Απόλλων Δρικούδης: Όταν καταπιάνεται κανείς με μεγάλα κείμενα σαν αυτά του Παπαδιαμάντη, ακούγεται μυστικά το «στώμεν καλώς»!

Σκηνοθετικό σημείωμα

Ο Απόλλων Δρικούδης είναι ο σκηνοθέτης της παράστασης «Πατέρα στο σπίτι / Το χριστόψωμο» η οποία αποτελεί μεταφορά στο θεατρικό σανίδι των δύο ομώνυμων διηγημάτων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που θα παίζεται από σήμερα Παρασκευή 28 έως την Κυριακή 30 Απριλίου στο θέατρο Αμαλία (Αμαλίας 71, Θεσσαλονίκη).

Τα μέλη της θεατρικής ομάδας «Το τσέρκι» τα οποία συμμετέχουν στην παράσταση «Πατέρα στο σπίτι / Το χριστόψωμο», ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και ο σκηνοθέτης Απόλλων Δρικούδης.

Όταν καταπιάνεται κανείς με μεγάλα κείμενα σαν αυτά του Παπαδιαμάντη, ακούγεται μυστικά το «στώμεν καλώς». Ας σταθούμε με ευλάβεια. Με προσοχή. Είναι κείμενα που μας ξεπερνάνε, και που πρέπει να ταπεινωθεί κανείς για να τα αφουγκραστεί. Να επιχειρήσει εκείνος να μπει στον κόσμο τους και όχι το αντίστροφο, όχι με έπαρση και ευκολία να τα φέρει στον δικό του κόσμο, στα μέτρα του.

Στο ένα διήγημα η οικογένεια υποφέρει από τη φτώχεια, έχει πολλά παιδιά. «Η οικογένεια ηύξανεν, αλλά το εισόδημα ηλαττούτο». Στο άλλο διήγημα, η οικογένεια υποφέρει που δεν έχει κανένα παιδί. Μα τι θέλουμε επιτέλους;

Το ένα διήγημα ξεκινά με ένα πενταετές παιδίον που ζητιανεύει λάδι. Το άλλο διήγημα κορυφώνεται με μια γραία που χαρίζει άρτο. Παιδίον και γραία. Τα όρια της ζωής. Λάδι και άρτος. Τα στοιχειώδη επάνω στο τραπέζι των ανθρώπων.

Πώς τσαλακώνονται οι ζωές των ανθρώπων; Ξεκινά η ζωή με τις καλές προϋποθέσεις και μετά χτυπά η δυστυχία. Άλλοτε τυχαία: «Εις τι έπταιεν η ατυχής νέα Διαλεχτή, ούτως ονομάζετο, αν ήτο στείρα και άτεκνος»; Δεν έπταιεν. Η τύχη την διάλεξε, και ο Παπαδιαμάντης της δίνει το όνομα Διαλεχτή. Άλλοτε καθόλου τυχαία: στο διήγημα της φτωχής οικογενείας, ο πατέρας «διήρχετο εν κραιπάλη», οπότε και του αναλογεί ευθύνη.

Μου αρέσει που ο Παπαδιαμάντης δεν δίνει την ακριβή χρονολογία στη μια διήγηση ούτε την ακριβή οδό του παντοπωλείου στην άλλη. Πάει να πει πως θα μπορούσε να είναι και αλλού και άλλοτε. Ξεκινά το πρώτο γράμμα της λέξης και αφήνει αποσιωπητικά. Καθιστά τις διηγήσεις μη εντοπισμένες, διάχυτες, επαναλαμβανόμενες, βαθιά ανθρώπινες.

Ο Παπαδιαμάντης κάνει έναν συγκλονιστικό παραλληλισμό. Μας θυμίζει την παραβολή του πλούσιου και του φτωχού Λαζάρου. Όπου ο πλούσιος, όταν πεθαίνει, καίγεται στον άλλον κόσμο, και παρακαλεί, εκείνος πια, τον φτωχό Λάζαρο – όλα αντιστρέφονται και ανάποδα έρχονται προς αντίθετες κατευθύνσεις – τον παρακαλεί να του στάξει μια σταξιά νερού στη γλώσσα για να δροσιστεί. Ε, και το μικρό παιδί που ζητιανεύει μια σταξιά λάδι στο γυαλί, θα έρθει ο Παπαδιαμάντης να μας πει προειδοποιητικά και συνάμα λυτρωτικά, πως θα είναι στον άλλο κόσμο άξιο να στάξει «μιαν σταγόνα νερού εις πολλών πλουσίων χείλη».

Και θέλησα να ακούγεται η παραβολή στην παράσταση. Ξανά και ξανά. Μπας και καταλάβω το τι διακυβεύεται πια εδώ που ζούμε.

Κάνει εντύπωση το ότι στην παραβολή το όνομα του πλουσίου δεν σώζεται. Ενώ τον φτωχό τον ξέρουμε – είναι ο Λάζαρος. Απέκτησε όνομα και το κράτησε στην αιωνιότητα. Και είναι σημαντικό να έχεις όνομα, να έχεις πρόσωπο, να μη χαθείς οριστικά. Και στο κείμενο του Παπαδιαμάντη, το όνομα του παιδιού στην αρχή δεν αποκαλύπτεται. Μόνον φτάνοντας στο τέλος τέλος, το ονομάζει, και θαρρείς πως έτσι το αναγορεύει, το λαμπρύνει, και το σώζει για πάντα.

Ζητώ στην παράσταση από τους ηθοποιούς να ξυπνούν μέσα από έναν εφιάλτη. Και έτσι να γίνεται η μετάβαση από τη μία ιστορία στην άλλη. Μέσα από έναν εφιάλτη που είδαν. Που καμιά φορά εύχεσαι η τραγικότητα της ζωής να μην είναι αληθινή, να είναι ένα ψέμα, να είναι εφιάλτης. Ξυπνούν λοιπόν, με την ελπίδα κάθε φορά να ξυπνήσουν σε μια καλύτερη εκδοχή της ιστορίας, σε μια καλύτερη εκδοχή της ζωής. Και τι γίνεται ωστόσο όταν μεταβαίνεις από εφιάλτη σε εφιάλτη, από τη μια ζοφερή ιστορία στην άλλη; Τότε ζεις και αναπνέεις περιμένοντας όχι μια πρόσκαιρη λύτρωση, αλλά μια ουσιαστική λύτρωση, μια παταγώδη λύτρωση εφ’ όλης της ύλης.

Όλα μπορεί να είναι σαν εφιάλτης, όλα μπορεί και να είναι τελικά εφιάλτης, το ξύπνημα από τον εφιάλτη μπορεί να καταισχύνει και να οδηγεί πάλι σε νέο εφιάλτη, αλλά να, ακούγεται ήδη το «θρήνου ο καιρός πέπαυται, μη κλαίετε». Ακούγεται όλο και πιο δυνατά.

Ταυτότητα παράστασης
Κείμενο: Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
Σκηνοθεσία, υποκριτική διδασκαλία: Απόλλων Δρικούδης
Σχεδιασμός και εικαστικό αφίσας/ προγράμματος: Μαρία Δημόκα
Οργάνωση παραγωγής: θεατρική ομάδα «το τσέρκι»

Πληροφορίες
Θέατρο Αμαλία,
Αμαλίας 71, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 842509
Παραστάσεις: 28, 29, 30 Απριλίου 2023

Ημέρες και ώρες παραστάσεων
Παρασκευή 28, Σάββατο 29, Κυριακή 30 Απριλίου στις 9.15μμ
Διάρκεια παράστασης: 1 ώρα και 10 λεπτά, χωρίς διάλειμμα

Τιμές εισιτηρίων
Κανονικό: 12 ευρώ
Μειωμένο (φοιτητικό, πολυτέκνων, άνω των 65, ΑΜΕΑ, ανέργων, θεατρικές ατέλειες): 10 ευρώ
Προπώληση: Ταμείο θεάτρου Αμαλία και ticketservices.gr