Η Αγία Παιδομάρτυς και Παρθενομάρτυς Αγνή. Η πρόβολος της αγνότητος και προστάτιδα των νέων

Η Αγία παιδομάρτυς Αγνή γεννήθηκε στην πανίσχυρη πόλη της Ρώμης από ευγενικής καταγωγής γονείς που διακρίνονταν για την πίστη τους στον Θεό και την ευσέβειά τους. Είχε μια ακόμη αδελφή, την Emerenziana, η οποία μαρτύρησε για την αγάπη του Χριστού και εκείνη.

Το όνομά της προέρχεται από την λατινική λέξη agnus-i που σημαίνει αμνός, αρνί γι’αυτό και από τα πρωτοχριστιανικά χρόνια παρουσιάζεται στην τέχνη (ζωγραφική, αγιογραφία, ψηφιδωτό, γλυπτά) να κρατά στα χέρια της ένα αρνάκι ή να στέκεται δίπλα στα πόδια της και να την κοιτά στα μάτια.

Τα χρόνια εκείνα βασιλιάς της ξακουστής αυτοκρατορίας ήταν ο Διοκλητιανός. Οι διωγμοί εναντίον των χριστιανών συνεχίζονταν με ένταση και ιδιαίτερη αγριότητα. Η Αγνή από νήπιο εκκλησιαζόταν και άκουγε με προσοχή τον λόγο του Θεού και μεγάλωνε με την προσδοκία της συνάντησης με τον Νυμφίο της Χριστό και της απόκτησης των ουρανίων αγαθών.

Ήταν πλέον 12 ετών και με την αθωότητα και την ορμή της ηλικίας της προσέφερε υπηρεσία στο Σώμα του Χριστού, την Εκκλησία. Φυλάσσοντας τον εαυτό της αγνό και καθαρό, αμόλυντο από παντός σωματικού και ψυχικού ρύπου και όντας προσηλωμένη στην Θεία Λατρεία, δίδασκε τον Ευαγγελικό λόγο σε διάφορες γυναίκες που έσπευδαν να την συναντήσουν. Τις παρότρυνε να πιστέψουν στον αληθινό εν Τριάδι Θεό και να βαπτιστούν μιλώντας τους για το μεγαλείο της χριστιανικής ζωής και πείθοντάς τες να ακολουθήσουν τον αγνό και σώφρονα βίο.

Ψηφιδωτό από την κόγχη της παλαιοχριστιανικής, Κωνσταντίνιας Βασιλικής της Αγίας Αγνής, στη Via Nomentana της Ρώμης.

Κατ’εκείνο τον καιρό την ζήτησε για γυναίκα του ένας ευγενής Ρωμαίος ειδωλολάτρης. Εκείνη βέβαια αρνήθηκε, ομολογώντας την πίστη της στον Χριστό και την πρόθεσή της να παραμείνει αγνή. Η άρνησή της αυτή μαζί με την ομολογία της και την εν γένει ιεραποστολική της δραστηριότητα την οδήγησαν ενώπιον του επάρχου της Ρώμης.

Τα ταξίματα και οι απειλές του δεν κατόρθωσαν να της αλλάξουν την γνώμη της γι’αυτό και ο έπαρχος έδωσε εντολή να την ντύσουν με έναν απλό χιτώνα και αφού την διαπομπεύσουν, να την κλείσουν σε πορνείο. Η Αγία προσευχόμενη εισήλθε στον τόπο του βασανισμού της όπου βίωσε ένα μεγάλο θαύμα: Όλοι όσοι την πλησίαζαν για να αμαρτήσουν πάνω στο παρθενικό της σώμα, εμποδίζονταν από ουράνια δύναμη. Κοβόταν η ορμή τους, τα μέλη τους ξηραίνονταν και στέκονταν ακίνητοι σαν νεκροί.

Ένας νέος, περισσότερο ακόλαστος από τους άλλους, βάρβαρος στο ήθος και άγριος στον χαρακτήρα, επιτέθηκε ασυγκράτητος στην νεαρή παρθένο όπως το λιοντάρι επιτίθεται στο νεαρό ζαρκάδι για να το κατασπαράξει. Η Θεία Δίκη όμως παρενέβη άμεσα και έπεσε νεκρός σαν να είχε χτυπηθεί από κεραυνό.

Μπροστά σε αυτό το απρόσμενο συμβάν, ένας νέος διακήρυξε ότι η πίστη των Χριστιανών είναι η μόνη αληθινή, η μεγαλύτερη πίστη. Την διακήρυξη και ομολογία αυτή έκανε τότε ομαδικά και όλο το εκεί συγκεντρωμένο πλήθος.

Από το περιστατικό αυτό ο μόνος που έμεινε ασυγκίνητος ήταν ο έπαρχος ο οποίος έσπευσε στο πορνείο για να ζητήσει τις εξηγήσεις της Αγίας για τον θάνατο του νέου. Έτσι η Αγία με ταπεινότητα και χωρίς να χάσει το θάρρος της του απάντησε ότι πριν την εγκλείσουν στο πορνείο, Άγγελος Κυρίου με την μορφή λευχειμονούντος νέου την συνόδευε σύμφωνα με το δαβιτικό λόγιο : «τοις Αγγέλοις αυτού εντελείται περί σου, του διαφυλάξαι σε εν πάσαις ταις οδοίς σου…» (Ψαλμ. 90,11). Εκείνος ο Άγγελος ενεργούσε την βούληση της Θείας Δίκης, ακινητοποιώντας τους αναίσχυντους άνδρες και θανατώνοντας τον τολμηρότερο εξ αυτών. Τότε η Αγία άδραξε την ευκαιρία για άλλη μια φορά να δηλώσει την πίστη της στον Ιησού Χριστό και την αφοσίωσή της σε Εκείνον και την Εκκλησία Του.

Ο έπαρχος με δυσπιστία άκουγε τα λόγια της και ζητούσε σημάδι για να πιστέψει. Η Αγία με τα χέρια σηκωμένα στον ουρανό προσευχήθηκε και ζήτησε από το Θεό να δείξει τα μεγαλεία Του στο πλήθος για να πιστέψουν και να σώσουν την ψυχή τους. Ευθύς αμέσως ο νεκρός αναστήθηκε. Το πλήθος και μαζί τους ο έπαρχος δόξασαν τον αληθινό Θεό και μακάρισαν την πίστη της νεαρής κοπέλας.

Εκεί όμως βρίσκονταν και κάποιοι ασεβείς και φανατικοί ειδωλολάτρες που ζήτησαν από τον έπαρχο να την θανατώσει άμεσα, αποδίδοντας το θαύμα σε μαγική ενέργεια.

Η καταδίκη της ορίστηκε να είναι ο δια πυράς θάνατος. Εκείνη χωρίς να χάσει το κουράγιο της, αφού σημείωσε επάνω της τον τύπο του Τιμίου Σταυρού, εισήλθε στην φωτιά παραδίδοντας τον εαυτό της στις φλόγες, εκμετρώντας τις τελευταίες επί γης στιγμές της προσευχομένη και ψάλλουσα.

Το μαρτύριο τελέσθηκε σε χώρο βέβηλο από τις αμαρτίες και τα εγκλήματα, την σημερινή Piazza Navona. Σημειωτέον ότι η Piazza Navona βρίσκεται στη θέση του παλαιού ιπποδρόμου του Δομετιανού, ο οποίος ήταν γνωστός με το όνομα Circus Agonalis (=κύκλος ή κρίκος της αγωνίας). Η δε Βασιλική της Αγίας που βρίσκεται εκεί ονομάζεται Santa Agnese in Agone (=η Αγία Αγνή εν αγωνία) και είναι θεμελιωμένη πάνω στον τόπο εγκλεισμού και μαρτυρίου της Αγίας, δηλαδή το χαμαιτυπείο το οποίο σήμερα αποτελεί την Κρύπτη του Ναού. Χαρακτηριστικό είναι ότι στα σταυροθόλια της κρύπτης αυτής εικονίζονται όλες οι σκηνές του βίου και των μαρτυρίων της Αγίας σε τέχνη της Ρωμανικής περιόδου. Στον ίδιο χώρο υπάρχει και μαρμάρινο ανάγλυφο το οποίο απεικονίζει την Αγία σε παιδική ηλικία οδηγούμενη γυμνή στο χαμαιτυπείο και καλυπτόμενη με τα χέρια και τα μαλλιά της.

Μετά το σβήσιμο της φωτιάς οι χριστιανοί περισυνέλλεξαν τα λείψανά της και τα ενταφίασαν με τιμές σε τόπο όπου αργότερα ανηγέρθη η προς τιμήν της ιστορική μικρή Βασιλική από τον Μέγα Κωνσταντίνο πρό του έτους 349. Τα λείψανά της αποτελούν μέχρι σήμερα πηγή αγιασμού και θείας ενισχύσεως των απανταχού της γης Χριστιανών.

Σύμφωνα με το επίγραμμα του πάπα Δαμάσου, κάηκε γυμνή. Οι δε Αμβρόσιος και Προυδέντιος θεωρούν ότι εσφάγη σαν αμνός και αποκεφαλίστηκε. Σε κάποιον ύμνο που αποδίδεται στον Αμβρόσιο φέρεται ότι στραγγαλίστηκε. Πάντως οι περισσότεροι που ακολουθούν τη ρωμαϊκή διήγηση του βίου της θεωρούν ότι εφόσον οι φλόγες δεν την έβλαψαν, εσφάγη σαν αμνός.

Η μνήμη της εορτάζεται την 21^η Ιανουαρίου.

Στίχοι: «Υπέρ νέον σοι μόσχον, ως Δαβίδ λέγει,

ήρεσκεν Αγνή πυρπολουμένη Λόγε.

Εικάδι πρώτη Αγνήν φλεγέθουσι πυρί μαλερώ».

Η Αγία Αγνή παρουσιάζεται σε ψηφιδωτό ολόσωμη με το αρνάκι στα πόδια της στο ναό του Αγίου Απολλιναρίου του Νέου στην Ραβέννα το έτος 504.

Το όνομα της Αγίας Αγνής μαζί με τα ονόματα των Αγίων Αγάθης, Αναστασίας, Καικιλίας, Λουκίας, Περπέτουας και Φηλικητάτης περιελήφθη στον Κανόνα της Θείας Λειτουργίας της Εκκλησίας της Ρώμης, της Ραβέννας και του Μιλάνου τον 5^ο αιώνα.

Στην Via Nomentana της Ρώμης υπάρχει η κατακόμβη της Αγίας Αγνής στην οποία ενταφιάστηκε η Αγία και η οποία αποτελείται από πολλούς ορόφους και περιλαμβάνει πολλούς τάφους όπως είναι της Αγίας Σαβίνης κ.α. Ευρίσκεται δε μεταξύ της Βασιλικής της Αγίας Αγνής και του Μαυσωλείου της Κωνσταντίνης (354), θυγατέρας λατρευτής του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Το Μαυσωλείο αυτό είχε χρησιμεύσει αρχικά ως Βαπτιστήριο της Βασιλικής.

Η μαρμάρινη Λάρνακα με τα λείψανα των Αγίων Παρθενομαρτύρων Αγνής και Εμερεντζιάνας των Αυταδέλφων

Η Βασιλική αυτή είναι Κωνσταντίνειο έργο όπως προαναφέραμε. Είναι τρίκλιτος ναός με κιονοστοιχία που έχει κιονόκρανα κορινθιακού ρυθμού. Εν αντιθέσει με τις άλλες Βασιλικές της Ρώμης το κτίριο αυτό έχει υπερώο όπως συνηθιζόταν στις ελληνικές χώρες. Ο ναός έτυχε της προσοχής (με ανακαινιστικά και εξωραϊστικά έργα) των ορθοδόξων παπών Λιβερίου, Συμμάχου και Ονωρίου του Α’ (+638).

Η Κωνσταντίνη θεραπευθείσα από την ανίατη ασθένειά της δια πρεσβειών της Αγίας Αγνής, τοποθέτησε σε μαρμάρινη σαρκοφάγο-λάρνακα το σκήνωμα της Αγίας και το τοποθέτησε με τιμές στον περικαλλή ναό που ανήγειρε προς τιμήν της Αγίας ο πατέρας της Μέγας Κωνσταντίνος. Στο μέσο της λάρνακας υπάρχει απεικόνιση της Αγίας προσευχομένης σε νεαρά ηλικία.

Πλησίον του τάφου της Αγίας μαρτύρησε δια λιθοβολισμού και η αδελφή της Emerenziana. Κατά τον 9^ο αι. η τιμία κάρα της Αγίας Αγνής μεταφέρθηκε στα «Άγια των Αγίων» του ανακτόρου του Λατερανού.

Πολύ αργότερα ο πάπας Παύλος ο Ε’ (1605-1621), κατεσκεύασε αργυρή λειψανοθήκη στο ναό στον οποίο διαφυλάσσονται τα λείψανα και των δύο παρθενομαρτύρων. Τα λείψανα αυτά σήμερα εκτίθενται και προσκυνούνται κάτω από την κεντρική Αγία Τράπεζα της Βασιλικής στη Via Nomentana. Στις 7 Οκτωβρίου 1625 κατά τη διάρκεια εργασιών στο Ναό αυτό, έγινε αποκάλυψη της κόγχης του ιερού και ανακατασκευή της.

Η τιμία κάρα κατ’εντολήν του πάπα Πίου του Ι’ (1903-1914) προσκυνείται σήμερα σε πολύτιμη λειψανοθήκη, δώρο του καρδινάλιου Mariano Rampolla del Tindaro, τοποθετημένη στο παρεκκλήσιο (δια του πρίγκηπος Don Alfonso Doria Pamphily) μέσα στον περικαλλή ναό της Αγίας in Agone στην Piazza Navona. Τέλος στο έργο «Ιερή και βέβηλη Ρώμη» του 1707, αναφέρεται ότι υφίσταται πολύτιμη αργυρή θήκη περιέχουσα τον βραχίονα της Αγίας Αγνής στο σκευοφυλάκιο του Ιερού Ναού του Αγίου Πέτρου in Vincoli (στις Αλύσεις).

Στην ετήσια μνήμη της Αγίας στις 21 Ιανουαρίου γίνεται και μια χαρακτηριστική τελετή: Δύο μικρά αρνάκια προσφέρονται στην Αγία, τα οποία ευλογεί δι’ευχής μετά το πέρας της λειτουργίας ο υπεύθυνος για την Βασιλική Καρδινάλιος. Ακολούθως ευλογούνται και από τον πάπα και τους Βενεδικτίνους μοναχούς της Βασιλικής της Αγίας Καικιλίας στο Trastevere μέχρι την Μεγάλη Τετάρτη οπότε τα ζώα κουρεύονται. Το μαλλί τους επεξεργάζεται και ακολούθως υφαίνεται για να γίνει το ωμοφόριο (Pallium) το οποίο δίδεται από τον Πάπα στους διακεκριμένους επισκόπους του.

Έργο του αγιογράφου Βασίλη Μπρούσαλη απο τον Ι.Ν. Αγ. Βασιλείου στα Σελιανίτικα Αχαΐας

Ασματική Ακολουθία  προς τιμήν της Αγίας Αγνής συνέθεσε κατά τα νεώτερα χρόνια ο Υμνογράφος της Μ.τ.Χ.Ε. μακαριστός μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης. Ο κανόνας του Όρθρου φέρει την εξής ακροστιχίδα: «Άδω Αγνή σοι Παρθενομάρτυς». Γερασίμου

Ασματική Ακολουθία επίσης συνέθεσε ο Αρχιμανδρίτης Τιμόθεος Κοντογιάννης. Ο κανόνας του Όρθρου φέρει ακροστιχίδα «Αγνήν την μάρτυρα και παρθένον υμνήσω»

Ναΐσκος επ’ονόματι της Αγίας Αγνής υφίσταται στην Γυναικεία Ιερά Μονή Κάτω Παναγιάς Άρτης της οποίας η επανιδρύτρια και πρώτη Καθηγουμένη αυτής κατά τα νεώτερα χρόνια ονομαζόταν Αγνή (κατά κόσμον Αρετή Παπαδημητρίου, 1918-1999).

Με το όνομα Αγνή αναφέρονται στον Συναξαριστή δύο ακόμη γυναίκες μάρτυρες εορταζόμενες και αυτές κατά μήνα Ιανουάριο:

1) Αγνή μάρτυς, εορταζομένη στις 14 Ιανουαρίου. Άνευ υπομνήματος αναφέρεται ότι ετελειώθη μέσα σε σκοτεινή φυλακή. Πιθανολογείται ότι είναι η Αγία η ιδία της 21^ης Ιανουαρίου με αναφορά στην δια φυλακισμού αρχή των μαρτυρίων της.

Στίχοι: Αγνήν άναγνοι θέντες εις οίκον σκότους

            Πάμφωτον αυτή προϋξένησαν οικίαν.

2) Αγνή μάρτυς, εορταζομένη στις 20 Ιανουαρίου μαζί με τον μάρτυρα Θύρσο. Άνευ υπομνήματος αναφέρεται ότι τελείται η σύναξις αυτών πλησίον των Ελενιανών.

Στίχοι: Θύρσος συν Αγνή Χριστόν ηγαπηκότες

             θάνατον ηγάπησαν ασμένως πάνυ.

Από την υμνογραφία της Αγίας Αγνής

υπό Οσίου Γέροντος Γερασίμου Μικραγιαννανίτου

Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Φερωνύμως ἁγνείας ὤφθης κειμήλιον, καὶ ἀνδρικῶς ἠγωνίσω ὑπὲρ τῆς δόξης Χριστοῦ, καλλιπάρθενε σεμνὴ Ἁγνὴ πανεύφημε· ὡς γὰρ θυσία καθαρά, προσενήνεξαι αὐτῷ, τελέσασα τὸν ἀγῶνα, διὰ πυρὸς Ἀθληφόρε, καὶ τοῦ ἐχθροῦ τὴν πλάνην ἔφλεξας.

Κοντάκιον
Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Παρθενίας λάμπουσα, μαρμαρυγαῖς ἀκηράτοις, μαρτυρίου ἤνυσας, περιφανῶς τοὺς ἀγῶνας· πίστει γὰρ, καὶ θείῳ ἔρωτι φλεγομένη, ἤνεγκας, πυρὸς τὴν καῦσιν ἀνδρειοφρόνως, καὶ πρὸς φῶς τῆς ἄνω δόξης, Ἁγνὴ θεόφρον, χαίρουσα ἔδραμες.
Ἕτερον Κοντάκιον
Ἦχος δ´. Ἐπεφάνης σήμερον.
Τὸν ναόν σου πάνσεμνε, ὡς ἰατρεῖον, ψυχικὸν εὑράμενοι, ἐν τούτῳ πάντες οἱ πιστοί, μεγαλοφώνως τιμῶμέν σε, Παρθενομάρτυς Ἁγνὴ ἀοίδιμε.

Μεγαλυνάριον
Χαίροις τῆς ἁγνείας ἄνθος τερπνόν, Ἁγνὴ Ἀθληφόρε, νύμφη ἄμωμε τοῦ Χριστοῦ· χαίροις ἡ ὡς θῦμα, Κυρίῳ προσαχθεῖσα, διὰ πυρὸς τελέσασα τὸν ἀγῶνά σου.
Ἕτερον Μεγαλυνάριον
Τὸν Χριστὸν ποθήσασα ἀληθῶς, ἔσπευσας τεθνᾶναι καὶ θυσίαν προσενεγκεῖν, σεαυτὴν ἁγίαν, Μάρτυς Ἁγνὴ θέοφρον, Τοῦτον οὖν ἐκδυσώπει, ὑπὲρ τῶν δούλων σου.

Κάθισμα
Ἦχος α΄. Τὸν τάφον σου Σωτήρ.
Ῥανίσι τῶν σεπτῶν, καὶ πανάγνων αἱμάτων, ἀπέπνιξας Ἁγνή, Ἀθληφόρε θέοφρον, Βελίαρ τὸν κάκιστον, ἐκχυθέντων σαρκίου σου, ὅθεν εἴληφας, παρὰ Θεοῦ στέφος δόξης· διὸ πρέσβευε, ὑπὲρ ἡμῶν πρὸς τὸν Κτίστην, Μαρτύρων ὁμότροπε.

Ἕτερον Κάθισμα
Ἦχος δ´. Ὁ Ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ.
Τὸν ὡραιότατον Χριστὸν ἀγαπήσασα, καὶ δι᾿ ἁγνείας τὴν ψυχὴν ὡραΐσασα, διὰ παντοίων πόνων τε καὶ θλίψεων, τούτῳ κατηγγύησαι, ὥσπερ ἄμωμος νύμφη· ὅθεν σε ἠξίωσεν οὐρανίων θαλάμων, ὑπὲρ ἡμῶν πρεσβεύουσαν αὐτῷ, τῶν σὲ τιμώντων Ἁγνὴ πανεύφημε.

Ἕτερον Κάθισμα
Ἦχος α´. Τὸν τάφον σου Σωτήρ.
Τῆς Μάρτυρος Ἁγνῆς, ἑορτάσωμεν μνήμην, ἀπήμβλυνε καὶ γάρ, τοῦ Βελίαρ τὰ κέντρα, καὶ στέφος ἀπείληφεν, ἐκ Θεοῦ τῆς ἀθλήσεως, ᾧ παρίσταται, μετὰ Ἀγγέλων ἐν δόξῃ, καὶ πρεσβεύουσα, οὐ διαλείπει σωθῆναι, τοὺς πόθῳ τιμῶντας αὐτήν.

Βιβλιογραφική πηγή

• Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, «Συναξαριστής των δώδεκα μηνών του ενιαυτού», τόμος Β’, «περιέχων τους τέσσαρας μήνας Ιαννουάριον, Φευρουάριον, Μάρτιον, Απρίλλιον», Εκδόσεις Δόμος, σελ. 67, 100, 107-109.

• Βασιλοπούλου Χαραλάμπους, Αρχιμανδρίτου, «Η Αγία Αγνή», εκδόσεις Ορθόδοξος Τύπος, Βίοι Αγίων, Αθήναι.

• Ευστρατιάδου Σωφρονίου Μητροπολίτου πρ. Λεοντοπόλεως «Αγιολόγιον της Ορθοδόξου Εκκλησίας», Έκδοσις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, Αθήναι 1955, σελ. 9.

• Λαγγή Ματθαίου, Αρχιμανδρίτου «Ο Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας», τόμος Α’, Μην. Ιανουάριος, Αθήναι 1979, σελ. 303, 513 και 539-540.

• Μικραγιαννανίτου Γερασίμου, Μοναχού, «Νέος Ενιαύσιος Στέφανος», Άγιον Όρος 2006, σελ. 200-202.

• Μολοττού Ζώτου, «Λεξικόν των Αγίων Πάντων της Ορθοδόξου Εκκλησίας», έν Αθήναις 1904, σελ. 73-74.

• Σιμωνοπετρίτου Μακαρίου, Ιερομονάχου, «Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας», Διασκευή εκ του Γαλλικού Ξενοφών Κομνηνός, τόμος πέμπτος, Ιανουάριος, Ίνδικτος, Αθήναι 2008, σελ. 145, 228 και 246-247.

• Συμεών του Μεταφράστου, «Βίος Αγίας Αγνής», P.G. 114.

• «Συναξάριον Κωνσταντινουπόλεως», (Delehaye Hippolyte, Propylaeum ad Acta Sanctorum, Novembris, Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae), Bruxellis

• «Martyrologium Romanum».

• «Μηνολόγιον Βασιλείου Πορφυρογεννήτου», Πατρολογία ΜΙGΝΕ, τ. 117, στ. 149.

• Attwater Donald, «Dictionary of saints» , σελ. 54

• Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Φοίνιξ»

• Μηναίον Ιανουαρίου, Εκδόσεις «Φώς», σελ. 323-324.

• Γεδεών Μανουήλ «Βυζαντινόν Εορτολόγιον», Κωνσταντινούπολις 1899, σελ.

• Μεγάλη Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 1, Αθήναι 1968, σελ. 270

• Καββαδία Δημητρίου Ιερομονάχου, «Η Μήτηρ της ελεημοσύνης, Οσία Θεοκλητώ η θαυματουργός», Αθήναι 2010

• Του ιδίου, «Μοναζουσών Σύναξις». Θαυμαστόν γυναικείον Γεροντικόν του 2^ου αιώνος, Αθήναι 2005, σελ. 221-227.

• Του ιδίου, «Γέροντες και γυναικείος μοναχισμός», Ι.Μ.Μ. Βατοπαιδίου, Άγιον Όρος 2015, σελ. 833-840.

• Πανώτη Αριστείδη, «Αγνή», εν Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος Πρώτος, Αθήναι 1965, στ. 286-288

• Janin, «La Geographie Ecclesiastique de l’Empire Byzantin», τόμος ΙΙΙ – Les Eglises et Monastères, Paris 1953

• Αcta Sanctorum, Decembris, tomus IIX, Antverpiae, 1643

• Livro Vida dos Santos, Padre Rohrbacher, Volume III.

• Σωτηρίου Γ., «Χριστιανική και Βυζαντινή Αρχαιολογία, Α’», Αθήναι 1942.

• Corpus Basilicarum Christianarum Romae, Citta del Vaticano, Roma 1937.

• Depositio martyrum εν ΧΙΙ Κfev.Agnetis, in Nomentana, Roma 1942, σ.17.

• De virginibus I, 2 και De officiis I, 41.

• Ferrua, Epigrammata Damasiana, Citta del Vaticano, 1942, σελ. 37.

• Προυδεντίου, Peristephanon 14.

• Ύμνος Agnes Beate Virginis, pl.17, 1210.