Το δημοτικό τραγούδι είναι κατάθεση ψυχής και χαρακτηρίζει τον Έλληνα. Με αυτά εξέφραζε, εκφράζει και θα εκφράζει τα συναισθήματα του, τις δοξασίες, τους καημούς τα κατορθώματα αλλά και την ιστορία του. Ανάμεσά τους και τα κλέφτικα που παρουσιάζουν τις περιπέτειες των Ελλήνων κατά την Εθνική Επανάσταση του 1821. «Του Κίτσου η μάνα κάθονταν» αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό δημοτικό τραγούδι αυτής της κατηγορίας που περιγράφει το χαμό του αρματωλού Κίτσου.
«Του Κίτσου η μάνα κάθουνταν», Καθιστικο Αιτωλοακαρνανίας, Ερμηνεύει η Εφραιμία Κλησιάρχη. Ορθόδοξη Εκκλησιαστική Βυζαντινή Χορωδία (ΟΕΒΥΧ) και Παραδοσιακή Χορωδία και Ορχήστρα Εθνικού Ωδείου Αθηνών Μουσική. Διεύθυνση: Μιχάλης Μακρής
«Μωρέ, του Κίτσου η μά- μωρέ η μάνα κάθουνταν
στην άκρη στο ποτάμι,
με το ποτά- μωρέ ποτάμι μάλωνε.
Με το ποτάμι μάλωνε και το πετροβολούσε.
–Ποτάμι για λιγόστεψε, ποτάμι στρίψε πίσω
για να περάσω αντίπερα, πέρα στα κλεφτοχώρια
πο ’χουν οι κλέφτες σύναξη κι ούλ’ οι καπεταναίοι.
Τον Κίτσο τονε πιάσανε και παν να τον κρεμάσουν,
χίλιοι τον παν από μπροστά και δυο χιλιάδες πίσω
κι ολοξοπίσω πήγαινε η μαύρη του μανούλα.
Μοιρολογούσε κι έλεγε, μοιρολογά και λέει,
– Κίτσο, πού είναι τ’ άρματα, τα έρημα τσαπράζια;1
– Μάνα λωλή, μάνα τρελή, μάνα ξεμυαλισμένη
δεν κλαις τα μαύρα νιάτα μου και την παλικαριά μου,
μόν’ κλαις τα ’ρημα τ’ άρματα, τα έρημα τσαπράζια
μάνα λωλή, μάνα τρελή.»
1τσαπράζια: αρματωσιά
