Διδασκαλία του Ιερού Χρυσοστόμου: Η φυγή από τον κόσμο

Ο θείος έρωτας εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της ορθοδόξου ανθρωπολογίας και κοσμολογίας. Έχει ως απότοκο την αυτοδίκαιη ανάγκη της φυγής του ανθρώπου από την φθορά και την στατικότητα των επιγείων και την άνοδο στην ουράνια αγκάλη του Δημιουργού Πατρός. Θαρρώ και κρίνω σκόπιμο να εκθέσω το πλαίσιο και τις βάσεις πάνω στις οποίες αναπτύχθηκε η κοσμολογία των τεσσάρων πρώτων αιώνων, για να προχωρήσω, σε δευτερεύοντα βαθμό, στην ανάλυση της άνωθεν θεματικής.

Κοινό σημείο της έρευνας είναι οι σαφείς επιδράσεις των διαφόρων φάσεων του πλατωνισμού σε αυτήν την πρώιμη κοσμολογία. Ήδη απαντώνται πλατωνίζουσες επιδράσεις στα πρώιμα χριστιανικά έργα (π.χ. Ιουστίνο, Αθηναγόρα, κτλ.).[1] Η καμπή και το σαφές όριο επιδράσεως είναι οι ενέργειες του Φίλωνος, που κατέστησαν γνωστή την σκέψη του πλατωνισμού στους Πατέρες και εκκλησιαστικούς συγγραφείς της Αλεξάνδρειας και των γύρω περιοχών. Κύριο πρόσωπο αυτών των επιδράσεων υπήρξε ο Ωριγένης, στον οποίο ο πλατωνισμός επέδρασσε κυρίως στην διαμόρφωση της κοσμολογικής του σκέψης περί της άσκησης για την επίτευξη της κοινωνίας και ένωσης με τον Θεό. Ίδια περίπου γραμμή ακολούθησε και ο Κλήμης Αλεξάνδρειας. Η λαμπρότητα της θεολογικής σκέψης της Αλεξανδρινής σχολής άρχισε σταδιακά να διαπερνά τα στενά χωρικά όρια της Αιγύπτου. Το σημείο συνάντησης και σύζευξης της Αλεξανδρινής σκέψης με την καππαδόκεια ήταν η  ίδρυση θεολογικής σχολής στην Παλαιστίνη, από τον Ωριγένη. Εκεί ο Ωριγένης τύγχανε να αποτελεί δάσκαλος του Γρηγορίου του Θαυματουργού για μακρό χρονικό διάστημα, διά του οποίου οι Καππαδόκες Πατέρες, αργότερα, γνώρισαν και εντρύφησαν στην ωριγένεια σκέψη.

Μετά από αυτήν, λοιπόν, την επιγραμματική παρουσίαση ορισμένων επιστημονικών δεδομένων και ιστορικών γεγονότων θα εισέλθουμε στην εξέταση της θεματικής της φυγής του κόσμου εξ ορθοδόξου απόψεως.

Σε αυτήν την πρώιμη κοσμολογία τα βασικά σημεία είναι τα εξής: Ο επίγειος μεταπτωτικός χώρος διαμονής, στον οποίο εγκαταβίει ο άνθρωπος, δεν είναι πραγματικός διότι είναι προσωρινός και ρευστός. Τα αντικείμενα διακρίνονται σε επίγεια και ουράνια· η οποία διάκριση οξύνει την αντίθεση αυτών των δύο στοιχείων. Μέσα στον κυκεώνα των αντιθετικών δυνάμεων τα διάφορα στοιχεία (ουρανός-γη) καλούν τον άνθρωπο να επιλέξει. Ο ουρανός κατέχει τα πρωτεία ενώ η γη και τα στοιχεία αυτής επιδέχοντο επικρίσεις, διότι η προσκόλληση στα επί γης αποτελεί διαβολή και υπέρμετρος πειρασμός. Αντιθέτως η όραση προς τα άνω έχει ως σκοπό την έλκυση του ανθρώπου προς το θείο και αιώνιο. Μέσα στην απεραντοσύνη του ουρανού ο άνθρωπος πρέπει να αποτινάξει τα φθαρτά δεσμά της πτώσης. Ο Θεός Πατήρ αντιπροσωπεύει ακριβώς αυτήν την απεραντοσύνη του αιώνιου κάλλους. Ο άνθρωπος με την σταδιακή του φυγή από τον τόπο εξορίας και τιμωρίας του αρχίζει να κατανοεί σταδιακά το σκότος, το ψέμα και την πλάνη αυτού του κόσμου. Αυτή η φυγή συντελείται ακριβώς με την περιφρόνηση και την απόρριψη των παρόντων στοιχείων και την προσήλωση στο θείο κάλλος. Ο Χρυσόστομος αποδίδει στα εγκόσμια ονομαστικούς όρους δοκιτίζουσης υφής.[2]

Βάση της πρώιμης αυτής κοσμολογίας παρατηρούμε ότι η μόνη οδός για να γευτούμε τον Θεό είναι η φυγή από τον κόσμο, διότι η  προσκόλληση στην επίγευση των φθαρτών υλικών και της επίγειας απόλαυσης φέρνει μεγάλη ταραχή, ζάλη, πλάνη και θόρυβο στην καρδιά του ανθρώπου. Η καρδία του ανθρώπου αποτελεί τον κατοικήτηριο οίκο του Επουράνιου Πατρός. Γι’ αυτό η έγνοια της φροντίδας των βιοτικών αναγκών απομακρύνει τον πιστό από την άσκηση της αρετής. Ο καλός Χριστιανός θα νοιώσει την θαλπωρή, την ζέση και την αγάπη του Πλάστη του όταν εναποθέσει την φθαρτή ζωή του στα χέρια του Δημιουργού. Μόνο έτσι θα μπορέσει να ασκήσει και να αναπτύξει την θεία αρετή και αγάπη. Η φυγή από τον κόσμο είναι η δίοδος του εκπεσμένου πλάσματος να επιστρέψει στην φιλεύσπλαχνη και φιλόστοργο αγκάλη του Δημιουργού του.

Έτσι ο μόνος χώρος που μπορεί να πραγματώσει αυτή την απόδραση και να δραπετεύσει προς τον Θεό είναι το μοναστήρι. Η μονή είναι από τους πιο ασφαλείς χώρους για να υπάρξει αυτή η ουσιαστική διεπαφή του ανθρώπου με τον Ύψιστο. Εκεί ο πιστός καταφέρνει να αποκοπεί πλήρως από τους πειρασμούς, τις πλάνες και τα φαντάσματα των πόλεων. Το μοναστήρι παρέχει πλήρως στο εγκατωβιούντα την απαιτούμενη ηρεμία για να υπάρξει η ανάπτυξη της αρετής.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

Παραπομπές:

[1]π. Θ. Ζήσης, Η σωτηρία του ανθρώπου και του κόσμου κατά τον Ιερόν Χρυσόστομον, Πατερικά 2, Θεσσαλονίκη, 1991 ,Θεσσαλονίκη , 1991, σ. 23.

[2]π. Θ. Ζήσης, Η σωτηρία του ανθρώπου και του κόσμου  κατά τον Ιερόν Χρυσόστομον, σσ. 32-36.