Όσιος Παΐσιος, Αυτομεμψία, απελπισία, μελαγχολία

Όσιος Παΐσιος Αγιορείτης (1924-1994).

(Επιμέλεια Στέλιος Κούκος)

Αυτομεμψία όχι απελπισία

Γέροντα, είναι εύκολο εξαρχής να συναισθανθούμε σε βάθος την αμαρτωλότητά μας;
– Ο Θεός από αγάπη δεν επιτρέπει στην αρχή της πνευματικής μας ζωής να συναισθανθούμε την αμαρτωλότητά μας, για να μην καμφθούμε. Υπάρχουν φιλότιμες και ευαίσθητες ψυχές πού δεν θα το άντεχαν και θα πάθαιναν ζημιά. Θαμπώνει τα μάτια μας και δεν βλέπουμε όλα μαζί τα σφάλματα μας.

Μπορεί π.χ. να έχουμε κουτσουλιές στο μανίκι μας, και εμείς να νομίζουμε ότι είναι λουλούδια. Προχωρώντας στον αγώνα μας, λίγο-λίγο, επιτρέπει ο Θεός να αρχίσουμε να βλέπουμε τα σφάλματα μας και μας δίνει και δύναμη να αγωνισθούμε, για να τα διορθώσουμε. Η λεπτή εργασία βλάπτει, όταν δεν υπάρχη πείρα.

Το ίδιο συμβαίνει και με την συναίσθηση των ευεργεσιών του Θεού. Αν έβλεπε ο άνθρωπος τις ευεργεσίες του Θεού στην αρχή της πνευματικής του ζωής, θα πάθαινε πνευματική αιμορραγία. Γιατί, όταν κανείς βλέπη τις ευεργεσίες του Θεού και συναισθάνεται την αχαριστία του, μετά λειώνει.

Γέροντα, δεν βλέπω τα σφάλματα μου και η καρδιά μου είναι πέτρα.
– Μερικές φορές επιτρέπει ο Θεός να μη βλέπουμε τα σφάλματα μας και να είναι η  καρδιά μας πέτρα, γιατί μπορεί ο διάβολος να μας ρίξη στην απελπισία. Ο άνθρωπος πρέπει να σκέφτεται την αμαρτωλότητά του με διάκριση. Η μετάνοια που έχει μέσα της  άγχος και απελπισία δεν είναι από τον Θεό έχει βάλει και το ταγκαλάκι την ουρίτσα του.

Πρέπει να προσέξη κανείς, γιατί μπορεί ο διάβολος να τον πιάση από τα δεξιά, από την  μετάνοια, και να τον πετάξη στα αριστερά, στην θλίψη και στην απογοήτευση, ώστε να τον τσάκιση ψυχικά και σωματικά και να τον αχρηστέψη. Φέρνει δηλαδή την άλλη συντριβή, που έχει άγχος, για να τον κάνη συντρίμμια.

Μπορεί λ.χ. να του πη: «Είσαι πολύ αμαρτωλός, δεν θα σωθής». Δήθεν ενδιαφέρεται για την ψυχή του, και του δημιουργεί άγχος και απελπισία! Μα δεν θα αφήσω τον διάβολο να κάνη ό,τι θέλει. Όταν ο διάβολος σου λέη: «Είσαι αμαρτωλή», να του λες: «Τι σε ενδιαφέρει εσένα; Όταν θέλω εγώ, θα πω ότι είμαι αμαρτωλή, όχι όταν θέλης εσύ».

– Γέροντα, πού οφείλεται η μελαγχολία που έρχεται πολλές φορές στην ψυχή;
Η μελαγχολία και το πλάκωμα της ψυχής οφείλονται συνήθως σε τύψεις από ευαισθησία, και τότε ο άνθρωπος χρειάζεται να εξομολογηθή, για να μπόρεση να βοηθηθή από τον πνευματικό. Γιατί, αν είναι ευαίσθητος, μπορεί το σφάλμα που έκανε να είναι πολύ μικρό, αλλά ο εχθρός διάβολος να το μεγαλοποιή να του το δείχνη με μικροσκόπιο, για να τον ρίξη στην απελπισία και να τον αχρηστέψη.

Μπορεί να του πη λ.χ. ότι τάχα στενοχώρησε πολύ τους άλλους, ότι τους δυσκόλεψε κ.λπ., και να τον κάνη να στενοχωριέται πιο πολύ από όσο αντέχει. Αφού ενδιαφέρεται ο διάβολος, γιατί δεν πηγαίνει να πειράξη την συνείδηση ενός αναίσθητου ανθρώπου; Αλλά τον αναίσθητο τον κάνει να θεωρή μηδαμινό ένα μεγάλο σφάλμα του, για να μην έρθη σε συναίσθηση.

Πρέπει ο άνθρωπος να γνωρίση τον εαυτό του όπως είναι, και όχι όπως τον  παρουσιάζει ο εχθρός διάβολος, διότι αυτός ενδιαφέρεται για το κακό μας. Ποτέ να μην  απελπίζεται, αρκεί να μετανοή, γιατί και οι αμαρτίες του είναι λιγώτερες από του διαβόλου  καί ελαφρυντικά έχει, επειδή πλάσθηκε από χώμα και από απροσεξία γλίστρησε και λασπώθηκε.

Για να γίνη σωστός αγώνας, πρέπει να γυρίζουμε την ρόδα αντίθετα από εκεί που την  γυρίζει ο διάβολος. Αν μας λέη ότι είμαστε κάτι, να καλλιεργούμε την αυτομεμψία. Αν μας
λέη ότι δεν είμαστε τίποτε, να λέμε: «Ο Θεός θα με ελεήση». Έτσι απλά αν κινήται ο άνθρωπος, με εμπιστοσύνη και ελπίδα στον Θεό, μπαίνει στην ζωή του η μετάνοια, η  ταπείνωση, και ανεβαίνει σε πνευματικά ύψη.

– Δηλαδή, Γέροντα, η αυτομεμψία δεν βοηθάει στον πνευματικό αγώνα;
Βοηθάει, αλλά θέλει διάκριση. Μπορεί π.χ. να λέη κανείς στον εαυτό του: «Είσαι ανόητος…». Να το λέη όμως με ταπείνωση, για να κοροϊδέψη τον διάβολο, αλλά και με λεβεντιά, όχι με κακομοιριά. Αυτομεμψία, όχι απελπισία.

Σημείο πνευματικής ωριμότητος είναι να πιστέψω ότι δεν κάνω τίποτε, να  απογοητευθώ με την καλή έννοια από τον εαυτό μου, από το εγώ μου να νιώθω πως με ό,τι κάνω προσθέτω συνέχεια μηδενικά και να συνεχίζω τον αγώνα μου ελπίζοντας στον Θεό.

Τότε ο Καλός Θεός, όταν δη τα μηδενικά της αγαθής μου προαιρέσεως, θα με λυπηθή, θα πρόσθεση στην αρχή την μονάδα και θα πάρουν άξια τα μηδενικά μου και θα πλουτίσω πνευματικά. Μέσα στην ταπεινή κατάσταση της απογοητεύσεως από τον εαυτό μου κρύβεται η καλή πνευματική κατάσταση.

Απόσπασμα από το βιβλίο Γέροντος Παϊσίου Αγιορείτου [νυν οσίου Παϊσίου], «Πνευματικός αγώνας», λόγοι γ’, έκδοση Ιερού Ησυχαστηρίου «Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης.