Προβληματισμοί που προκύπτουν για ογκολογικούς ασθενείς τελικού σταδίου

Στο δεύτερο μέρος αυτής της μελέτης θα παρουσιάσουμε τους προβληματισμούς που προκύπτουν, όταν η υγεία του ογκολογικού ασθενούς έχει περιέλθει πλέον σε μη αναστρέψιμη κατάσταση και το προσδόκιμο επιβίωσης είναι πολύ μικρό.

Οι προβληματισμοί αυτοί αφορούν στην αντιμετώπιση της κατάστασης από όσους σχετίζονται μ’ αυτή: Το ιατρικό και το νοσηλευτικό προσωπικό, οι συγγενείς του ασθενούς, ενδεχομένως κάποιοι στενοί φίλοι, συνεργάτες ή οποιοιδήποτε άλλοι μπορεί να είναι. Φυσικά λαμβάνεται υπόψη πρώτα από όλα η προσωπική επιθυμία του ασθενούς, εφόσον αυτός είναι σε θέση να γνωμοδοτήσει ή και αν τελικά το κάνει, εξετάζεται αν γνωμοδότησε αφ’ εαυτού, έχοντας πλήρη συνείδηση.

Η αντιμετώπιση της κατάστασης του τέλους της ζωής του ογκολογικού ασθενούς τελικού σταδίου δεν είναι εύκολο εγχείρημα, καθώς πρέπει να ληφθούν σοβαρές αποφάσεις. Τις αποφάσεις αυτές καλούνται να τις λάβουν τα πρόσωπα που αναφέραμε παραπάνω είτε μόνα τους είτε με τη βοήθεια νομικών, ψυχολόγων ή συμβούλων παρηγορητικής φροντίδας.

Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι οι προβληματισμοί που προκύπτουν είναι ιατρικής, νομικής ή ηθικής φύσεως.

Α) Ιατρικοί προβληματισμοί: Όταν ο ογκολογικός ασθενής βρίσκεται κοντά στο τέλος της ζωής του, ειδικά αν ο θάνατος επέλθει με αβάσταχτους πόνους, οι θεράποντες γιατροί του καλούνται να αποφασίσουν για το πως θα αντιμετωπίσουν την κατάστασή του. Στη λήψη της απόφασης αυτής εμπλέκονται πολλοί παράγοντες, όπως, για παράδειγμα, η προσωπική συνείδηση του γιατρού, το κατά πόσο νιώθει υποχρεωμένος στον όρκο του, η ενδεχόμενη προσωπική σχέση του με τον ασθενή ή και με τους συγγενείς του κλπ.   

Β) Νομικοί προβληματισμοί: Επειδή ακριβώς η λήψη της απόφασης σε καταστάσεις τέλους ζωής είναι ένα τόσο σημαντικό θέμα, η Πολιτεία επενέβη για να θεσπίσει ειδική νομοθεσία σχετικά με το πως πρέπει να ενεργούν οι εμπλεκόμενοι. Η νομοθεσία αυτή δεν μπορεί να αγνοηθεί από το ιατρικό προσωπικό και από τους συγγενείς του ασθενούς και μπορεί να τους γνωστοποιηθεί από τους κατάλληλους νομικούς συμβούλους.

Γ) Ηθικοί προβληματισμοί: Οι προβληματισμοί αυτοί σχετίζονται με τους κανόνες ηθικής, οι οποίοι φυσικά δεν είναι ίδιοι σε όλο τον κόσμο και ενδέχεται μερικές φορές να έρθουν σε αντίθεση με τις επαγγελματικές υποχρεώσεις ή, ακόμη, και με τη σχετική νομοθεσία. Περισσότερο σχετίζονται με την προσωπική αξιοπρέπεια του ασθενούς, η οποία πρέπει να διαφυλαχθεί, όποια κι αν είναι η έκβαση της υγείας του. Στον τομέα αυτό μπορούμε να καταφύγουμε και στο τι πιστεύει η θρησκεία για τις καταστάσεις τέλους ζωής, στην περίπτωσή μας η Ορθόδοξη Εκκλησία.

Παρακάτω θα εξετάσουμε τους προβληματισμούς αυτούς. Θα αρχίσουμε με τους προβληματισμούς ιατρικής φύσεως, καθώς το ζήτημα προκύπτει από το γεγονός ότι οι ογκολογικοί ασθενείς τελικού σταδίου αντιμετωπίζονται αρχικά από τους γιατρούς και τους νοσηλευτές.

Κεφάλαιο Πρώτο: «ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΙΑΤΡΙΚΗΣ ΦΥΣΕΩΣ»

Οι φόβοι και η άσχημη ψυχολογία των ασθενών με καρκίνο.

Ο ασθενής με καρκίνο νιώθει αυξημένο άγχος και μια σειρά από φόβους σχετικά με τον θάνατο, οι οποίοι διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Το προσωπικό υγείας μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να διαχειριστεί και να ελέγξει τους φόβους του αυτούς. Πολλοί επιστήμονες έχουν ασχοληθεί με την ταξινόμησή τους. Ανάμεσά τους είναι οι Leming και Dickinson (1985), οι οποίοι διακρίνουν δύο κατηγορίες φόβων: Στην πρώτη κατατάσσουν αυτούς που συνδέονται άμεσα με την περίοδο που προηγείται του θανάτου του ασθενούς και στη δεύτερη αυτούς που αφορούν κυρίως το ίδιο το γεγονός του θανάτου. Αναλυτικά οι φόβοι αυτοί είναι:

α) Ο φόβος της ταπείνωσης και της απώλειας της αξιοπρέπειας: Ο ασθενής ανησυχεί έντονα μήπως έχει παραμορφωθεί ή μήπως έχει υποστεί πρόσθετες αναπηρίες που θα επηρεάσουν τη λειτουργικότητά του και κυρίως την εικόνα που έχει ο ίδιος για τον εαυτό του, όπως και την αυτοέκτιμηση και τον αυτοσεβασμό του.

β) Ο φόβος της εξάρτησης: Βασανίζει κυρίως τους ασθενείς που είχαν μάθει να είναι αυτόνομοι και αυτάρκεις στη ζωή τους. Τώρα, βλέποντας τον αυτοέλεγχό τους να υποχωρεί και τις ικανότητές τους να περιορίζονται, φοβούνται μήπως γίνουν απολύτως εξαρτώμενοι από τους άλλους.

γ) Ο φόβος του πόνου, της δύσπνοιας ή κάποιας άλλης οργανικής δυσφορίας: Εκδηλώνεται, όταν ο ασθενής πιστεύει ότι δεν υπάρχουν ούτε τα μέσα ούτε τα χρονικά περιθώρια που θα του προσφέρουν την ανακούφιση που χρειάζεται.

δ) Ο φόβος της απόρριψης, της εγκατάλειψης και της μοναξιάς: Εκδηλώνεται πιο συχνά, όταν το προσωπικό υγείας αποσύρεται, γιατί νιώθει ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα πια για να βοηθήσει τον ασθενή, ή όταν απομακρύνονται οι συγγενείς, επειδή δεν αντέχουν να βλέπουν το αγαπημένο τους πρόσωπο να πεθαίνει.

ε) Ο φόβος του αποχωρισμού: Συνοδεύει τον προβληματισμό του ασθενούς για το πως θα είναι η ζωή των συγγενών του μετά τον δικό του θάνατο. Ιδιαίτερα, μάλιστα, αν ο ασθενής αποτελούσε το μοναδικό σημαντικό συναισθηματικό και οικονομικό στήριγμα για τα μέλη της οικογένειας.

στ) Ο φόβος για το τι συμβαίνει μετά θάνατο: Σχετικά με το τι συμβαίνει μετά το θάνατο, υπάρχουν πολλές πεποιθήσεις και απόψεις. Έτσι μερικοί ασθενείς φοβούνται την «θεία δίκη» που τους περιμένει στην μετέπειτα ζωή, άλλοι μπορεί  να φοβούνται πνεύματα η μεταφυσικές δυνάμεις και ορισμένοι να πανικοβάλλονται στην σκέψη ότι μετά τον θάνατο δεν υπάρχει παρά το απόλυτο μηδέν.

ζ) Ο φόβος μπροστά στην οριστικότητα του θανάτου συνοδεύεται από υπαρξιακά ερωτήματα και ανησυχίες, όπως «Τι θα γίνει με τους στόχους που δεν πρόλαβα να εκπληρώσω;», «Υπάρχει ζωή μετά θάνατο;», «Θα ξαναδώ ποτέ τα αγαπημένα μου πρόσωπα;»

η) Ο φόβος για ορισμένα θέματα που αγγίζουν το μακάβριο: Η ταφή και η αποσύνθεση του σώματος, η εικόνα του φέρετρου κάτω από το χώμα κλπ. Όλα αυτά τα θέματα προκαλούν έντονο προβληματισμό και φόβο.

Η παραπάνω ταξινόμηση των φόβων από τους Leming και Dickinson (1985) δεν καλύπτει όλο το φάσμα των φόβων που μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος σε σχέση με το θάνατο. Κάθε ασθενής, καθώς η αρρώστιά του εξελίσσεται, βιώνει έναν ή περισσότερους φόβους, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό. Κοινό σημείο όλων των προβληματισμών και των ανησυχιών του δεν είναι άλλος από τον τρόπο του θανάτου του. Σ’ αυτό το σημείο καλείται το προσωπικό υγείας να συμβάλει στην απομυθοποίηση ή μείωση των φόβων που συνδέονται με την πορεία του αρρώστου προς το θάνατο.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ