Πανδημία του κορωνoϊού: Κοινωνικές, πολιτικές και θεολογικές προκλήσεις

Τα τελευταία δύο χρόνια έχουν σημαδευτεί σε παγκόσμιο επίπεδο από το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού, η οποία βρήκε τις σύγχρονες κοινωνίες ανοχύρωτες απέναντι σε αυτόν τον αόρατο εχθρό προκαλώντας πολυεπίπεδες κρίσεις και οδηγώντας στον θάνατο εκατομμύρια συνανθρώπων μας σε όλον τον κόσμο. Τα δεδομένα και οι στατιστικές προκαλούν τρόμο, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε στην Εικόνα 18, περισσότεροι από 3.800.00 θάνατοι μέχρι στιγμής.

Εικόνα 18: Παγκόσμια καταγραφή κρουσμάτων και θανάτων από κορονοιό (6/2021)¹

Για την Ελλάδα αποτελεί ημερομηνία ορόσημο η 26^η Φεβρουαρίου 2020, όταν διαπιστώθηκε στη Θεσσαλονίκη το πρώτο κρούσμα κορονοϊού. Έκτοτε και μέχρι σήμερα τα κρούσματα ξεπέρασαν τις 400.00 και οι θάνατοι από κορονοϊό τους 12.500 (Εικόνα 19).

Εικόνα 19: Καταγραφή κρουσμάτων και θανάτων από κορονοιό στην Ελλάδα (6/2021)²

Παράλληλα με τους τριγμούς στα συστήματα υγείας που προκάλεσε και σε αρκετές χώρες εξακολουθεί να προκαλεί, η πανδημία επηρέασε καθοριστικά τις πολιτιοοικονομικές και εμπορικές δομές παγκοσμίως με απρόβλεπτες συνέπειες. Η διάχυτη αβεβαιότητα που συνόδευσε την εξάπλωση της πανδημίας, έθεσε σε δοκιμασία τις ανθρώπινες σχέσεις προκαλώντας κοινωνικές εντάσεις και πολώσεις.

Μετά την επιβεβαίωση των πρώτων κρουσμάτων και εξ αιτίας της επικινδυνότητας της κατάστασης, ελήφθησαν από την κυβέρνηση πρωτόγνωρα περιοριστικά μέτρα, αρχικά σε τοπικό επίπεδο σε περιοχές, όπου η μετάδοση του κορονοϊού εμφάνιζε έξαρση και στη συνέχεια σε εθνικό επίπεδο, όπου αποφασίστηκε η αναστολή λειτουργίας των εκπαιδευτικών δομών, της εστίασης, των εμπορικών καταστημάτων και των χώρων λατρείας³.

Τα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν, τα οποία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως πρωτόγνωρα για τον μετανεωτερικό άνθρωπο, προκάλεσαν μεγάλες ανατροπές σε όλο το φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Λέξεις και έννοιες, όπως απαγόρευση κυκλοφορίας, lockdown, καραντίνα, κοινωνική αποστασιοποίηση, εργασία και εκπαίδευση εξ αποστάσεως, κυριάρχησαν στην καθημερινότητά μας θέτοντας σε δοκιμασία τις αντοχές του κοινωνικού ιστού. Προβλέψεις, όπως αυτή του καθηγητή του Yale Νίκολας Χρηστάκης,⁴ ότι το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού θα αρρωστήσει από τον κορονοϊό και εκατομμύρια συνανθρώπων θα πεθάνουν δημιουργούν ένα εφιαλτικό σενάριο για τον θλιβερό δρόμο που ενδεχομένως, θα κληθεί να βαδίσει η ανθρωπότητα τα επόμενα χρόνια.

Οι σύγχρονες κοινωνίες βρέθηκαν απροετοίμαστες στην αντιμετώπιση της πανδημίας και οι περισσότερες αντιδράσεις σε πολιτικό, κοινωνικό ακόμη και επιστημονικό επίπεδο, τουλάχιστον στην πρώτη φάση αντιμετώπισης της πανδημίας υπήρξαν αντανακλαστικές, οδηγώντας σε οριζόντια περιοριστικά μέτρα και κοινωνική πόλωση αναδεικνύοντας τις πολύπλευρες αδυναμίες των μετανεωτερικών κοινωνιών.

Η κοινωνική και οικονομική κρίση εργαλειοποιήθηκε επισημαίνει ο Μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος,⁵ από τον δημαγωγικό λαϊκισμό και τη συνωμοσιολογία οδηγώντας σε θρησκοληπτικές και μεταφυσικές παρερμηνείες με αρνητικές επιπτώσεις αρκετές φορές και προς την εξάπλωση της πανδημίας. Παράλληλα προς τις υγειονομικές, πολιτικές και οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, οι ανθρώπινες σχέσεις δοκιμάστηκαν και συνεχίζουν να δοκιμάζονται σαν συνέπεια της ανασφάλειας για την προοπτική της ίδιας της ζωής. Για τους χριστιανούς, η περίοδος από το ξέσπασμα της πανδημίας και την εφαρμογή των περιορισμών μέχρι σήμερα υπήρξε μια περίοδος έντονου προβληματισμού, αλλά και έντονων αντιπαραθέσεων τόσο σε θεσμικό επίπεδο, όπου δοκιμάστηκαν οι σχέσεις Εκκλησίας και πολιτείας όσο και επίπεδο πιστών. Όπως παρατηρεί ο Μητροπολίτης Αργολίδος Νεκτάριος, «Τα περιοριστικά μέτρα έφεραν, όπως ήταν αναμενόμενo, αντιδράσεις και στον εκκλησιαστικό χώρο. Εκδηλώθηκαν ακρότητες και ζηλωτισμοί, που το λιγότερο δείχνουν ανασφάλεια. Το κλείσιμο των Εκκλησιών, παρέπεμψε στους διωγμούς του Νέρωνα, του Διοκλητιανού κλπ. Προσωπική μου άποψη είναι ότι θα μπορούσαν τα μέτρα να είναι ηπιότερα, όπως έγιναν στη δεύτερη φάση. Να υπάρχουν αυστηροί κανόνες όπως λ.χ. στα υπερκαταστήματα. Και αυτό το λέω με επιφύλαξη, γιατί δεν ξέρω πόσο θα ήταν λειτουργικό. Ότι έγινε, έγινε. Όμως το να θεωρείται αυτή η απόφαση της πολιτείας ως έναρξη διωγμού και γενική πρόβα για την επιβολή της πανθρησκείας, είναι αφελές και να το συζητάμε»⁶.

Η πανδημία κατέστησε τον σύγχρονο άνθρωπο ευάλωτο και δημιούργησε ένα αίσθημα πολύπλευρης ανασφάλειας που διαπερνά όλο το φάσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και δημιουργεί πρόσφορο έδαφος για την καλλιέργεια και ανάπτυξη θεωριών συνωμoσίας, οι οποίες λειτουργούν ως ερμηνευτικό πλαίσιο μιας απειλητικής πραγματικότητας. Σύμφωνα με δεδομένα της πανελλαδικής έρευνας που πραγματοποίησε η εταιρεία Metron Analysis με θέμα «Πανδημία και κοινωνική συνοχή», οι πολίτες δεν κρύβουν την έντονη ανησυχία για το μέλλον τους⁷. Όπως φαίνεται από τα ευρήματα της έρευνας υπάρχει διάχυτη ανησυχία ότι η μεταπανδημική εποχή θα συνοδευτεί από σημαντικές αλλαγές και η επιστροφή στην κανονικότητα, όποτε και αν έρθει, θα είναι γεμάτη από προκλήσεις και ανατροπές σε οικονομικό, εργασιακό και κοινωνικό επίπεδο. Στην ερώτηση σχετικά με το πως βλέπουν την ζωή τους μετά το τέλος της πανδημίας και συγκεκριμένα την οικονομική της κατάσταση, το 41% πιστεύει ότι θα χειροτερέψει, το 52% ότι θα είναι μάλλον σταθερή και μόνο το 6% βλέπει μια βελτίωση στη ζωή του (Eικόνα 20).

Εικόνα 20: Πρόβλεψη για την προσωπική οικονομική κατάσταση (Έρευνα Metron Analysis, 2021)

Αυτό που φοβούνται περισσότερο οι πολίτες σε ποσοστό 54% αφορά την αδυναμία κάλυψης των υποχρεώσεών τους (πίνακας), σε ποσοστό 53% στην μείωση των αποδοχών του και ένα 43% στην αδυναμία να βρουν δουλειά τα παιδιά του (Εικόνα 21).

Εικόνα 21: Πρόβλεψη για την προσωπική οικονομική κατάσταση (Έρευνα Metron Analysis, 2021)

Τέλος, οι πολίτες πιστεύουν ότι μετά το τέλος της πανδημίας θα υπάρξουν μόνιμες αλλαγές στην προσωπική τους ζωή, στις κοινωνικές συναναστροφές, στον πολιτισμό, στις ελευθερίες και την επικοινωνία καθώς και στα κοινωνικά δικαιώματα.

Όπως επισημαίνει ο Κορναράκης,⁸ η υπαρξιακή ευαλωτότητα του σύγχρονου ανθρώπου στην εποχή της πανδημίας πηγάζει από το πλέγμα των φοβιών που βιώνει, όπως η φοβία της ανέχειας, η φοβία του περιορισμού των ατομικών ελευθεριών, η φοβία διαταραχής της ψυχικής του υγείας ακόμη και αυτή η φοβία του θανάτου. Όμως, συνεχίζει ο Κορναράκης, ευάλωτος αισθάνεται και ο πιστός σε θρησκευτικό επίπεδο λόγω του περιορισμού πρόσβασης στους ναούς και στην ευχαριστιακή δοξολογία με οριζόντια διατάγματα και συχνά υπερβολικές αποφάσεις από πλευράς της πολιτείας. Το ίδιο ευάλωτος αισθάνθηκε και από τον εκκλησιαστικό εκφοβισμό από μερίδα ιεραρχών, οι οποίοι ηθικοποιώντας την κρίση λειτούργησαν διχαστικά, κατατάσσοντας τους πιστούς σε ευσεβείς και ασεβείς παραβιάζοντας συχνά τα υγειονομικά πρωτόκολλα και εκθέτοντας τους πιστούς σε κίνδυνο.

Διαβάστε ολόκληρη τη μελέτη εδώ

Παραπομπές: