωθεῖσα,* ὑπό τάς σάς διεφυλάχθην πτέρυγας ἀεί,* νῦν δέ ἡ πατρίς σου τοῦ κινδυνεῦσαι δεινῶς,* κλονουμένη ἀθλίως,* προστρέχω πάλιν σοι* καί βοῶ σοι* Βοήθει μοι,* ὦ Δημήτριε.

Άγιος Δημήτριος

Γῆ μέ καλύπτει καί τάφος,* ἀλλά πλήρης ὁ κόσμος* ἐμῆς ὀσμῆς τῆς ἐκ τῶν μύρων χάριτι Χριστοῦ,* μή φοβοῦ οὖν, πατρίς μου, ἐμέ κατέχουσα,* τούς ἐχθρούς σου γάρ πάντας* πατάξω ἐν Χριστῷ καί φυλάξω καί σώσω* σέ τήν τιμῶσάν με.

Θεσσαλονίκη

Ἀγαλλιάσθω γῆ πᾶσα* Θεσσαλονίκη χαῖρε* ἡ εὐσεβής* ὁ γάρ Χριστοῦ ὁπλίτης ὁ λαμπρός* μετά σοῦ ἐσαεί φρουρών καί σώζων σε,* τούς ἐχθρούς σου συντρίβων,* πληρῶν σε ἀγαθῶν,* καί κράζε τιμῶσα* Χαίροις, Δημήτριε.

Η ενθάρρυνση, 2012, Ακρύλικο σε καμβά, 100:80 εκ. Χατζοπούλου Μαρία, 1912 Πρόσωπα και Εικόνες

Τα εξιστορούμενα  και εικονιζόμενα  θαύματα του Αγίου απέβλεπαν και στην πραγματική  απαλλαγή των πιστών από τα πνευματικά δεινά. Η σωτηρία δεν είναι μόνο γήινη και η ελευθερία δεν είναι μόνο πολιτειακή. « Ού σωμάτων δε μόνον ιάμασιν ο καλλίνικος ούτος εναβρύνεται μάρτυς, αλλά και δαίμοσιν επτοημένας ψυχάς, εις το κατά φύσιν τη του Αγίου Πνεύματος δωρεά και πολλάς και πολλάκις ενεκαλέσατο», σύμφωνα με την υμνολογία. Τα θαύματα αποδεικνύουν την φανέρωση της χάριτος του Θεού στον κόσμο.  Η μεγάλη παράδοση της Θεσσαλονίκης για τον Άγιο Δημήτριο φτάνει έως τις μέρες μας και θέλει για τα γήΐνα και πνευματικά προβλήματα την ενίσχυση και τη βοήθεια του Θεού και των Αγίων,  ιδιαίτερα του προστάτη της πόλεως, Αγίου Δημητρίου.

Φωταρχείο Ανέστη Βλαχόπουλου